Kazak Anlatı Sanatında “Şeşendik (Hikmetli)” Sözler

Yıl 2004, Sayı: 3, 63 - 89, 01.06.2004

Ali Abbas Çınar

Öz

Şeşendik sözler, halk anlatı sanatı içerisinde, halk bilgeliginin önemli bir yanını

barındırmaktadır. Hikmetli sözler olarak nitelendirebilecegimiz “şeşendik

sözler”, toplum hayatına baglı olarak dile getirilen düsünce ve duyguların sanatlı bir

dil ile ifade edilmesidir. Bu eserler, içerigi göz önüne alınarak; “sesendik arnav,

sesendik tolgav ve sesendik dav” olmak üzere üç gruba ayrılırlar. Manzum, mensur

veya her ikisinin bir arada yer aldıgı bu eserlerin; içerik yönünden fıkra, menkıbe,

hikâye, özellikle atasözü ve deyimlerle yakın bagları vardır. Nazım halinde söylenenler

türkü ya da halk sairi atısmalarına benzerlik gösterirler. Yapı yönünden "Ezgili

(perneli)" ve "nasihatli" (termeli) söz olmak üzere iki gruba ayrılır. Sanatlı düz

söz ile söylenenlerine perneli, dogmaca ya da ustamalı olan ve ezgi esliginde söylenen

nazma dayalı eserlere ise termeli söz denilmektedir. Hiç ezginin kullanılmadıgı

nesir veya nazma dayalı sesenlik sözler de bulunmaktadır.

Kazak folklorunda; Korkut Ata, Asan Kaygı, Jiyrense Sesen, Koja Nasır

(Nasrettin Hoca), Töle Biy, Kazıbek Biy, Ayteke Biy, Dosbol Biy vb. halk bilgeleri

sesenlik sözlerin önde gelen temsilcileri olarak görülmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Kazak, folklor, hikmet, halk hukuku, şeşendik