The Subjects Related to Natural Disaster in Social Studies Textbooks and the Importance of Teaching These Subjects

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 30, 358 - 380, 30.06.2024

Büşra Kopuz , Ünsal Bekdemir , Ayşegül Yılmazer

https://doi.org/10.38155/ksbd.1355236

Öz

This study was conducted to determine the topics related to natural disasters in social studies textbooks, the treatment of natural disaster topics and the importance of teaching natural disaster topics. Document analysis method, one of the qualitative research methods, was used in the study. Natural disaster topics were determined by examining the social studies textbooks used as one of the course materials in Turkey and the curriculum used for the social studies course as of 2018. When the social studies textbooks were examined, it was determined that the topics related to natural disasters were not included in the 6th grade textbook, were very rarely included in the 4th, 5th and 7th grade textbooks, the natural disasters seen and likely to be seen in Turkey were mentioned in the textbooks, and the natural disaster "earthquake" was emphasized the most. In the textbooks, only information about what to do before, during and after the earthquake natural disaster was given, but no similar information was found for other natural disasters. In the study, suggestions were made for what to do before, during and after natural disasters in social studies textbooks for teaching natural disaster topics; for the natural disaster content of textbooks at all levels to progress in a spiral manner; and for more literary genres, activities, teaching methods and techniques to be included.

Anahtar Kelimeler

Social studies, social studies textbook, disaster, natural disaster, natural disaster teaching

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Doğal Afet ile İlgili Konular ve Bu Konuların Öğretiminin Önemi

Öz

Bu araştırma; sosyal bilgiler ders kitaplarında doğal afet ile ilgili konular, doğal afet konularının işlenişi ve doğal afet konularının öğretiminin önemini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Türkiye’de ders materyallerinden biri olarak kullanılan sosyal bilgiler ders kitapları ve 2018 yılı itibariyle sosyal bilgiler dersi için kullanılan öğretim programı incelenerek doğal afet konuları belirlenmiştir. Sosyal bilgiler ders kitapları incelendiğinde doğal afet ile ilgili konuların 6. sınıf kitabında yer almadığı, 4, 5 ve 7. sınıf ders kitaplarında oldukça az yer aldığı, kitaplarda Türkiye’de görülen ve görülme ihtimali olan doğal afetlerden bahsedildiği ve en çok da “deprem” doğal afeti üzerinde durulduğu tespit edilmiştir. Kitaplarda sadece deprem doğal afeti için öncesi, sırası ve sonrası için nelerin yapılması gerektiği hakkında bilgi verilirken diğer doğal afetler için benzer bir bilgiye rastlanmamıştır. Araştırmada, doğal afet konularının öğretimi için sosyal bilgiler kitaplarında doğal afetlerin öncesinde, sırasında ve sonrasında yapılması gerekenlere; tüm seviyelerdeki ders kitaplarının doğal afet içeriklerinin sarmal bir şekilde ilerlemesine; edebi türlere, etkinliklere, öğretim yöntem ve tekniklerine daha fazla yer verilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, sosyal bilgiler ders kitabı, afet, doğal afet, doğal afet öğretimi

Kaynakça

• Adiyoso, W., & Kanegae, H. (2012). The effect of different disaster education programs on tsunami preparedness among schoolchildren in Aceh, Indonesia. Disaster Mitigation of Cultural Heritage and Historic Cities, 6, 165-172.
• AFAD. (2022). https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu (Erişim Tarihi: 19.04.2022).
• AFAD.(2023).https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Istatistikler/2022-Yili-Doga-Kaynakli-Olay-Istatistikleri.pdf (Erişim Tarihi: 07.08.2023).
• Akpınar, M. (2022). Ders kitabı: Amacı, işlevi, içerik ve türleri. B. Akbaba, & S. Kaymakçı (Ed.). Sosyal bilgiler ders kitabı inceleme ve tasarım kılavuzu. Ankara: Pegem Akademi.
• Başıbüyük, A., Pala, Ş. M. (2023). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya dersi öğretim programları kazanımlarının afet eğitimi açısından incelenmesi. ErzincanÜniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 25(2). 184–197
• Brown, L. M., Haun, J. N., & Peterson, L. (2014). A proposed disaster literacy model. Disaster medicine and public health preparedness, 8(3), 267-275.
• Değirmenci, Y., Kuzey, M., & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. e-Kafkas Journal of Educational Research, 6(2), 33-46.
• Dikmenli, Y., & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 386-416.
• EBA. (2022a). http://www.eba.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 10. 05. 2022).
• EBA. (2022b). http://www.eba.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 10. 05. 2022).
• EBA. (2022c). http://www.eba.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 10. 05. 2022).
• EBA. (2022d). http://www.eba.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 10. 05. 2022).
• EBA. (2022e). http://www.eba.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 10. 05. 2022).
• EBA. (2022f). http://www.eba.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 10. 05. 2022).
• Ergünay, O. (2007). Türkiye’nin afet profili. TMMOB Afet Sempozyumu Bildirileri Kitabı. 5-7 Aralık 2007, Kongre ve Kültür Merkezi, Ankara.
• İnal, E., Kaya, E., & Altıntaş, K. H. (2018). Türkiye’de örgün eğitimin afet eğitimi yeterliliği açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (37), 114-127.
• Kaçar, T., & Bulut, B. (2020). Sosyal bilgiler öğretim programı ve 4-7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının coğrafya kavramları bağlamında değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 652-679.
• Kadıoğlu, M. (2005). Afete hazırlık ve afet bilinci eğitiminde verilen mesajların standardizasyonu. Deprem Sempozyumu. 23-25 Mart 2005, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Karaca, Ö. F. (2022). Afet konularının sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımaları. (Yüksek Lisans Tezi). Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Karataş, O. (2011). İlköğretim I. kademe sosyal bilgiler dersi doğal afet eğitiminde drama tekniğinin öğrencilerin başarılarına etkisi: Deneysel çalışma. (Yüksek Lisans Tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Kılıç, B. C. (2019). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarındaki doğal afetler konusunun sarmal sistem yönünden değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Krippendorff, K. (2018). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage Publications.
• Koç, H. (2013). Türk basının doğal afetlere ilişkin bakış açısını belirlemeye yönelik bir inceleme. Zeitschrift für die Welt der Türken, 5(2), 121-137.
• LeCompte, M.D. & Goetz, J.P. (1982). Problems of reliability and validity in ethnographic research. Review of Educational Research, 52, 31-60.
• Limoncu, S., & Atmaca, A. B. (2018). Çocuk merkezli afet yönetimi. Megaron, 13(1).
• Mamon M.A., Suba R.A. & Son I.L. (2017). Disaster risk reduction knowledge of grade 11 students: ımpact of senior high school disaster education in the philippines. İnternational Journal Of Health System And Disaster Management, 5(3), 69-74.
• MEB. (2018). http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf (Erişim Tarihi: 19. 04. 2022).
• Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67.
• Musacchio, G., Falsaperla, S., Bernhardsdóttir, A. E., Ferreira, M. A., Sousa, M. L., Carvalho, A., & Zonno, G. (2016). Education: Can a bottom-up strategy help for earthquake disaster prevention?. Bulletin of Earthquake Engineering, 14, 2069-2086.
• Öner, G. (2019). Sosyal Bilgileri Yerel Coğrafyaya İndirgemek: Şehrimiz ve Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarının Karşılaştırılması. Ondokuz Mayis University Journal of Education, 38(2).
• Özgüven, B. (2006). İlköğretim öğrencilerine verilen temel afet bilinci eğitiminin bilgi düzeyine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Palaz, T., & Akbaba, B. (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Görüşlerine Göre Sosyal Bilgiler Eğitiminde Küresel Sorunlar ve Öğretimi. Journal of Turkish Studies, 13(27).
• Peek, L. (2008). Children and disasters: understanding vulnerability, developing capacities, and promoting resilience an ıntroduction. Children, Youth and Environments. 18(1), 1-29.
• Piyadeoğlu Kaya, O. (2019). Ortaokul öğrencilerine verilen afet bilinci eğitiminin öğrencilerin bilgi düzeyleri üzerine etkisi: Gümüşhane örneği. (Yüksek Lisans Tezi), Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gümüşhane.
• Sarıkoca, E., & Topçu, E. (2024) Sosyal bilgiler ve doğal afetler. Temel Eğitim, (21), 58-69.
• Sever, R., & Değirmenci, Y. (2019). Temel kavramlar. R. Sever (Ed.). Afetler ve afet yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Sözcü, U. (2019). Öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Doktora Tezi). Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Şulek, N., & Aktın, K. (2023). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Doğal Afetler. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Mükemmellik Arayışı Dergisi, (5), 68-82.
• TTK(2021).https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_04/15195856_derskitaplarini_degerlendirmeraporu_ogretmengorusleri_2021.pdf (Erişim Tarihi: 14.08.2023).
• TDK. (2019). https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 19.04.2022).
• TMMOB. (2024). https://www.tmmob.org.tr/icerik/tmmob-6-subat-depremleri-8-ay-degerlendirme-raporu-yayimlandi (Erişim Tarihi: 10.04.2024).
• Yavaş, H. (2001). Doğal afet yönetimi ve yerle gündem 21 çalışmaları kapsamında İzmir’de deprem riski. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 118-138.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yontar, İ.G. (2016). Afetlerin yönetilmesinde tatbikatların önemi. A. Altay ve Z. Toprak Karaman (Ed.), Bütünleşik afet yönetimi içinde (s. 279-304). İzmir: İlkem Ofset ve Dijital Baskı.