Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İngilizce Yazılmış Türkçe Gramer Kitaplarında Sözcük Türleri

Year 2024, Volume: 16 Issue: 30, 341 - 357, 30.06.2024

Ayşe Afacan Süğümlü

https://doi.org/10.38155/ksbd.1420116

Abstract

Türk dilinin tartışmalı konularından biri de sözcük türleri konusudur. Her yeni çalışmanın, özellikle tartışmalı konularda, konunun daha doğru anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşünülür. Bu nedenle Tanzimat ve Cumhuriyet Dönem aralıklarında İngilizce yazılmış 17 Türkçe dil öğretimi kitabında sözcük türlerinin nasıl verildiği ve kitaplardaki durumu ele alınacaktır. Tanzimat ve Cumhuriyet Döneminde Türkçe yazılmış kitaplarda Arapça ve Farsçadan etkilenmenin fazla olması yabancı dilde yazılmış Türkçe kitapların incelenmesinin de gerekliliğini göstermektedir. Çalışma; tarihsel, karşılaştırma, inceleme-değerlendirme ve sınıflandırma yöntemleri çerçevesinde yürütülmüş ve belirtilen yöntemler sayesinde bulgular elde edilmiştir. Araştırmanın verileri, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi ile elde edilmiştir. Elde edilen veriler doküman analizi ile çözümlenmiş, tablolaştırılmış ve değerlendirilmiştir. Seçilen bu iki dönem aralığı Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş sürecinde, yaklaşık 100 yıllık bir süreçte, Türk dilinde sözcük türleri konusunda değişim ve gelişimleri göstermesi açısından da önemlidir. Bu çalışmada İngilizce yazılmış 17 kitap seçilmiştir. Bu seçim yapılırken Osmanlı Devleti’nin İngiltere ile ilişkilerinin incelenen dönemde güçlü olması ve basılan kitap sayısının fazla olması nedenlerinden yola çıkılarak bir derlem hazırlanmıştır. Ayrıca derlemde yer alan kitaplarda sözcük türlerinin veriliş sırası ve sözcük türleri ile ilgili verilen örnekler de incelenecek en çok kullanılan örnekler belirlenecektir. Bu bağlamda tespit edilen örneklerden yararlanarak kitapların yazılma sürecinde birbirinden etkilenip etkilenmediğine de değinilecektir.

Keywords

: Yabancılara Türkçe öğretimi, Osmanlı Türkçesi, Karşılaştırmalı dil bilgisi kitapları, gramer.

References

• Arnold, E. (1877). A simple transliteral grammar of the Turkish language with dialogues and vocabulary. London: Trübner Co. Ludgate Hill. https://archive.org/details/simpletransliter00arno adresinden erişilmiştir.
• Banguoğlu, T. (2004). Türkçenin grameri (7. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Barker, W., B. (1854). A practical grammar of the Turkish language: with dialogues and vocabulary. London: Bernard Quaritch. https://books.google.com.tr/books?id=_gAGAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false adresinden erişilmiştir.
• Barker, W., B. (1854). A reading book of the Turkish language, with a grammar and vocabulary; containing a selection of original tales, literally translated, and accompanied by grammatical references: the pronunciation of each word given as now used in Constantinople. London: James Madden. https://books.google.so/books?id=pIxKPpczT8MC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false adresinden erişilmiştir.
• Boyd, C. (1842). The Turkish interpreter or a new grammar of the Turkish language respectfully inscribed to the right honorable the earl of Abendeen K. T. secretary of state for foreign affairs. Paris: Jacob / London: Smith Elder. https://www.google.com.tr/books/edition/The_Turkish_Interpreter/jLdViwT7rwQC?hl=tr&gbpv=1&dq=Boyd,+Charles,+The+Turkish+interpreter+or+a+new+grammar+of+the+Turkish+language&printsec=frontcover adresinden erişilmiştir.
• Davids, A., L. (1832). A grammar of the Turkish language: with a preliminary discourse on the language and literature of the Turkish nations, a copious vocabulary, dialogues, a collection of extracts in prose and verse, and lithographed specimens of various ancient and modern manuscripts. London: Sold by Parbury & Allen. https://archive.org/details/grammarofturkish00davirich/page/n5/mode/2up adresinden erişilmiştir.
• Ergin, M. (1995). Üniversiteler için Türk Dili, İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Hopkins, F. L. (1877). Elementary grammar of the Turkish language: With a few easy exercises. London: Trübner and Co. https://archive.org/details/elementarygramm00hopkgoog adresinden erişilmiştir.
• İdben, E., İ. (2007). Muhtasar Sarf-ı Osmânî Ali Nazima. Belleten s. 67-87.
• Kerimoğlu, C. (2019). Genel Dilbilime Giriş (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yay.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri - Şekil Bilgisi (3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumları Yayınları.
• Mackenzie, C., F. (1879). A Turkish manual: comprising a condensed grammar with idiomatic phrases, exercises, and dialogues, and vocabulary. London: Publishers to the India Office. https://books.google.com.tr/books? id=5DxbAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false adresinden erişilmiştir.
• Mutti, G. (1834). A Turkish grammar compiled for the use of travellers. F. D. Ramos, Government Gazette Press. Redhouse, J., W. (1855). The Turkish campaigner’s vade-mecum of ottoman colloquial language. London: Published by Thomas Harrison. https://books.google.com.tr/books?id=jD1bAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false adresinden erişilmiştir.
• Redhouse, J., W. (1884). A simplified grammar of the Ottoman-Turkish language. London: Trübner Co. Ludgate Hill. https://archive.org/details/simplifiedgramma00redhuoft/page/n5/mode/2up adresinden erişilmiştir.
• Said, A. (1877). Oriental grammars after an easy and practical method- Part XII the Turkish language. London: Franz Thimm. https://archive.org/details/turkishselftaugh00abusrich adresinden erişilmiştir.
• Tarring, C., J. (1886). A practical elementary Turkish grammar. London: Kegan Paul, Trench & Co. https://books.google.com.tr/books?id=tFx9nQEACAAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false adresinden erişilmiştir.
• Tien, A. (1896). A Turkish grammar, containing also dialogues and terms connected with the army, navy, military drill, diplomatic and social life. London: Sampson Low, Marston & Company.
• Wells, C. (1880). A practical grammar of the Turkish language (as spoken and written). with exercises for translation into Turkish, quotations from Turkish authors illustrating Turkish syntax and composition, and such rules of the Arabic and Persian grammars as have been adopted by the Osmanlı’s, the pronunciation being given in English letters throughout. London: Bernard quaritch. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.31137/page/n1/mode/2up adresinden erişilmiştir.
• Yates, E. (1857). The elements of the science of grammar, illustrated by a comparison of the structure of the English and Turkish languages. London: Allen. https://books.google.com.tr/books?id=uDxbAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=fals adresinden erişilmiştir.