Bir Türk Subayının Raporuna Göre Mübadelenin Yunanistan’daki Yansımaları

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 2, 83 - 102, 20.12.2017

Kürşat Kurtulgan

Öz

Göç, temelinde hayatta kalma ve geçim kaygısı yatan ve bir yerden bir başka yere

taşınma durumunu ifade eden toplumsal bir olaydır. Tercihen olmayan ve

zorunluluklardan dolayı meydana gelen göçler dışarıdan büyük bir dram gibi

görülebilir. Oysa göçler sadece sorunlara değil, bazı çözümlere de kapı

aralamaktadır. Bu yönü ile toplumların olgunlaşmasında ve yeni başlangıçların

yaşanmasında önemli bir rolü vardır. Önemli olan bu hareketliliği avantaja

dönüştürebilmektir. Bu yönü ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu yıllarda

Yunanistan ile arasında gerçekleşen mübadele son derece önemlidir.

Araştırmamıza konu olan mübadele ile hem Türkiye Cumhuriyeti ve hem de

Yunanistan Ulus devlet olma yolunda bu göç hareketinden faydalanmayı

bilmişlerdir. Öncelikle Demografik yapının homojenleşmesi Ulus bilincinin daha

sağlam temellere oturtulmasına imkân vermiştir. Tam bağımsızlık için var güçleri ile

çalışmışlardır. Gelenlerin profillerine bakıldığında her iki devletin de ihtiyacı olan

insanlardan oluştuklarını rahatlıkla söyleyebiliriz.

Bu araştırmamız, söz konusu dönemde Türkiye tarafından Yunanistan’a tasfiye

çalışmalarını yapmak üzere gönderilen ekipte bulunan Ahmet Tevfik Bey’in

hazırladığı rapora dayanmaktadır. 32 madde ve beş sayfalık raporun ilk sayfasında

görevi ile alakalı bilgiler, sonraki sayfalarda ise görevli bulunduğu iki aylık süre

zarfında Selanik ve Atina şehirleri hakkında bilgilerin yanı sıra Yunanistan’ın zirai

ve sanayi durumuna dair gözlemleri yer almaktadır. İçerik olarak ise Türkiye’den

gidenlerin ekonomik yapıya olan katkıları ve çalışmalarını kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç, Mübadele, Nüfus, Azınlık, Ahmet Tevfik.

Reflections of The Population Exchange in Greece According to a Turkish Officer's Report

Öz

Migration is a social incident which describes moving from one place to another

with a concern over survival and making a living. Migratory movements, which are

not voluntary and happen due to necessities, might be seen as a big drama from an

outsider perspective. However, migrations not only cause problems, but also open a

doorway for some solutions. In this regard, it has a critical role in maturing societies

and stimulating new beginnings. The important thing is to be able to transform this

movement to an advantage. In this sense, the population exchange between Turkey

and Greece during the first years of establishment of Turkish Republic is very

important.

Through the population exchange, which also constitutes the theme of our research,

both Republic of Turkey and Greece have managed to benefit from this migratory

movement in the process of making of a nation state. First of all, homogenization of

the demographic structure enabled national consciousness to be built on more solid

grounds. They put all the effort for total independence. When we analyze the

profiles of immigrants, we can confidingly comment that they consisted of people

that were needed by both states.

This study is based on the report prepared by Ahmet Tevfik Bey who was in the

team sent for demobilisation to Greece by Turkey. The first page of the report

consisting of 32 articles and 5 pages has the data about his duty and the following

pages involves his observations about agricultural and industrial status of Greece as

well as the data about the cities of Selanik and Athena during his duty of 2 months

there. As of content, it covers contributions of those who migrated from Turkey in

the economy and their employment.

Anahtar Kelimeler

Migration, Population Exchange, Population, Minorities, Ahmet Tevfik.

Kaynakça

• BOA.HR.İM.67.99; DH.ŞFR104.290; 104.287; 104.265; 105.35; 105.93.
• BCA.272.13.79.1.19; 030.10.254.710.33;030.10.116.807.10;030.18.01.01.09.16.6.
• AKGÜN, S. (1986). “Birkaç Amerikan Kaynağından Türk-Yunan Mübadelesi Sorunu”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri: Türk-Yunan İlişkileri, Ankara: Genel Kurmay Yayınları, (s.241-258).
• AKŞİN, S. (1998). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara: İmge Kitabevi.
• ANAGNOSTOPULU, A. (2005). “Göçmen Yerleşiminin Toplumsal ve Kültürel Etkileri”, Çev.: Damla DEMİRÖZÜ, Yeniden Kurulan Yaşamlar 1923 Türk Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi, Der.: Müfide PEKİN, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, (s.75-81).
• ARI, K. (2007). Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-25), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 4.Baskı.
• BAYKARA, T. (2006). Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• BAYINDIR GOULARAS, G. (2012). “1923 Türk Yunan Nüfus Mübadelesi ve Günümüzde Mübadil Kimlik ve Kültürlerinin Yaşatılması”, Alternatif Politika, Cilt.4, Sayı. 2, Temmuz, (s.129-146.)
• BOZDAĞLIOĞLU, Y. (2014). “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları”, TSA/YIL:18 ÖZEL SAYI, S:3, Ocak, (s.9-32).
• ERDAL, İ. (2006). Mübadele (Uluslaşma Sürecinde Türkiye ve Yunanistan 1923-1925), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• ERTÜRK, Y. (2007). Büyük Oyunun Eski Perdesi Doğu, Güneydoğu Ve Musul Üçgeni (1918-1923), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• KESKİN, F. (2003). “Türk ve Rum Nüfus Mübadelesi Sözleşmesi”, Yaşayan Lozan, Editör Çağrı ERHAN, Ankara: T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı, Yayın No: 2990, (s. 765- 806).
• KONTOGİORGİ, E. (2005). “Makedonya’nın Yunanistan’a Ait Olan Kısmına Mülteci Yerleşiminin Ekonomik Sonuçları, 1923-1932”, Ege’yi Geçerken 1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi, Derleyen: Renee HİRCCHON, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, (s.89-110).
• KÜÇÜKOĞLU, B. (2005). Türk Dünyasında Misyoner Faaliyetleri (Dünü Bugünü ve Yarını), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2.Baskı.
• -(2006). Milli Mücadeleden Günümüze Silahsız Terör, Propaganda, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• MACFİE, A.L. (2003). Osmanlı’nın Son Yılları 1908-1923, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• MCCARTHY, J. (2006). Osmanlı’ya Veda, İmparatorluk Çökerken Osmanlı Halkları, (Çev.Mehmet TUNCEL), İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• ORTAYLI, İ. (2006). “Genel Göç Olgusu”, Göç Sempozyumu Bildirileri, 8-11 Eylül 2005, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Başkanlığı, Yayın no: 6, (s.19-22).
• ÖZTAŞ, C., ZENGİN, E. (2006). “Göç ve Azerbaycan”, Göç Sempozyumu Bildirileri, 8-11 Eylül 2005, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Başkanlığı, Yayın no: 6, (s.65-75).
• ÖZAKMAN, T. (2008). 1881-1938 Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2. Baskı.
• SANDER, O. (1993). Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü, Ankara: İmge Yayınevi.
• SAYLAK ASLANOVA, S. (2016). “Osmanlı-Rus İlişkilerinde Makedonya Sorunu (1885- 1908), Gazi Üniversitesi, Ankara: Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt 10, Sayı 19,(s.107-139).
• SOMUNCUOĞLU, S. (2005). Göz Göre Göre Kapana Düştü Türkiyem, Bir Millet Uyanıyor: 4, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• SOYSAL, İ. (2000). Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, I.Cilt (1920-1945), Ankara: TTK Basımevi.
• SÖNMEZ İŞLET, B. (2007). II. Meşrutiyette Arnavut Muhalefeti, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TURAN, Ş. (2008). Mustafa Kemal Atatürk, Kendine Özgü Bir Yaşam ve Kişilik, Genişletilmiş 2.Basım, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• QUATAERT, D. (2006). “19.Yüzyıla Genel Bir Bakış Islahatlar Devri 1812-1914”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 2, 1600-1914, (Çev.Süphan ANDIÇ), İstanbul: Eren Yayıncılık, (s.885-1051).