Max Weber’in Otorite Tanımı Çerçevesinde Türk Destan Kahramanlarına Farklı Bir Bakış Denemesi: Oğuz Kağan Örneği

Year 2020, Volume: 12 Issue: 22, 251 - 266, 21.06.2020

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.38155/ksbd.695416

Cited By: 2

Abstract

Halk bilimi (folklor), yeni bir bilim dalı sayılmaktadır. Ancak daha öncesinde halk biliminin ele aldığı konular çok farklı bilim dalları içerisinde incelenmiştir. Halk bilimi özellikle Alan Dundes’in halkı yeniden tanımlamasıyla çok daha geniş bir inceleme sahasına kavuşmuştur. İnceleme sahasının genişliği, konularının çeşitliliği farklı disiplinlerle beraber çalışmayı da zorunlu hale getirmiştir. Halk bilimi ele alınan konu ve amaca göre sosyolojiden antropolojiye, felsefeden etnolojiye kadar çok sayıda bilim dalının verilerinden yararlanmaktadır. Bu çalışmada halk biliminin üzerinde en çok durulan türlerinden biri olan destanlar ele alınmıştır. Destan kahramanları sosyolojik bir tanımlama üzerinden değerlendirmeye çalışılmıştır. Max Weber son dönemlerde yetişmiş önemli sosyologlardan biridir. Weber tarafından yapılan otorite türleri tanımlamaları önemli tespitler içermektedir. Çalışmamızda Weber’in otorite türleri çerçevesinde destan kahramanları incelenmiştir. Değerlendirmelerin merkezinde Oğuz Kağan bulunmaktadır. Destan kahramanlarının sahip olduğu otorite türü, bu otoritenin eski Türk idari sistemindeki durumu değerlendirilmiştir. Hiçbir edebî ürün, ortaya çıktığı toplumun tarihi, düşünüş ve inanış sistemlerinden kopuk değildir. Her ürün yaratıldığı, yaşatıldığı toplumun niteliklerini yansıtır. İnceleme sonucunda Türk epik destan kahramanlarının eski Türk toplumunun “geleneksel-karizmatik” niteliklerine sahip “kut”lu hükümdarlarının destana bir yansıması olduğu görülmüştür.

Keywords

destan, kahraman, otorite

References

• Abrahams, R. D. (2010a). “Halkbilimini Etnolojik ve Sosyolojik Yönleriyle Açıklamak.” (çev. A. Yavuz). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (yy. hzl. M. Ö. Oğuz ve S. Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 49-54. Abrahams, R. D. (2010b). “Halkbiliminin Retorikal Teorisi İçin Giriş Sözleri.” (çev. A. Yavuz-N. Aytuzlar ve E. Aydoğan). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (yy. hzl. M. Ö. Oğuz ve S. Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 97-110.
• Aça, M. (2000). “Türk Destancılık Geleneğine Bütüncül Yaklaşabilme ve Alp Kavramı Üzerine Bazı Yeni Yaklaşım Denemeleri.” Millî Folklor, 48, 5-17.
• Aça, M., Ekici M. ve Yılmaz, A. M. (2018). “Anonim Halk Edebiyatı.” Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. (ed. M. Ö. Oğuz). Ankara: Grafiker Yayınları. 133-238.
• Bang, W.; Rahmeti, R. (1988). Oğuz Kağan Destanı. (yy. hzl. M. Ergin). İstanbul: Hülbe Yayınları.
• Bayat, F. (2006). Oğuz Destan Dünyası -Oğuznamelerin Tarihî, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Burke, P. (2014). “Tarih ve Halkbilimi: Tarih Yazımıyla İlgili Bir Araştırma.” (çev. Ç. Şimşek). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 4. (yy. hzl. M. Ö. Oğuz-Z. Safiye Baki ve G. Tekin). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 206-211.
• Çobanoğlu, Ö. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Elçin, Ş. (1997). “Türk Dilinde Destan Kelimesi ve Mefhûmu.” Halk Edebiyatı Araştırmaları I. Ankara: Akçağ Yayınları. 33-41.
• Elçin, Ş. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İnan, A. (1998). “Türk Destanlarına Genel Bir Bakış.” Makaleler ve İncelemeler I. Ankara: Türk Tarih Kurumu. 220-237.
• Kafesoğlu, İ. (2012). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kaplan, M. (2004). “Türk Destanında Alp Tipi.” Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh Yayınları. 13-21.
• Kaplan, M. (2005). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3- Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kara Düzgün, Ü. (2014). Türk Destan Kahramanı ve Başkurt Destanlarının Tipolojisi. Konya: Kömen Yayınları.
• Kaşgarlı Mahmud. (2005). Divanü Lügati’t-Türk. (çev. S. Erdi ve S. T. Yurteser). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Köprülü, M. F. (2004). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Raglan, L. (2010). “Tarih ve Mit.” (çev. L. Soysal). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (yy. hzl. M. Ö. Oğuz ve S. Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 181-188.
• Tekin, T. (2010). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Von Sydow, C. W. (2010). “Coğrafya ve Masal Ekotipleri.” (çev. T. Işıkhan). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (yy. hzl. M. Ö. Oğuz ve S. Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 61-70.
• Weber, M. (2004). Sosyoloji Yazıları. (çev. T. Parla). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Weber, M. (2005). Bürokrasi ve Otorite. (çev. H. B. Akın). Ankara: Adres Yayınları.
• Weber, M. (2014). Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı. (çev. Ö. Ozankaya). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Yıldırım, D. (1998). “Türk Kahramanlık Destanı.” Türk Bitiği. Ankara: Akçağ Yayınları. 149-157.
• Yusuf Has Hacib. (2019). Kutadgu Bilig. (çev. A. Çakan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.