Ottoman Soldiers Martyred by Zeytun ( Suleymanlı) Armenians(According to Ottoman Archieve Sources)

Yıl 2012, Cilt: 9 Sayı: 2, 61 - 98, 01.06.2012

Prof.dr.orhan Doğan

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Zeytun (Süleymanlı) Ermenileri Tarafından Şehit Edilen Osmanlı Askerleri (Osmanlı Arşiv Vesikalarına Göre)

Öz

Bu makalede Ermenilerin Zeytun’a yerleşmeleri ve bu süreçte Maraş ve Zeytun’u hâkimiyeti altına almış olan yönetimlerle olan ilişkileri tarihi süreç içinde ele alınmıştır. Zeytun ve nüfusu hakkında kısaca bilgi verilmiş, 1890’lı yıllara kadar Zeytun’daki Ermeni ayaklanmaları genel olarak değerlendirilmiştir. 1878’de imzalanan Ayastefanos Antlaşması’nın 16. maddesi ve Berlin Antlaşması’nın 61. maddelerinin Ermenilere yönelik ne tür fayda sağladığı, Ermenilerin kurdukları cemiyetlerle Osmanlı İmparatorluğunun muhtelif bölgelerinde çıkardıkları isyanlar ve bu isyanlara destek sağlayan bir kısım Batılı Devletlerin Ermeniler lehine verdikleri destekler açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonraki kısımlarında ise 1895 ve 1914–1915 Ermeni isyanları ve bu isyanlara karşı Osmanlı hükümetlerinin tutumu, isyanlarda şehit düşen askerlerimiz ve yerli Müslüman ahalinin Zeytun Ermenilerinin isyanları karşısında uğradıkları mezalim ayrıntılı bir şekilde irdelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Ermeniler, Türkler, Zeytun, Maraş

Kaynakça

• Mektubî Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM), 646/29.
• Hariciye Nezareti, Siyasî Kısım (HR.SYS.), 2543-8/1, 10-11.
• Yıldız Perakende Evrakı Zabtiye Nezareti (Y.PRK.ZB), 9/74.
• Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV.), 132-10.
• ArĢiv Belgeriyle Ermeni Faaliyetleri (1914-1918), C.I, Genelkurmay BaĢkanlığı ATASE Yayınları, Ankara 2005.
• Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Ġngiliz ĠliĢkileri (1845-1890), C.I, BaĢbakanlık Devlet ArĢivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı ArĢivi Daire BaĢkanlığı Yayınları, Ankara 2004.
• Askeri Tarih Belgeleri Dergisi (A.T. B.D)., S.86, 1987, Belge No:2053. Takvim-i Vekayi Gazetesi, Takvim-i Vekayi, Salı, 26 Mayıs 1331/Rumi/ ve 25 Receb 1333 /H./ M. 8 Haziran 1915.
• Ahmet Cevdet PaĢa, Tezâkir 21-30, (Yay. Hz.: Cavit Baysun), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TTK. Yayınları, II.Dizi-Sa. 17-1, Ankara, 1986.
• Ahmet Rüstem Bey, Cihan Harbi ve Türk Ermeni Meselesi, Bilge Kültür Sanat Yayınları, Ġstanbul 2001.
• AKBIYIK, Y. (2000). “Haçin Ve Zeytun Ermeni Meselesinin Çözümü”, 21. Yüzyıla Girerken Tarihe Dostça BakıĢ: Türk- Ermeni ĠliĢkileri Sempozyum Bildirileri, 107-121.
• AKBIYIK, Y. (1999). Milli Mücadelede Güney Cephesi (MaraĢ). Ankara: Atatürk AraĢtırma Merkezi Yayınları
• ANDREASYAN, H. (1964). Polonyalı Siemon’un Seyahatnamesi: 1608- 1619, Ġstanbul: Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları ArĢiv Belgeriyle Ermeni Faaliyetleri (1914-1918), (2005). C.I, Ankara: Genelkurmay BaĢkanlığı ATASE Yayınları
• ARTUÇ, N. (2005). Ahmed Cemal PaĢa (1872-1922), Askeri ve Siyasi Hayatı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi, Isparta
• BAĞDATLILAR, A. (1974). Uzunoluk Ġstiklal Harbi’nde MaraĢ, Ġstanbul: Kervan Yayınları
• ÇETENAKINCI N. (1998) “1921 Yılında Güneydoğu Anadolu”, (Zeytun KıĢlası)”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi Dün/bugün/Yarın, 23: 54-61
• DABAĞYAN L. (2001). Sultan Abdülhamit Han ve Ermeni Meselesi, Ġstanbul: Kum Saati
• DEMĠREL, M. (2003). “Ġngiliz Belgelerinde Türkler ve Ermenilerle Ġlgili Terminoloji”, Ermeni AraĢtırmaları I. Türkiye Kongresi Bildirileri, I: 93-106.
• Ermeni Komitelerinin Amal Harekât ve Ġhtilaliyesi (E.K.A.H.Ġ), (1983). (haz. Erdoğan Cengiz), Ġstanbul: BaĢbakanlık Basımevi
• ERSAN M. (1995). Türkiye Selçukluları Zamanında Anadolu’da Ermeniler, (BasılmamıĢ Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmir
• EYĠCĠL, A. (2008). Osmanlı’nın Son Döneminde MaraĢ’ta Ermeni Siyasi Faaliyetleri, 3. Baskı
• GÖYÜNÇ, N. (1983). Osmanlı idaresinde Ermeniler, Ġstanbul Gültepe Yayınları GÖKHAN, Ġ. (2005). “13. Yüzyılda MaraĢ”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13:
• GÜRÜN, K. (1985). Ermeni Dosyası, Ankara: TTK Yayınları
• HALAÇOĞLU, A. (2007). Bir Ermeninin Ġtirafları (1895 MaraĢ ve Zeytun Olayları), Ankara
• HOCAOĞLU, M. (1976). Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, Ġstanbul
• ĠLTER, E. (1995). Ermeni Meselesinin Perspektifi ve Zeytun Ġsyanları, Ankara: Türk Kültürünü AraĢtırma Enstitüsü Yayınları
• KARADENĠZ, H. (1996). “Dulkadiroğluları Beyliğine Kısa Bir BakıĢ”, Türk Dünyası AraĢtırmaları, 104.
• KAġGARLI, M. (1990). Kilikya Tabi Ermeni Baraonluğu Tarihi, Ankara: Köksav Yayınları
• KERR, S.(1973). The Lions of Marash : Personel Experiences With American Near East Relief, 1919 – 1922, Albany
• ÖZALP, Y. (1986). Gazilerin Dilinden Milli Mücadelemiz, KahramanmaraĢ: KahramanmaraĢ Belediyesi Yayınları
• ÖZALP, Y.(tarihsiz). “Millet-i Sadıka” Patırtısı ve MaraĢ (KahramanmaraĢ’ta Ermeniler), Ġstanbul: Fatih Gençlik Vakfı Matbaa
• ÖZALP, Y. (2005). Ermeni Ġntikam Alayı MaraĢ’ta (Vesikalar:1919-1920), KahramanmaraĢ
• SAKARYA, Ġ. (1984). Belgelerle Ermeni Sorunu, Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt BaĢkanlığı Askeri Tarih Yayınları