İctihadın Bölünmesi (Tecezzüü’l-İctihad)

Yıl 2015, Sayı: 25, 63 - 90, 01.06.2015

Üzeyir Köse

Öz

İctihadın bölünmesi (tecezzüü’l-ictihad), müctehid için öngörülen

şartları fıkhın bazı konularında tamamlayan kimsenin bu

konularda ictihad edip edemeyeceği etrafında oluşan tartışmalardandır.

İctihadın bölünmesini kabul edip etmeme hususunda

mütekellimin yöntemiyle ve fukaha yöntemiyle eser veren âlimler

arasında ayrım yapmanın zor olduğu görülmektedir. İctihadın

bölünmesini kabul eden âlimler, müctehid için öne sürülen şartların

“mutlak müctehid” için olduğunu ifade etmişlerdir. İctihadın

bölünmesini kabul etmeyen âlimler ise müctehidin sahip olması

gereken melekeye vurgu yapmışlar ve bu melekenin de bölünme

kabul etmeyeceğini söylemişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Fakih, ictihad, müctehid, metod

Kaynakça

• Âdû, Muhtâr Bâbâ, “Tecezzüü’l-İctihad İnde’l-Usûliyyîn”, Mecelletü Mecma’i’l Fıkhıyyi’l-İslâmî, 2002, Yıl 13, Sayı 15, s. 421-461.
• Âmidî, Ebu’l-Hasan Seyfeddin Ali b. Muhammed es-Sa’lebî, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Tahkik: Abdürrezzâk el-Afîfî, Dâru’s-Sumây’î, Riyad, 2003
• Apaydın, H. Yunus, “Klasik Fıkıh Usulünün Yapısı ve İşlevi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı 1, 2003, s. 9- 28.
• ______, “İctihad”, DİA, XXI, İstanbul, 2000, s. 432-445.
• ______,“Fıkıh Usulünün Temel Kabulleri ve Tarihselcilik”, Dini Hükümlerin Kaynağı ve Dini Metinlerin Anlaşılması Konusundaki Çağdaş Yaklaşımlar Çalıştayı (18-19 Ara- lık 2009), TDV Yayınları, İstanbul, 2010, s. 323-364.
• Aygün, Abdullah, “Ebü’l- Muzaffer Sem’ânî”, DİA, XXXVI, İstanbul, 2009, s. 463-464.
• Basrî, Ebu’l-Hüseyin Muhammed b. Ali b. Tayyib, el- Mu’temed fî Usûli’l-Fıkh, Tahkik: Halîl el-Meys, neşr: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, I.Baskı, Beyrut, h.1403, I-II.
• Berdisî, Muhammed Zekeriya, Usûlü’l-Fıkh, Dâru’s-Sekâfe, Kahire, ty.
• Beşer, Faruk, Bilgi Fıkıh İctihad, Nûn yayıncılık, İstanbul, 2007.
• Buhârî, Alaaddin Abdulaziz b. Ahmed, Keşfül-Esrâr an Usûli Fahru’l-İslâm el-Pezdevî, Tahkik: Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997, Bey- rut, I-IV.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, es-Sahih, Çağrı Yayınları, İs- tanbul, 1992.
• Cessâs, Ahmed b. Ali er-Râzî, el-FusûlFi’l-Usûl, İstanbul, 1994, I-IV.
• Dursunüst, Elif, Yusuf el-Kardavî’nin Çağdaş Fıkıh Araştır- malarında İzlediği Yöntem, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2007.
• Ebu Davud, es Sicistânî, es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
• Ebû Zehra, Muhammed, Usûlü’l-Fıkh, Dârü’l-Fikri’l-Arabî, ty.
• el-Alvânî, Tâhâ Feyyâz Cabir, “Usûlü Fıkıh İlminin Gelişim Süreci Üzerine Düşünceler”, Çev: Selahattin Kıyıcı, Yü- züncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, Yıl: 2000.
• Emir Padişah, Muhammed Emîn b. Mahmûd el-Hüseynî el- Buhârî el-Mekkî, Teysîrü’t-Tahrîr, Matbaaî Mustafâ el- Bâbî el-Halebî ve Evlâdihi, h.1351, Mısır, I-IV.
• Esen, Bilal, Hanefi Usul Eserlerinde İctihad Teorisi, Basıl- mamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü, İstanbul, 2010.
• Fevzân, Sâlih b. Fevzân b. Abdullah, “el-İctihad ve İmkânihi Fî Hâze’z-Zaman”, Mecelletü Mecma’i’l-Fıkhıyyi’l-İslâmî, 1987, Yıl 1, Sayı 1, s. 257-272.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed bin Muhammed; el- Mustasfâ min İlmi’l-Usûl, Tahkik: Muhammed b. Sü- leyman 1417/1997, I-II.
• Müessesetü’r-Risâle, Beyrut,
• Hallaf, Abdülvahhâb, Hulâsatü Tarîhi’t-Teşrîi’l-İslâmiyyi, Ku- veyt, ty.
• ______, İslam Hukuk Felsefesi, Çev: Hüseyin Atay, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1973.
• Hın, Mustafa Saîd, Dirâse Târîhiyyeli’l-Fıkh ve Usûlih ve’l- İtticâhâtü’l-letî Zaherat Fîhimâ, eş-Şeriketü’l-müttehide li’t-tevzî’, II. Baskı, Dımeşk, 1984.
• İbn Ebî Şeybe, Ebu Bekr Abdullah, el-Kitabü’l-Musanneffi’l- Ehâdîs ve’l-Âsâr, Tahkik: Kemâl Yûsuf Hût, Beyrut, 1409.
• İbn Emîru Hâc, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Muhammed el-Halebî,
• et-Takrîrve’t-Tahbîr, Dârü’l- kütübi’l-İlmiyye, İkinci Baskı, Beyrut, 1983, I-III.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Mu- hammed et-Tûrisî, el-Mukaddime, Çev: Zakir Kadirî Ugan, MEB Yayınları, İstanbul, 1991, I-III.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd, Sünenü’bni Mâce, Çağrı Ya- yınları, İstanbul, 1992.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükrim, Lisânü’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut, ty.,I-XX.
• İltaş, Davut, Fıkıh Usulünde Mütekellimîn Yönteminin Delâlet Anlayışı, İsam Yayınları, İstanbul, 2011.
• ______,“Fıkıh Usûlü Yazımında ‘Kelamcılar Yöntemi ve Fakih- ler Yöntemi’ Ayrımlaşmasının Mahiyeti Üzerine”, Bilimname, XVII, 2009/2, s. 65-95.
• Karâfî, Şehâbuddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. İdris, Şerhu Tenkîhi’l-Fusûl fî İhtisâri’l-Mahsûlfî’l-Usûl, Dârü’l-Fikr, Beyrut, 2004.
• Karaman, Hayreddin, İslam Hukukunda İctihad, DİB Yay., Ankara, 1975.
• ______,“İctihadın İslam Düşüncesine Katkısı”, II. Uluslararası İslam Düşüncesi Konferansı, İstanbul Büyükşehir Bele- diyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 1997, s.187-197.
• ______,“İslam Dünyasında Yeni İctihad Teşebbüsleri”, Ulusla- rarası Birinci İslam Araştırmaları Sempozyumu, İzmir, 16-18 Eylül 1985, ss.183-198.
• Kahraman, Abdullah, “Çağdaş Fakîhler İctihad Kapısını Açabildi mi?” (İctihad Teorisi ve Günümüzde İctihad), Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 2 (1).
• Kırmastî, Yûsuf b. Huseyn, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, Tahkik: Abdüllatîf Kessâb, Dârü’l-Hüdâ, yy., 1984. Kur’an-ı Kerim.
• Memduhoğlu, Adnan, Sahabenin İctihad Anlayışı, Basılma- mış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2008
• Molla Hüsrev, Mehmed b. Ferâmurz b. Ali, Mir’âtü’l-Usûl fî Şerhi Mirkâti’l-Vüsûl, Neşr: Ahmed Hulûsi, Matba-i Âmire, İstanbul, H.1308.
• Müslim, İbn Haccâc el- Kuşeyrî, el-Camiu’s-Sahih, Çağrı
• Nemle, Abdülkerim b. Ali b. Muhammed, el-Mühezzeb fî İlmi Usûli’l-Fıkhı’l-Mukâran, Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd, 1999, I-V
• Nesâî, Ebu Abdirrahman Ahmed, Sünenü’n-Nesâî, Çağrı Ya- yınları, İstanbul, 1992.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, el-Mahsûl fî İlmi Usûli’l-Fıkh, Tahkik: Tâhâ Câbir Feyyâz el-Alvânî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut,ty., I-VI.
• Schact, Joseph, An Introduction to Islamıc Law, Clarendon Press. II. Baskı, Oxford, 1965. Sem’ânî,
• Ebu’l-Muzaffer Mansûr
• Abdülcebbâr, Kavâtıu’l-Edillefi’l-Usûl, tahkik: Muham
• med Hasan Muhammed Hasan İsmaîl eş-Şâfiî, Dârü’l
• Kütübi’l-İlmiyye, Birinci Baskı, Beyrut, 1999, I-IV. b.
• Sübkî, Tâcüddîn Abdülvahhâb b. Ali, Cem’u’l-Cevâmî fî Usûli’l-Fıkh, Neşr: Muhammed Ali Beydâvî, Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, İkinci Baskı, Beyrut, 2002.
• Şa’bân, Zekiyyüddîn, İslam Hukuk İlminin Esasları, Çev: İb- rahim Kâfi Dönmez, TDV Yayınları, II. Baskı, Ankara, 2001.
• Şafak, Ali, “İctihad ve Modern Zamandaki Rolü”, Diyanet Dergisi (1981 Yıllığı) Hicret Özel Sayısı, 1981, ss.233- 248.
• Şafiî, Muhammed bin İdris, er-Risâle, Tahkik: Ahmed Şâkir, Neşr: Mektebetü’l Halebî, Birinci Baskı, Mısır, 1358/1940,
• Şâtıbî, Ebu İshâk İbrahim b. Mûsâ, el-Muvâfakât fî Usûli’l- Ahkâm, Dârü’l-Fikr, II. Baskı, Beyrut, H.1341, I-IV.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali, İrşâdü’l-Fuhûl ilâ Tahkîki’l-Hakkı min İlmi’l-Usûl, Dârü’l-Fazileh, Birinci Baskı, Riyâd, 2000, I-II
• Şınkıtî, Muhammed Emin b. Muhammed Muhtar, Şerhu Merâgi’s-Su’ûd, Tahkik: Ali b. Muhammed İmrân, Dârü İlmi’l-Fevâid, Birinci Baskı, Mekke, H.1426, I-II.
• Tirmîzî, Ebu İsâ Muhammed b. İsâ, Sünenü’t-Tirmizî, Çağrı
• Umerî, Nâdiye Şerif, el-İctihadfi’l-İslâm, Müessetü’r-Risâle, Üçüncü Baskı, Beyrut, 1986.
• Ünal, Arif, “Günümüz İslâm Hukukçularından Prof. Dr. Hayreddin Karaman’ın Hayâtı, Eserleri ve Fıkhî Görüş- leri” Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araş- tırma Dergisi, Temmuz-Aralık 2011, Yıl:4, C:4, Sayı:8.
• Üsmendî, Muhammed b. Abdülhamîd, Bezlü’n-Nazar fi’l- Usûl, MektebetüDâri’t-Türâs, Kahire, 1992. Muhammed Zeki Abdilberr,
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah b. Bahadır, el- Bahru’l-Muhît fî Usûli’l-Fıkh, Neşr: Abdülkâdir Abdullah el-Ânî, Vizâretü’l-Evkâfve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Kuveyt, 1992, I-VI.
• Zeydan, Abdülkerim, el-Veciz fî Usûli’l-Fıkh, Mektebetü’l- İslamiyye, Modern Ofset Basımevi, İstanbul, 1979.
• Zühaylî, Vehbe, Usûlü’l-Fıkhı’l-İslâmî, Dârü’l-Fikr, Birinci Baskı, Dımeşk, 1986, I-II.