Mehmet Fuad Köprülü’nün “Türk Edebiyatı Tarihinde Usûl” Makalesi Bağlamında Edebiyat Tarihçilerine Tavsiyeleri

Year 2024, Volume: 16 Issue: 30, 166 - 177, 30.06.2024

İbrahim Biricik

https://doi.org/10.38155/ksbd.1397490

Abstract

Edebiyat tarihi; yazar ve edebi eserleri, yazıldığı dönemden bigâne kalmayacak şekilde hem kronolojik hem de sistematik olarak inceleyen bir bilim dalının adıdır. Her ne kadar bu bilimde Fransızların etkisi olsa da Osmanlı’dan tevarüs edilen tezkirecilik geleneğiyle bu bilime yabancı kalınmaz. Köprülüzade Mehmet Fuad’dan önce de edebiyat tarihini kaleme alan yazarlar ve eserler mevcut ise de onun alamet-i farikası, Türk edebiyat tarihini bütünlüklü ve sistematik bir şekilde ele almasında yatar. Bir milletin edebiyat tarihini tarih ve medeniyetten ayrı düşünmeyen Mehmet Fuad Köprülü, filoloji ve tarih bilimlerine dayanmayan bir edebiyat tarihi düşünemez. Mehmet Fuad Köprülü’nün 1913’te Bilgi mecmuasında yayımladığı “Türk Edebiyatı Tarihinde Usûl” makalesi Türk edebiyat çalışmalarının başvuru kaynaklarından biri olur. Bu “usûl” makalesi, Türk edebiyatının kurucu zemin metinlerinden biri olarak bir edebiyat tarihçisinin araştırmalarında takip edeceği yöntemi göstermesi bakımından da önemlidir. G. Lanson’dan hareket ederek Mehmet Fuad Köprülü’nün yazdığı bu makale, diğer Batılı teorisyenlerin yaklaşımlarına eleştiri getirmesi bakımından dikkat çekicidir. Tarih biliminin, tarihçinin, edebi eserin ve toplumun birbirine yönelik ihtiva ettiği anlamların ve bu kavramların birbirleriyle münasebetlerine yönelik yaklaşımların Mehmet Fuad Köprülü’nün bakış açısıyla değerlendirildiği makalede, kendi tarih ve edebi eserlerimize de özeleştirinin yapıldığı gözden kaçmaz. Bu çalışmada amaç; alanında bir metodoloji kuran Mehmet Fuad Köprülü’nün 110 sene önce kaleme alınan “Türk edebiyatı tarihinde usûl” makalesinin hâlâ güncelliğini koruyarak edebiyat tarihi araştırmacılarına önemli tavsiyeler içerdiğini gözler önüne sermektir.

Keywords

edebiyat, tarih, araştırma, usül, Köprülü

References

• Akün, Ö.F.(2003). “Mehmed Fuad Köprülü”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-fuad-koprulu. Erişim Tarihi: 04.01.2024.
• Akün, Ö. F. (2006). Edebiyat tarihi bir milletin tarihidir. (Knş: Mehmet Nuri Yardım). Dersimiz Edebiyat. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Dervişoğlu, F. M. (2015). Türkiye’de akademik tarihçilik ve milli tarih ekolü kurucusu ilim adamı: Mehmed Fuad Köprülü (1890-1966). International Journal of Social Science. 5 (35), 55-67
• Fındıkoğlu, Z. F. (1968). Türk sosyoloji tarihinde Prof. M. Fuad Köprülü’nün yeri ve hizmetleri. İktisat Fakültesi Mecmuası. 25(4), 129-139.
• Gündoğdu, S. ve Kurt, K. (2023). Sunuş. S. Gündoğdu, K. Kurt (Ed.). Usûlden yönteme: Mehmet Fuad Köprülü’nün edebiyat tarihçiliği kitabı içinde (7-16). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Köprülü, M.F. (2004). Edebiyat araştırmaları I. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Köprülü, M. F. (2007). Bugünkü edebiyat. (Hzl. Mehmet Akif Çeçen, Ahmet Balcı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kuru, S.S. (2023). Edebiyatı dizgeye getirmek: Köprülü’nün ilk darbesi olarak “Türk edebiyatı tarihinde usûl. S. Gündoğdu, K. Kurt (Ed.). Usûlden yönteme: Mehmet Fuad Köprülü’nün edebiyat tarihçiliği kitabı içinde (17-29). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Küçüktepe, F. (2018). Mehmet Fuat Köprülü’nün Demokrat Parti’den kopuşu ve sonraki siyasi hayatı (Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Tarih Programı, İstanbul.
• Tanpınar, A. H. (2002). Mücevherlerin sırrı: derlenmemiş yazılar, anket ve röportajlar. (Hzl. İlyas Dirin, Turgay Anar, Şaban Özdemir). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uçman, A. (1992). "Bilgi Mecmuası". TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/bilgi-mecmuasi. Erişim Tarihi: 04.01.2024.
• Sağlık, Ş. (2023). Köprülü’nün “usûl” makalesi bağlamında “belirlenmiş anlam kodlarını tartışmaya açmak” ve Türkiye’de edebiyat bilimi. S. Gündoğdu, K. Kurt (Ed.). Usûlden yönteme: Mehmet Fuad Köprülü’nün edebiyat tarihçiliği kitabı içinde (31-62). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Sümer, M. (2020). Tanpınar’ın on dokuzuncu asır türk edebiyatı tarihi ile Köprülü’nün Türk edebiyatı tarihi üzerine metodolojik bir karşılaştırma. Türk Kültürü İncelemeleri. (44), 333–356.