Türkiye’deki Sivil Toplum Anlayışına 15 Temmuz Darbe Girişimi Üzerinden Bakış

Yıl 2018, 15 Temmuz ve Türkiye Demokrasisi Özel Sayısı, 63 - 78, 15.07.2018

Aziz Belli , Abdullah Aydın

Öz

Sivil
toplum kavramı son yüz yıllık süreçte siyaset ve sosyal bilimcilerin en çok
üzerinde durduğu konuların başında gelmektedir. Ancak kavramın diğer
kavramlarda az rastlanan özelliği onu ayrıcalıklı kılmaktadır. Zira sivil
toplum kavramı diğer kavramlara nazaran daha dinamik ve daha görecelidir. Yani
hızlı evrimleşmekte aynı zamanda farklı zaman ve mekânlarda farklı
anlaşılmaktadır. Batı dünyasının yaşamış olduğu toplumsal değişim ve dönüşümler
ve özellikle sanayi toplumuna geçiş sürecindeki çalkantılar sivil toplum
kavramını yeni bir konuma yükseltmiştir. Bu bağlamda sivil olan toplum devlet,
aristokrasi ve hatta burjuvaziden anlamsal olarak ayrılmıştır. Günümüzde sivil
toplum batı dünyasının en önemli kavramına dönüşmüş ve devlet ve özel sektörün
dışında üçüncü bir güç olmuştur. Türkiye’deki sivil toplumun durumu ise Batı
okumaları üzerinden ilerlemiştir. Diğer bir anlatımla Türkiye’de sivil toplum
anlayışı ve kurumları elitlerin hâkimiyetindedir. Ancak Türkiye’de yaşanan 15
Temmuz darbe girişimi süreci de sivil toplum açısından yeni bir kırılma noktası
olarak değerlendirilebilir.

Bu
bağlamda çalışmada sivil toplum kavramının yaşamış olduğu değişim ele alınmış
ve Türkiye’deki durum tarihsel olarak değerlendirilmiştir. Akabinde 15 Temmuz
sürecinde yaşanan olaylar incelenmiş ve halkın darbecilere karşı yapmış olduğu
direniş ele alınmıştır. Sonuç olarak yaşanan olayların ortaya çıkarmış olduğu
sivil toplum algısı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sivil Toplum, Türkiye, 15 Temmuz, Darbe

Kaynakça

• Ağır, Osman, (2017), “Türkiye’de Başkanlık Sistemi Tartışmaları”, Türkiye’de Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Alanında Güncel Tartışmalar, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s. 169-208.
• Akkaş, Hasan Hüseyin, (2009), “Sosyal Sermayesiz Sivil Toplum Olabilir mi”, VI. Uluslar arası STK’lar Kongresi Bildiriler Kitabı, (Ed.: Ali Akdemir, Kazım Kirtiş, Esra Demircan, Ali Şahin Örnek), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını, Çanakkale, s. 7-15.
• Aktaş, Hasret, (2008), “Batıda ve Türkiye’de Sivil Toplum (Gelişim Süreci)”, Kamu’da Sosyal Politika, Cilt: 2, Sayı:4, s. 91-104.
• Alkuş, Oktay, (2009), “Türkiye’de Sivil Toplum Kuruluşlarının Demokratikleşme ve Sivilleşme Sürecine Katkıları”, VI. Uluslar arası STK’lar Kongresi Bildiriler Kitabı, (Ed.: Ali Akdemir, Kazım Kirtiş, Esra Demircan, Ali Şahin Örnek), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını, Çanakkale, s. 285-293.
• Arslanel, Nazan M. ve Özkiraz, Ahmet, (2010), “Sivil Toplum Kuruluşu Olarak Osmanlı’da Vakıflar”, VII. Uluslar arası STK’lar Kongresi Bildiriler Kitabı”, (Ed. Ali Akdemir, Kazım Kirtiş, Ayten Akatay, A. Şahin Örnek, Yavuz Yıldırım), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını, s. 232-239.
• Aydın, H. Ahmet ve Taş, İ. Ethem, (2016), Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Kavramlar-Kurumlar-Uygulamalar, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Aydın, Abdullah ve Yıldız, Murat (2017), 1950-1960 Döneminde Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme, Yasama Dergisi, Sayı:33, Ankara.
• Aydın, H. Ahmet, (2011), Yönetim Bilimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Cicioğlu, Filiz, (2011), Sivil Toplum-Dış Politika İlişkisi Çerçevesinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Türkiye’nin Avrupa Birliği Politikasına Yaklaşımı, T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı, Ankara.
• Çaha, Ömer, (2007), Aşkın (Transandantal) Devletten Sivil Topluma, Plato Film Yayınlar, İstanbul.
• Çaha, Ömer, (2010), Sivil Kadın Türkiye’de Kadın ve Sivil Toplum, Savaş Yayınevi, Ankara.
• Doğan, İsmail, (2000), Sivil Toplum, Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• Erdoğan, Tosun, Gülgün ve Tepeciklioğlu E. Elem, (2012), “Sivil Toplum ve Baskı Grupları”, Siyaset Bilimi (Ed. Halis Çetin), Orion Kitabevi, Ankara, s. 341-378.
• Erdoğan, Tosun, Gülgün, (2001), Demokratikleşme Perspektifinden Devlet-Sivil Toplum İlişkisi, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Erdoğan, Mustafa, (1998), Liberal Toplum Liberal Siyaset, Siyasal Kitabevi, Ankara. Gören, Salim, “15 Temmuz, Sivil Toplum ve Zafer”, https://www.seruven.org.tr/15-temmuz-sivil-toplum-ve-zafer/, E.T.: 25.10.2017.
• Güneş, Muharrem ve Yükselen, Cemal, (2004), Sivil Toplum Ve Yönetişim Tartışmaları Sürecinde Kent ve Kadın, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Heywood, Andrew, (2016), Siyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları, (çev. Fahri Bakırcı), BB101 Yayınları, Ankara. http://www.sivilsayfalar.org/15-temmuzun-sivil-topluma-yansimalari-muhafazakar-sivil-toplum-kuruluslarina-yonelik-kaygi-artti-2/, E.T.: 28.10.2017.
• https://www.memurlar.net/haber/682449/15-temmuz-da-milli-bir-suur-olustu.html, E.T.: 20.10.2017.
• Karatepe, Şükrü, http://www.yenisafak.com/yazarlar/sukrukaratepe/cal%C4%B1nan-sivil-toplum-42121, E.T.: 10.10.2017.
• Keser, Hayri ve Hışım, Selin, (2016), “Demokrasilerde Sivil Toplumun Rolü”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:7 Sayı:2, s. 201-224.
• Keyman, E. Fuat, (2006), Türkiye’de Sivil Toplumun Serüveni: İmkânsızlıklar İçinde Bir Vaha, Sivil Toplum Geliştirme Merkezi, Ankara.
• Miş, Nebi- Gülener Serdar- Coşkun, İpek- Duran, Hazal- Ayvaz, M. Erkut, (2016), Demokrasi Nöbetleri Toplumsal Algıda 15 Temmuz Darbe Girişimi, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Nal, Sabahattin, (2005), “Demokrat Parti’nin 1950-54 Dönemi Din Siyaseti”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60-3, s.137-171.
• Özkiraz, Ahmet ve Arslanel, M. Nazan, (2015), “Türkiye’de 1945-1960 Döneminde Sivil Toplum Örgütlerinin Varlığı Meselesi”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, s. 1-25.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/77654/sivil-toplum-kuruluslarinin-temsilcileri-feto-uyelerinin-mahkemelerinde-hazir-bulunmali.html, E.T.: 17.10.2017.
• Taş, İ. Ethem, (2009), “Kamu Yönetiminde Halkla İlişkilerin Yeri Önemi”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2, s. 13-24.
• Tuncel, Gökhan ve Gündoğmuş Bekir, (2013), “Türkiye'de Siyasal Denetim Aracı Olarak Sivil Toplum Kuruluşları”, 8. Uluslar arası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Yeni Anayasa Süreci ve STK’ların Rolü, (Ed. Sedat Laçiner, Hamit Palabıyık, Mustafa Kara, İsmail Seki), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını, s. 117-129.
• Tunç, Ahmet, (2014), “Bilgi Ekonomisi ve Kamu Yönetimine Etkileri”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 3 Sayı: 1, s. 83-106.
• TÜSEV (Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı), (2006), Türkiye’de Sivil Toplum: Bir Değişim Süreci Uluslar arası Sivil Toplum Endeksi Projesi Türkiye Ülke Raporu, (Ed.: Filiz Bikmen, Zeynep Meydanoğlu), TÜSEV yayınları.
• TÜSEV (Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı), (2011), Sivil Toplum İzleme Raporu 2011, TÜSEV Yayınları.
• Yayla, Atilla,(2015), Siyaset Bilimi, Adres Yayınları, Ankara.
• Yel, A. Murat, (2008), “Sivil Toplum ve Demokrasi”, Sivil Toplum Kavramı Tartışmaları, (Yay. Haz.: Murat Şentürk ve Aynur Erdoğan), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, Ergün, (2005), “Apolitik Politikaların İnşacısı Olarak Sivil Toplum”, Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi, 3 (10), ss.61-72. Yıldırım, İbrahim, (2004), Demokrasi Sivil Toplum Kuruluşları ve Yönetişim, Seçkin Yayıncılık, Ankara.