Analysing the Compliance of Listening/Watching Texts in Primary and Secondary School Turkish Textbooks with Genre and Outcomes

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 29, 504 - 528, 28.12.2023

Rumeysa İncekara , Mehmet Alver

https://doi.org/10.38155/ksbd.1328182

Öz

In this study, it is aimed to examine the listening/watching texts and activities in primary and secondary school Turkish textbooks in terms of their suitability to the genre and achievements. The study material of the research consists of 15 books that were taught as Turkish textbooks at primary and secondary school level in the 2022-2023 academic year, 112 listening/watching texts in these books and the activities under these texts. The data of the study were obtained by document analysis method, which is one of the qualitative research methods. The data obtained were analysed, tabulated and evaluated by document analysis. As a result of the study, it was observed that primary school Turkish textbooks mostly used narrative text format as listening/watching text, while secondary school Turkish textbooks mostly used informative text format. It has been determined that primary and secondary school Turkish textbooks are insufficient in reflecting the gains to the students. The lack of genre information for viewing texts in the Programme is also seen as a deficiency. Based on these results, it is suggested that the selection of texts and genres to be included in listening/watching activities should not be left only to the initiative of the author/authors who prepare textbooks, instead, text selections should be made as a result of the opinions of experts in the field and scientific suggestions should be taken into consideration in this regard, while determining the text types, not only the type of reading and listening texts, but also the type of watching texts and the suitability of the genres to be watched to the grade level.

Anahtar Kelimeler

Turkish textbook, listening/watching text, text type, activity, outcome

İlkokul ve Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Dinleme/İzleme Metinlerinin Tür ve Kazanımlara Uygunluğunun İncelenmesi

Öz

Bu çalışmada, ilkokul ve ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme/izleme metinleri ve etkinliklerinin tür ve kazanımlara uygunluğunun incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma materyalini, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında ilkokul ve ortaokul düzeyinde Türkçe ders kitabı olarak okutulan 15 kitap ve bu kitaplarda yer alan 112 dinleme/izleme metni ile birlikte bu metinlerin altında yer alan etkinlikler oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yöntemi ile elde edilmiştir. Metinler ve etkinlikler, araştırmacılar tarafından dinlenmiş/izlenmiş, tür ve kazanımlara uygunluğu belirlenmiştir. Elde edilen veriler doküman analizi ile çözümlenmiş, tablolaştırılmış ve değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda, ilkokul Türkçe ders kitaplarında dinleme/izleme metni olarak en çok hikâye edici metin biçimine, ortaokul Türkçe ders kitaplarında ise en çok bilgilendirici metin biçimine yer verildiği görülmüştür. Bunun yanında, metin türlerinin dağılımında dalgalanmalar ve dengesizlikler olduğu belirlenmiştir. İlkokul ve ortaokul Türkçe ders kitaplarının, kazanımları öğrenciye yansıtmada yetersiz kaldığı tespit edilmiştir. Program’da izleme metinlerine (film, çizgi film, belgesel, kısa film vb.) yönelik tür bilgisi bulunmaması da bir eksiklik olarak görülmüştür. Bu sonuçlardan hareketle, dinleme/izleme etkinliklerinde yer alacak metin ve tür seçiminin, sadece ders kitabı hazırlayan yazar/yazarların inisiyatifine bırakılmaması, bunun yerine alanda uzman olan kişilerin görüşleri neticesinde metin seçimlerinin yapılması ve bu konuda bilimsel önerilerin dikkate alınması, metin türleri belirlenirken sadece okuma ve dinleme metinlerinin türü değil, izleme metinlerinin de türünün belirlenmesi (film, çizgi film, belgesel, kısa film vb.), dinlenecek ve izlenecek türlerin sınıf seviyesine uygunluğunun gözetilmesi önerilerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ders kitabı, dinleme/izleme metni, metin türü, etkinlik, kazanım

Kaynakça

• Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, A. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7.sınıf Türkçe ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Akyol, H. (2010). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Aslan, A. (2022). İlkokul Türkçe 3 ders kitabı. Ankara: Gizem Yayıncılık.
• Aytan, T. (2011). Aktif öğrenme tekniklerinin dinleme becerisi üzerindeki etkileri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6.sınıf Türkçe ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Civelek, D., Yılmaz Gündüz, D. ve Karafilik, F. (2022). İlkokul Türkçe 1 ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Çapraz Baran, Ş. ve Diren, E. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5.sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Çarkıt, C. (2019). 2018 Türkçe dersi öğretim programı bağlamında hazırlanan ortaokul Türkçe ders kitaplarına yönelik öğretmen görüşleri. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(17), 22-34.
• Çifçi, M. (2001). Dinleme eğitimi ve dinlemeyi etkileyen faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 165-177.
• Deniz, K., Tarakçı, R. ve Karagöl, E. (2019). Dinleme/izleme kazanımları açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 18-32.
• Doğan, Y. (2007). İlköğretim ikinci kademede dil becerisi olarak dinlemeyi geliştirme çalışmaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, Y. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 261-286.
• Durukan, E. (2013). Öğretmen görüşleri açısından Türkçe dersi öğretim programı kazanımları. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, C. V, S. 8, 1-13.
• Emiroğlu S. ve Pınar, F. N. (2013). Dinleme becerisinin diğer beceri alanları ile ilişkisi. Turkish Studies, 8(4),769-782.
• Erdal, N. (2022). İlkokul Türkçe 2 ders kitabı. Ankara: Ada Yayıncılık.
• Erkal, H. ve Erkal, M. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7.sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• Ertürk, N., Keleş, S. ve Külünk, D. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokul 6. Sınıf Türkçe ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Eselioğlu, H., Set, S. Ve Yücel, A. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 8.sınıf Türkçe ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Gilman, R. A. ve Moody, R. L. M. (1984). What practitioners say about listening: Research implications for the classroom Foreign Language Annals, 17(4), 331-334.
• Göçer, A. ve Çaylı, C. (2019). Ortaokul Türkçe derslerinde dinleme becerisinin gelişimine yönelik öğretmen uygulamaları. Trakya Eğitim Dergisi, 9(3), 456-476.
• Gündoğan Eski, S. ve Aktaş, A. (2022). İlkokul Türkçe 1. sınıf ders kitabı. Ankara: Bilim ve Kültür Yayınları.
• Güneş, F. (2007), Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma, Ankara: Nobel Yayınları.
• İşeri, K. ve Yılmaz, İ. (2008). Dinleme edimine ilişkin etkinliklerin değerlendirilmesi. Dil Dergisi, 139, 7-24.
• Kaftan Ayan, H., Arslan, Ü., Kul, S. ve Yılmaz, N. (2022). İlkokul Türkçe ders kitabı 4. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kahtalı Doğan, B., Oğuz, B., Cayhan, C. ve Taşkın, N. (2020). Türkiye’de Dinleme Eğitiminin Geldiği Nokta (2017-2019 Yılları). USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 2(4), 645-663.
• Karaduman, B. E., Özdemir, E. ve Yılmaz, O. (2022). İlkokul Türkçe ders kitabı 3. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Katrancı, M. ve Yangın, B. (2013). Üstbiliş stratejileri öğretiminin dinlediğini anlama becerisine ve dinlemeye yönelik tutuma etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6 (11), 733-771.
• Kayırmaz Yavuz, Ö. (2019). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türlerinin 2018 türkçe öğretim programına uygunluğunun incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Kemiksiz, Ö. (2016). Türkçe derslerindeki dinleme metinlerinde dinleme yöntem/tekniği – metin türü ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi. 4(1). 15-30.
• Kılıç, F. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme/izleme metinlerinin metin türleri açısından incelenmesi. Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 13(51), 241-251.
• Kılıç, F. ve Erkal, M. (2021). Ortaokul (5-6-7-8) Türkçe dersi öğretim programları dinleme/izleme kazanımları (2006-2015-2019) ve metin - strateji ilişkisinin incelenmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 1-25.
• Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7.sınıf Türkçe ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kırbaş, A. (2010). İşbirlikli öğrenme yönteminin ilköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerilerini geliştirmesine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kocaadam, D. (2011). Not alarak dinleme eğitiminin ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin dinleme becerisi üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lestari, W. I. (2021). Teaching listening and speaking skills online. Best Practices and Research in ELT Classrooms, 173-180.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5.sınıflar). MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara, MEB Yayınları. Özbay, M. (2001). Türkçe öğretiminde dinleme becerisini geliştirme yolları. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 589(1), 9-14.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi: Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Sarıboyacı, M. O. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Ata Yayıncılık. Sarıkaya, B. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki (5, 6, 7 ve 8. Sınıf) etkinliklerin değerlendirilmesi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 64, s. 563-580.
• Süğümlü, Ü. ve Yüce, S. N. (2020). Dinleme/izleme stratejilerine yönelik karşılaştırmalı bir çalışma: Program ve ders kitapları. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(23), 202-215.
• Şahin, C. (2012). Dinleme metinlerinden önce ve sonra sorulan soruların ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerisine ve hatırlama düzeyine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, Konya.
• Tamtürk, H. (2019). 5. sınıf dinleme/izleme metinlerinin çoklu ortam tasarım ilkelerine göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Topçuoğlu, F. ve Özer, F. (2014). Türkçe öğretiminde dinleme becerisi ile ilgili kaynakça çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 203-218.
• Turan Siviş, B. ve Emiroğlu, S. (2020). İlkokul 1-4. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki dinleme metinlerinin belirlenen ölçütlere göre incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 105-136.
• Uzun, O., Aytan, T. ve Ungan, S. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan dinleme/izleme etkinliklerinin türkçe öğretim programı doğrultusunda incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 366-401.
• Yalçın, U. I. (2022). İlkokul Türkçe ders kitabı 4. sınıf. Ankara: Özgün Yayıncılık.
• Yangın, B. (2002). Kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi. Ankara: Dersal Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, N. (2015). Dinleme stratejileri öğretiminin beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.