Âşıklık Bağlamında Karadeniz Kemençeciliği

Yıl 2016, Cilt: 8 Sayı: 15, 115 - 135, 15.12.2016

Mehmet Akif Korkmaz

Öz

Gresun, Gümüşhane ve Trabzon'da kemençe türküler yayla şenlklernn yapıldığı alanlarda brbryle kaynaşırlardı. Şehrleşme önces geleneksel düğünler ve yaylacılık bugünkü dar sınırların bölüştürmedğ gündelk ve ekonomk yaşantılardan doğan cra ortamlarıydı. Köy düğünü ve yaylacılık bağlamında cra edlmş geleneksel kemençe âşıklığı, TRT yayınları bölgede etkn olana kadar tarh sözlü kültürün çnde yaşayagelmştr. Medyanın etksnn yanında bugünkü cra ortamlarına yapılan dar-mülk müdahaleler, kentleşmenn sonuçları le dış kentlere göçlern etksyle âşık tarzı kemençeclk cra edlemez durumdadır. Tarım ve hayvancılığa olan bağımlılık ortadan kalkmış, otçu göçler kalmamıştır. Buna karşılık kemençe çalma ve türkü söyleme son yıllarda yenden bçmlenmekte, cra ortamı ve kemençeclk bağlamı değşmektedr. Emekl yaylacılığı le yaz turzmnn etksyle günümüz yayla şenlkler cat edlmş, böylelkle kemençeclk şlev ve yapı değşmelerne uğramıştır. Köy düğünler yerne salon düğünlernde kemençe craları başlamıştır. Bu çalışma sonradan ortaya çıkmış bu şlevsel, yapısal ve anlamsal değşmelerden öncek geleneksel kemençeclğn sözlü ve yazılı kültürdek zlernden faydalanılarak hazırlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Doğu Karadenz'de TRT'den öncek müzk geleneğ, otçu göçler, yaylacılık ve şenlkler, kemençecilik kültürü.

East Black Sea Folksongs Played Wth “Kemençe” In “Âşık” Tradton Context

Öz

Folksongs played wth “kemençe” have been mxed n hghland festvals n Gresun, Gümüşhane and Trabzon. Before urbanzaton, tradtonal marrage ceremones and transhumance are performance medum comng from daly and economc lfe not dvded by today admnstratve borders. Tradtonal songs mnstrelsy wth “kemençe” performed n vllage weddng feasts and transhumance festvals have been lved n hstorcal verbal culture tll TRT broadcasts are effectve n the regon. Besdes effects of meda, as a result of admnstratve nterventons to performance medum and mgraton from rural areas nto urban, song mnstrelsy wth “kemençe” are not performed anymore. After dependency on agrculture and anmal breedng are beng weaken, seasonal mgraton for anmal breedng are not present today. Sngng style of folksongs and medum of kemençe performance have been transformng nto new forms n last decade. Transhumance experenced by retred people and summer toursm result n hghland festvals. Ths new type of transhumance affected “kemençe” performance styles. Ths artcle analyses footprnts of tradtonal “kemençe” performance n verbal and wrtten culture of East Black Sea Regon.

Anahtar Kelimeler

Tradtonal musc of East Black Sea Regon before TRT broadcastng, seasonal mgraton for anmal breedng, transhumance and festvals, “kemençe” culture.

Kaynakça

• AKPINAR, Ömer (2010), Gresun Türküler ve Oyun Havaları, (Hazırlayan: Hüseyn Akpınar), İstanbul: Ktabev Yayınları.
• Akpınar), İstanbul: Ktabev Yayınları. ARTUN, Erman (2007), “Âşık Şr Geleneğnde Dl, Üslup, Motf ve Metn Merkezl Anlama - Açıklama Üzerne Düşünceler”, Güneydoğu Avrupa'da Osmanlı ve Osmanlı Sonrası Türk Uygarlığının Ötek Uygarlıklarla Halk Kültürü Yönünden Etkleşm Sempozyumu, Gagavuzyer, Moldova (Elektronk ağ üzernden erşm, 16.10.2016: https://stes.google.com/ste/artunerman/home).
• ARTUN, Erman (2012), “Günümüzde Yaşayan Âşıklık Geleneğ Üzerne Düşünceler”, Prof. Dr. Mne Meng Adına Türkoloj Sempozyumu (20-22 Ekm 2011) Bldrler, Adana: Çukurova Ünverstes Yayınları (Elektronk ağ üzernden erşm, 16.10.2016: https://stes.google.com/ste/artunerman/home).
• ÇELİK, Al (1999), Trabzon Şalpazarı Çepn Kültürü, Trabzon: Trabzon Vallğ Yayınları.
• ÇELİK, Al (2005), Manlermz ve Trabzon Manler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2000), Âşık Tarzı Kültür Geleneğ ve Destan Türü, Ankara: Akçağ Yayınları
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2002), Halkblm Kuramları ve Araştırma Yöntemler Tarhne Grş, Ankara: Akçağ Yayınları
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2012), Halk Edebyatına Grş-I, Eskşehr: Anadolu Ünverstes Yayını.
• DUMAN, Mustafa (2004), Kemençemn Teller, İstanbul: TAMEV Vakfı Yayını.
• EKİCİ, S. (1990). “Gresun İl Halk Müzğ Üzerne Br Araştırma” Mll Folklor, C-1 S-6, s. 47-48.