Türkiye'de Askeri Darbeler Karşısında Siyaset Kurumunun Tutumu

Yıl 2018, 15 Temmuz ve Türkiye Demokrasisi Özel Sayısı, 1 - 26, 15.07.2018

Osman Ağır

Öz

Türkiye
Cumhuriyeti tarihinde 27 Mayıs 1960 darbesiyle başlayan darbeci gelenek, darbe
yapanların amaçlarına ulaşmaları ve herhangi bir yaptırımla karşılaşmamaları sonucu,
günümüze kadar devam etmiştir. Her seferinde farklı gerekçelere dayandırılan
darbelerin çoğunluğunun ortak yanı ABD desteği ile gerçekleştirilmiş
olmalarıdır. Sivil siyasi liderlerin çoğunluğu darbe veya darbe girişimlerinin
ardından askerlerin gölgesinde ve onların sınırları dahilinde siyaset yaparak
askerlere övgüler dizmişlerdir. Her darbeden sonra siviller, gelenin kendisi
gibi düşünüp düşünmediği üzerine odaklanarak, darbenin temelden yanlış olduğu
gerçeğini görmezden gelmişlerdir. 15 Temmuz 2016’ da gerçekleştirilen darbe
teşebbüsünde bu durum tersine dönmüş, Cumhurbaşkanı, siyasi partiler ve toplum
kesimlerinin önemli bölümü darbe karşıtı bir tavır sergilemişlerdir. 15 Temmuz
kalkışmasında Cumhurbaşkanı’nın kararlı tutumu, halkın darbecilere karşı
direnişi, darbecilerin cezalandırılmaları ve darbeye karşı sivil siyasetçilerin
toplu tavır almalarının Türkiye’deki darbeci geleneği büyük ölçüde ortadan
kaldırdığı söylenebilir. Bu çalışma Türkiye’de darbelerin başarısız olması ve
darbecilerin cezalandırılarak bir daha darbeye teşebbüs edememelerini sağlamak
noktasında 15 Temmuz girişimine kadar siyaset kurumunun üzerine düşen görevi
yerine getirmediği denencesine dayalı olarak hazırlanmıştır. Darbeler karşısında
siyasi aktörlerin tutumlarını irdeleyen bu çalışmada; darbelerin neden ve
sonuçları konusunda ayrıntılı bir bilgi vermekten ziyade askeri darbeler ve
darbe girişimleri karşısında siyaset kurumunun tutumunu incelemeye
odaklanılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Darbe, Siyaet, ASker, Sivil

Kaynakça

• AKBULUT, Başak, (2016), 15 Temmuz Darbe Girişimi Gecesi Yaşananlar Dakika Dakika İddianamede,http://www.iha.com.tr/haber-15-temmuz-darbe-girisimi-gecesi-yasananlar - dakika-dakika-iddianamede-605465/, Erişim Tarihi:14.10.2017, AKIN, Doğan, (2016), Türkiye'nin Darbe Tarihinde İlklerin Gecesi, http://t24.com.tr/ yazarlar/dogan-akin/turkiyenin-darbe-tarihinde-ilklerin-gecesi,15044,Erişim Tarihi:19.09.2017, ARCAYÜREK, Cüneyt, (1989), Darbeler ve Gizli Servisler, 4. Basım, İstanbul: Bilgi Yayınevi AYDIN, Abdullah ve Aziz BELLİ, (2014), “Cumhurbaşkanlığı ve Meşruiyet Tartışmaları, s.87-102, Türkiye Seçim Sistemindeki Değişim, Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve Medya İletişim ve Siyaset Odaklı İncelemeler, Ed. Faruk Temel, Onur Önürmen, Ankara Nobel Yayınları BAŞGİL, Ali Fuad, (2008), 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, İstanbul: Yağmur Yayınevi BELLİ Aziz ve Abdullah AYDIN, (2012), “Yerel Demokrasi ve Katılım: Kahramanmaraş ve Hatay İllerinin Karşılaştırılması, s. 136-147, 2. Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu Bildiri Kitabı, KSU, 1-2 Ekim 2012 BİRAND, M. Ali, (1986), Emret Komutanım, İstanbul: Milliyet Yayınları BİRAND, M. Ali, (1984), 12 Eylül Saat 04:00, İstanbul: Karacan Yayınları. COŞKUN, Mehmet Burhanettin, (2015), “Güvenlik Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme: Türkiye ve İran”, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, Cilt:2, Sayı:4 DAMA, Nergiz, (2017), Türkiye’de Makbul Vatandaş ve 15 Temmuz, https://www.setav.org /turkiyede -makbul-vatandas-ve-15-temmuz/, Erişim Tarihi:19.09.2017, DİKİCİ, Ali, (2014), 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi ve Türk Polisi, http://www.atam.gov.tr /wp-content/uploads/Ali-D%C4%B0K%C4%B0C%C4%B0-27-May%C4%B1s-1960-Asker%C3%AE-Darbesi-ve-T%C3%BCrk-Polisi.pdf, Erişim Tarihi:19.09.2017 DİLİPAK, Abdurrahman, (1991), İhtilaller Dönemi, İstanbul: Beyan Yayınları DURSUN, Davut. (2005). Türk Demokrasisinde Kurumsallaşma Sorunu ve Krizleri Çözme Yöntemi Olarak Askeri Darbeler, Muhafazakar Düşünce, Yıl 1, Sayı 3, Kış. EKİNCİ, Ekrem Buğra, (2016), “Senin Çocuklar İşi Bitirdi 12 Eylül 1980 Darbesi, Türkiye Gazetesi, 19.09.2016 ERDEM, Fazıl Hüsnü, (2005) Türkiye’nin AB’ye Tam Üyelik Sürecinde Sivil-Asker İlişkilerinin Genel Görünümü, s.751-777, 21. Yüzyıl Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, İstanbul: Cilt: 2, Aktüel Yayınları, Motif Matbaacılık, ERDOĞAN, Mustafa, (2005). Türkiye’de Asker ve Siyaset, Adnan Küçük ve diğerleri (Edt.), 21. Yüzyıl Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, İstanbul: Cilt: 2, Aktüel Yayınları, Motif Matbaacılık, DOĞRU, Osman, (1998), 27 Mayıs Rejimi, Ankara: İmge Kitabevi FALK, Richard, (2016), İnsan Hakları ve Türkiye’deki Darbe Girişimi, https://www. opendemocracy.net/openglobalrights/richard-falk/nsan-haklar-ve-t-rkiye-deki-darbe-giri-imi, Erişim Tarihi:17.09.2017, HALDUN, İbn, (2016), Mukaddime, İstanbul: İlgi Kültür Yayıncılık HEYWOOD, Andrew, (2013), Siyaset, Ankara: Liberte Yayınları HEPER, Metin, (2011), Türkiye’nin Siyasal Hayatı, İstanbul: Doğan Kitap Hürriyet Gazetesi, (12.09.2015), 12 Eylül Darbesinin Öncesi ve Sonrasında Yaşananlar, http://www.hurriyet.com.tr/12-eylul-darbesinin-oncesi-ve-sonrasinda-yasananlar-30054684, Erişim Tarihi: 17.10.2017 KOCABAŞ, Süleyman, (2011), Menderes Dönemi Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs 1960 Darbesine Giden Yol, İstanbul: Bayrak Matbaacılık TEZKAN, Mehmet, (2012), Postmodern Darbe Neydi? http://www.milliyet.com.tr /yazarlar /mehmet-tezkan/postmodern-darbe-neydi--1527528/, Erişim Tarihi: 17.10.2017 TUNÇ, Ahmet, (2017), “Türkiye’de Göç Yönetimi”, s.115-139, Türkiye’de Siyaset ve Uluslar arası İlişkiler Alanında Güncel Tartışmalar, Ed. Osman Ağır, Ankara: Seçkin Yayıncılık Türk Dil Kurumu Sözlüğü, (2017), “Darbe”, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option= combts&arama= kelime&guid= TDK.GTS.59c3b5c8413c63.03088917, Erişim Tarihi:17.09.2017 YAYLA, Atilla, (2015), Siyaset Bilimi, Ankara: Liberte Yayınları http://www.dw.com/tr/6-soruda-15-temmuz-darbe-giri%C5%9Fimi/a-19407125, Erişim Tarihi: 17.10.2017 http://ekonomi.dunyabulteni.net/hayat/133186/27-mayis-darbesini-kim-yapti, Erişim Tarihi: 17.10.2017 http://www.yenisafak.com/dunya/27-mayis-darbesi-cia-belgelerinde-chp-biliyordu-2599467, Erişim Tarihi: 18.10.2017
• http://darbeler.com/2015/05/18/12-mart-muhtirasi/, Erişim Tarihi: 13.11.2017 http://www.haber7.com/ic-politika/haber/995704-28-subat-postmodern-darbesinin-oykusu http://www.yenisafak.com/gundem/hafizalardaki-28-subat-2424251