19. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NDE YULAF ÜRETİMİ

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 28, 191 - 205, 28.06.2023

Tuba Çınar

https://doi.org/10.38155/ksbd.1255306

Öz

Günümüzde besinler ve sağlıkla ilgili yapılan yeni araştırmalar sonucunda doğru olduğu düşünülen bazı bilgilerin eksik yahut yanlış olduğu anlaşılmıştır. İnsan beslenmesinde özellikle lezzet bakımından tercih edilen buğday ve çavdar gibi ekmek çeşitlerinin gluten içermesi Türk mutfağında önemli yer tutan hamur işlerinde kullanılabilecek glutensiz un arayışını başlatmıştır. Çoğu kişinin adını ilk defa duyduğu karabuğday, sorgum, kinoa unu gibi ürünler bu arayış sonucunda ortaya çıkmıştır. Ayrıca bu durum bir seçenek olarak yulafın önünü açmıştır. Yulafın lezzet ve kıvam bakımından diğer glutensiz unlara nispetle buğday ununa en yakın un olduğu söylenebilir. Bugün için özellikle glutensiz olma özelliğiyle böyle bir öneme sahip olan yulafın Osmanlı Devleti’ndeki yeri neydi?
Bu makalede Osmanlı Devleti’nde yulaf üretimi ve yulaf üretiminin önemi konusu ele alınmaktadır. Osmanlı Devleti’nde zaman zaman yulaf ihracatı yasaklandığı gibi devletin pek çok alanda takip etmeye çalıştığı millilik anlayışı doğrultusunda dışarıya bağımlı olmamak için yulaf ithal edilmemesi kararı da alınmıştır. Ayrıca yulaf üretiminin artırılması için numune tarlaları oluşturulmuştur. Çalışmada, Osmanlı’da yulafla ilgili atılan bu adımlardaki amacın ne olduğu sorusuna yanıt aranmaktadır. Yulaf yalnızca insan beslenmesi için mi mühimdi, yoksa başka bir öneme sahip miydi?

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Yulaf, Ordu, Üretim, Kullanım.

Kaynakça

• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Meclis-i Umum, Dosya No: 10, Gömlek No: 73.
• Bab-ı Ali Evrak Odası, Dosya No: 1939, Gömlek No: 145397; 4126, Gömlek No: 309408; 4139, Gömlek No: 310369; 4142, Gömlek No: 310630; 4189, Gömlek No: 314147.
• Dâhiliye Mektubî Kalemi, Dosya No: 614, Gömlek No: 40.
• Dâhiliye Şifre, Dosya No: 317, Gömlek No: 37; Dosya No: 388, Gömlek No:13; 60 Gömlek No: 53.
• Hazine-i Hassa İradeler, Dosya No: 227, Gömlek No: 34.
• İrade Dâhiliye, Dosya No: 1123, Gömlek No: 87792.
• İrade Hususi, Dosya No: 73, Gömlek No: 138.
• Meclis-i Vükela Mazbatalar, Dosya No: 172, Gömlek No: 20; Dosya No: 178, Gömlek No: 82; Dosya No: 179, Gömlek No: 33.
• Yıldız Perakende Evrakı Orman, Maadin ve Ziraat Nezareti Maruzatı, Dosya No: 2, Gömlek No: 27.
• Akay, T. (2020). Osmanlı ordusunda at (1856-1908). İstanbul: İdeal Kültür Yayınları.
• Asya ve Afrika-yı Osmani, ziraat istatistiki, 1325 Senesi, (1326). Osman, Maden ve ziraat Nezareti İstatistik İdaresi, Numro 2, İstanbul: Dersaadet Mahmud Bey Matbaası.
• Atik Gürbüz, İ. (2019). Osmanlı dönemi metinlerinde ekmek ve ekmekle ilgili anlam çerçeveleri, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 3/4, 348-376. https://doi.org/10.34083/akaded.650245
• Avrupa-yı Osmani, Ziraat İstatistiki, 1323 Senesi, (1326). Osman, Maden ve Ziraat Nezareti İstatistik İdaresi, İstanbul: Dersaadet Mahmud Bey Matbaası.
• Çolak, F. (2005). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Batı Anadolu’da üretim ve dış ticaret (1908-1923) (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Genç, S. (2022). 20. yüzyıl başlarında Amasya Sancağı’nda tarım ve hayvancılık sektöründeki üretim ve fiyatlar. International Social Mentalityand Researcher Thinkers Journal, 8(60), 1082-1097. DOI: 10.29228/smryj.62770
• Güran, T. (2017). Resmi istatistiklere göre Osmanlı toplum ve ekonomisi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kayhan, O. (2017). Osmanlı İmparatorluğu’nda tarımsal üretkenlik üzerine tetkikat ve notlar, Belleten, 81/292, 787-856. DOI: 10.37879/belleten.2017.787.
• Özden Şener, E. (2017). Bursa ekolojik koşullarında yulaf çeşitlerinin agronomik ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Saral, G. (2017). 16. yüzyıl divanlarında mutfak kültürü (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Sobayoğlu, R. (2017). Karaman şartlarında yulaf çeşitlerinin veril ve kalite özellikleri yönünden değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Tabakoğlu, A., Karateşir, B. (2017). İstanbul’un iaşesinde Trakya bölgesinin rolü, Sosyal Bilimler Metinleri, 1, 1-23.
• Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası, (1328). 3. Sene, Adet: 23-25. İstanbul: Matbaa-i Hayriye.
• TZNM. (1328). 3. Sene, 31 Mart 1328, Adet: 17.İstanbul: Matbaa-i Hayriye.
• TZNM. (1330). 5. Sene, 30 Nisan 1330, Adet: 37-38. İstanbul: Matbaa-i Hayriye.
• Uhri, A. (2012) Atın Evcilleştirilme Kriterlerinden Biri Olarak Yulaf, Beynəlxalq Avrasiya Arxeologiyası Konfransı International Congress of Eurasian Archaeology, Azerbaycan, 20-22.
• Yiğit İ., Yücedağ, C. (2020). XIX. yüzyıl Anadolu’sunda tarımsal ürün çeşitliliği, Doğu Coğrafya Dergisi, 25(43), 209-236. DOİ: https://doi.org/10.17295/ataunidcd.718820
• Yulaf, Yeni Türk Ansiklopedisi, 12/1985: 4801.