İdari Coğrafya Kuramsal Çerçevesi Kapsamında “Şehirsel /Kentsel İdari Alan” Kavramının Analizi

Year 2022, Volume: 19 Issue: 3, 1562 - 1586, 31.12.2022

Hulusi Karagel

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1216427

Abstract

Bu çalışmada, mülki idarenin yerel yönetimler kapsamı içerisinde yer alan ‘şehirsel alanlar ve idaresi’ konusu ile ‘şehirsel idari alan’ kavramının mülki idare sistematiğinde nereleri ifade ettiği sorunsalı üzerinde; ‘kasaba yerleşmelerinin’ idari coğrafya analizleri ile idari sınıflamadaki yerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaç çerçevesinde çalışma planı 1. Giriş, 2. “Şehir /kent’ ve “şehirsel alan” kavramsallaştırmaları, 3. Kırsal ve şehirsel alan ayrımı, 4. Türkiye’de yerleşmelerin idari bakımdan sınıflandırılması ana başlığı altında “mülki sınır kavramı ve mekânın idaresi” ile “şehirsel idari alan olgusu” 5. Araştırma sonuçları ve önerileri şeklindedir. İdari coğrafya analizleri ile ‘şehirsel alan’ kavramı, kır ve şehir ayrımında kullanılan kıstaslar ve yerleşmelerin idari bakımdan sınıflandırılmasına ilişkin analizler sonucu elde edilen bulgular kapsamında Türkiye’de köy, kasaba ve şehir özellikleri gösterebilen belde statüsündeki yerleşmelerin “şehirsel /kentsel idari alanlar” başlığı altında genelleştirilmesinin idari coğrafya yaklaşımına uygun olmadığı ve ‘beldeler’ başlığı altında analiz edilmesi gerektiği nihai sonucuna varılmıştır.

Keywords

İdari coğrafya, şehirsel /kentsel idari alan, belde, kasaba, kır ve şehir ayrımı., Administrative geography, urban/city administrative area, town, rural and urban distinction., municipality

Analysis of the Concept of “Urban/City Administrative Area” Within the Scope of Administrative Geography Theoretical Framework

Abstract

In this study, based on the question of what the concept of ‘urban areas and administration’ and the concept of ‘urban administrative area’, which are within the scope of local administrations of the civil administration, indicate in the civil administration systematic, it is aimed to reveal the place of 'town settlements' in administrative classification with administrative geography analyses. As per this purpose, the work plan is as follows: 1. Introduction, 2. Conceptualization of “urban/city” and “urban area”, 3. Distinction between rural and urban areas, 4. “the concept of territorial boundaries and the administration of space” and “urban administrative area phenomenon” under the main heading of administrative classification of settlements in Turkey, 5. Research results and recommendations. Within the context of the administrative geography analyses and the findings obtained as a result of the analyzes of the concept of 'urban area', the criteria used in the distinction between rural and urban and the administrative classification of the settlements, it has finally been concluded that the generalization of settlements in town status, which can show village, town and city characteristics in Turkey, under the title of "urban/city administrative areas" is not suitable for the administrative geography approach and should be analysed under the title of "towns".

Keywords

Administrative geography, urban/city administrative area, town, rural and urban distinction., municipality

References

• Aladağ, C., Duran, Y. ve Tapur T., (2017). Nevşehir ilinin idari coğrafya analizi. (Ed. Hakan Yalap), Nevşehir: I. Uluslararası İpekyolu Akademik Çalışmalar Sempozyumu, (21-23 Eylül 2017), Bildiri Tam Metin Kitabı, 116-132
• Alaplı Kaymakamlığı, (2012). Mollabey yerleşim yerinde bağımsız bir köy kurulması talebi. Zonguldak Valiliği İdare Kurulu Müdürlüğüne, Tarih: 16.03.2012, Sayı: 762
• Alver, K., (2010). Mahalle: Mekân ve hayatın esrarlı birlikteliği, İdeal-kent Dergisi, (2), 116-139.
• Ayhan, F., (2021). İdari coğrafya açısından bir inceleme: Afyonkarahisar ili. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23 (3), 840-860
• Brezzi, M., Piacentini, M., Rosina, K. and Sanchez-Serra, D., (2012). Redefining urban areas in OECD counties. Redefining “urban”: A New way to measure metropolitan areas, Chapter 1, 19-58, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/9789264174108-en
• Can A. A., (2009). Mekânsal perspektiften bir semt biyografisi: Vefa (1453-1775). (Ed.: N. Bilge Özel İmanov &Yunus Uğur), Bir Semte Vefa, 421-452, Klasik Yayınları
• Cantarino, I., Goerlich, F.J. and Reig, E. (2012). Population grid uses in the context of regional rural /urban typology. An application to Spain. İçinde: International conference on regional science the challenge of regional development in a world of changing hegemonies: Knowledge, competiveness and austerity, (22–23 November 2012), p.375, Bilbao/Spain,https://old.aecr.org/web/congresos/2012/Bilbao2012/htdocs/pdf/p375.pdf, 01.04.2022
• Copus, A. K., Psaltopoulos, D., Skuras, D., Terluin, I. and Weingarten, P., (2008). Approaches to rural typology in the European Union. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC48464, 17.05.2022
• Corbane, C., Pesaresi, M., Kemper, T., Politis, P., Florczyk, A. J., Syrris, V., Melchiorri, M., Sabo, F. and Soille, P., (2019). Automated global delineation of human settlements from 40 years of Landsat satellite data archives. Big Earth Data, 3(2), 140-169, DOI: 10.1080/20964471.2019.1625528. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/20964471. 2019.1625528, 28.06.2022
• Çelik, A., (2000). Tokat kenti mevcut alan kullanım kararları ve açık-yeşil alan verilerinin saptanması üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
• ÇŞİDB, (2021). Kırsal mahalle ve kırsal yerleşik alan yönetmeliği. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Resmi Gazete, 15.04.2021 / 31455.
• Delaney, D., (2009). Territory and territoriality. In R. Kitchin, & N. Thift (Eds.), International Encyclopedia of Human Geography, Elseiver Press, 196-208
• Demir, K. ve Çabuk, S., (2010). Türkiye’de metropoliten kentlerin nüfus gelişimi. Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, 1(28), 193-215.
• DPT, (2000). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı: Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu raporu. Devlet Planlama Teşkilatı.
• Elden, S. (2019). Territory /territoriality. In A. Orum (Eds.), The Wiley Blackwell Encyclopedia of Urban and Region Studies, 260-270, John Wiley & Sons Ltd. Published. https://doi.org/ 10.1002/9781118568446.eurs0339
• Ergün, T. ve Polatoğlu, A., (1992). Kamu yönetimine giriş. TODAİE. EUROSTAT, (2018). Methodological manual on territorial typologies. https://ec.europa.eu/eurostat/ documents/3859598/9507230/KS-GQ-18-008-EN-N.pdf/a275fd66-b56b-4ace-8666-f39754ede66b?t=1573550953000, 17.07.2022
• Eyice, S., (1965). İstanbul’un mahalle ve semt adları hakkında bir deneme. Türkiyat Mecmuası, 14, 199-216. Gökyurt, F., Kındap, A. ve Sarı, V. İ., (2015). Türkiye için yeni bir şehir tanımı gerekli mi? Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 24 (1), 1-32.
• Gömen, G., (2020). Osmanlı’dan günümüze Gaziantep ilinin idari coğrafyası. [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi], Karabük Üniversitesi.
• Gözeller, A., (2011). Topkapı semti. İstanbul’un Kitabı: Fatih, 1, 332-337
• Gözeller, A., (2012). Süleymaniye semti. İstanbul’un Kitabı: Fatih, 3, 392-430
• Güncüoğlu S. F., (2009). İstanbul’un fethi sonrası kurulan ilk semt: “Saraçhane”. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (22), 27 - 82,
• Gürel Üçer, Z.A., (2009). Kentsel yaşam kalitesinin belediye hizmetleri kapsamında belirlenmesine ve geliştirilmesine yönelik bir yaklaşım: orta ölçekli kent örnekleri. [Yayınlanmamış doktora tezi], Gazi Üniversitesi. Gürpınar, E., (1988). Çevre hukukunda ‘çevre dengesi’ kavramı ve bu dengenin korunması. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], İstanbul Üniversitesi.
• İİGM, (2021), İl ve ilçe kuruluş tarihleri. İller İdaresi Genel Müdürlüğü, İçişleri Bakanlığı, https://www.icisleri.gov.tr/illeridaresi/il-ve-ilce-kurulus-tarihleri, 30.01.2021
• İlkay, Y., (2014). Ankara’da her yolun çıktığı semt: Kızılay. İdeal Kent, (11), 118-132
• İzmir Kalkınma Ajansı, (2021). İzmir ili kırsal ve kentsel alanlarının tespitine yönelik analiz çalışması. (Ed. eValue Danışmanlık Kentsel Çalışma Grubu), TC. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, İzmir Kalkınma Ajansı. Jonard F., Lambotte M., Ramos F., Terres J. M. and Bamps C., (2009). Delimitations of rural areas in Europe using criteria of population density, remoteness and land cover. European Commission – JRC Scientific and Technical Reports, European Communities. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC49927, 12.08.2022
• Karagel, H. (2010). Türkiye’de idari alanların belirlenmesi ve sorunları: Sumbas örneği. [Yayımlanmamış doktora tezi], Fırat Üniversitesi.
• Karagel, H. (2022). İdari (yönetsel) coğrafya okuryazarlığı. (Ed. Ramazan Sever), Eğitimde Coğrafya Okuryazarlığı-II, 1. Bölüm, 1-34, 1. Baskı, Pegem Akademi. Koday, Z., Akbaş, F. ve Kaya, G., (2017). Akhisar büyükşehir ilçesinin idari coğrafya analizi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2): 443-455
• Maydaer, S., (2008). Klâsik dönemde Bursa’da bir semt: Hisar. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Melchiorri M., Schiavina M., Freire, S., Maffenini L., Kemper, T. and Dijkstra L., (2021). Applying the degree of urbanisation method to national population and housing census with ghsl tools. Publications Office of the European Union, Luxembourg, ISBN 978-92-76-37556-2, http://dx.doi. org/10.2760/939289,JRC124765
• Milli Emlak Genel Müdürlüğü, (2007). Hazine taşınmazlarının idaresi hakkında yönetmelik. Resmi Gazete Tarih /Sayı: 19.06.2007 /26557, TC. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
• Milli Emlak Genel Müdürlüğü, (01.08.2019a). Hazine taşınmazlarının türlerine göre dağılımı. https://web.dosya.csb.gov.tr/db/milliemlak/icerikler/tas-nmazturuistat-st-g-_01082019-201908050912 51.pdf, 02.03.2022.
• Milli Emlak Genel Müdürlüğü, (01.08.2019b). Devlet yönetiminde olan taşınmazların cinslere göre dağılımı. https://web.dosya.csb.gov.tr/db/milliemlak/icerikler/tas-nmazturuistat-st-g-01082019-201908050912 51.pdf, 02.03.2022.
• Odyakmaz, Z., Kaymak, Ü. ve Aleskerli, A. (2004), Anayasa hukuku, idare hukuku, idari yargı. Savaş Yayınevi. Orhan, B. ve Karabağ, S., (2021). Mülk ve mülkiyet, Turkish Studies, 16 (4), 1601-1619
• Özçağlar, A., (2005). Türkiye’de mülki idare bölümlerinin idari coğrafya analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3 (1), 1-25.
• Özçağlar, A., (2011). İdari coğrafya. Ümit Ofset Matbaacılık.
• Özçağlar, A., (2016). Yönetsel coğrafya açısından Türkiye’nin mülki idare bölümleri ve kavramsal sorunlar. (Ed.: Mehmet Akif Çukurçayır, Hacer Tuğba Eroğlu, Hayriye Sağır, Mücahit Navruz), Konya: Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü, 13. Kamu Yönetimi Kongresi (KAYFOR 13), (15-17 Ekim 2015), Kamu Yönetiminde Değişimin Yönü ve Etkileri (Bildiri Kitabı), 219-235
• Özçağlar, A. ve Gökmen, Ö., (2021). Balıkesir ilinin idari coğrafyası ve kır/kent nüfusunun tespiti. Journal of Humanities and Tourism Research, 11 (1):12 -32
• Özgür, H., (2005). Türkiye’de orta ölçekli kentsel alanların yönetimi sorunu. (Ed. H. Özgür ve M. Kösecik), Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-1: Reform, 471-498, Nobel Yayıncılık
• Özgür, H., Savaş Yavuzçehre, P. ve Ciğeroğlu, M., (2007). Türkiye’de orta ölçekli ve metropoliten kentsel alanların yönetimi. (Ed. B. Eryılmaz, M. Eken, M.L. Şen), Kamu Yönetimi Yazıları: Teoride Değişim, Yeniden Yapılanma, Sorunlar ve Tartışmalar, 475-513, Nobel Yayıncılık
• Perlin, R., (2010). Theoretical approaches of methods to delimitate rural and urban areas: Additional contact information. European Countryside, 2 (4), 182-200
• Pizzoli, E. and Gong, X., (2007). How to best classify rural and urban? Fourth International Conference on Agriculture Statistics (ICAS-4), Beijing, http://www.stats.gov.cn/ english/icas, 04.01.2022
• Plessis, V., Beshiri, R. and Bollman, R., (2001). Definitions of “rural”. Statistics Canada, Ottawa, Canada. https://www150.statcan.gc.ca/n1/pub/21-006-x/21-006-x2001003-eng.pdf, 07.01.22
• Sack, R., (1983). Human territoriality: a theory. Annals of the Association of American Geographers, 73(1), 55-74. https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.1983.tb01396.x,
• Sack, R., (1986). Human territoriality, ıts theory and history. Cambridge University Press.
• Storey, D., (2018). Territory and territoriality. In P. Annsi, J. Harrison, & M. Jones (Eds.), Handbook on the Geographies of Regions and Territories, 34-43, Edward Elgar Published.
• Suher, H., (1996). Şehircilik. İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, Yayın No: 1572.
• Tanış, M. ve Öğüt, K. S., (2007). Orta ölçekli kentler için toplu taşıma seçeneklerinin teknik ve mali karşılaştırması. Antakya: 5. Kentsel Altyapı Ulusal Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 132-146.
• TBMM, (1924). Köy kanunu. Kanun No: 442, Kabul Tarihi: 18.03.1924
• TBMM, (1944). Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun. Kanun No: 4541, Kabul Tarihi: 10.04.1944
• TBMM, (1949). İl idaresi kanunu. Kanun No: 5442, Kabul Tarihi: 10.06.1949
• TBMM, (1982). TC. Anayasası, Kanun No:2709, Kabul Tarihi: 18.10.1982
• TBMM, (1985). İmar kanunu. Kanun No: 3194, Kabul Tarihi: 03.05.1985
• TBMM, (2004). Büyükşehir belediyesi kanunu, Kanun No:5216, Kabul Tarihi: 10.07.2004.
• TBMM, (2005). Belediye kanunu, Kanun No:5393, Kabul Tarihi: 03.07.2005.
• TBMM, (2012). On dört ilde büyükşehir belediyesi ve yirmi yedi ilçe kurulması ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. Kanun No: 6360, Kabul Tarihi: 12.11.2012
• TBMM, (2014). İş Kanunu ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılması ile bazı alacakların yeniden yapılandırılmasına dair kanun. Kanun No: 6552, Kabul Tarihi: 10.09.2014
• T.C. Cumhurbaşkanı, (2018). Anayasada yapılan değişikliklere uyum sağlanması amacıyla bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname. Tarih /Sayı: 02.07.2018 /KHK - 703
• TC. GTHB, (2015). Ulusal kırsal kalkınma stratejisi (2014-2020). TC. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
• TDK, (2022a). Ülke ve Devlet. Güncel Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu (TDK), https://sozluk.gov.tr/, 20.04.2022
• TDK, (2022b). Şehirsel /kentsel. Güncel Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu (TDK), https://sozluk.gov.tr/, 20.04.2022
• TDK, (2022c). Mahalle. Güncel Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu (TDK), https://sozluk.gov.tr/, 20.04.2022
• Turan, S. ve Ayatac, H., (2020). Günümüzde mahalle kültürünü sürdürebilmek ve yeni bir kavram arayışı olarak “sosyal dayanıklı mahalle”: Kurtuluş-Feriköy örneği. Tasarım Kuram, 16 (31), 194-215, doi: 10.14744/tasarım kuram.2020.36744
• UN, Statistical Commission, (2020). A recommendation on the method to delineate cities, urban and rural areas for international statistical comparisons. https://unstats.un.org/unsd/statcom/51st-session/documents/BGItem3j-Recommendation-E.pdf, 27.09.2022
• Üzmez, U. (2012). Türkiye’de orta ölçekli kentsel alanlar sorununa çözüm arayışları: Zonguldak örneği. Gazi İİBF Dergisi, 14(2): 127- 158
• Üzmez, U. (2018). Bir kamu politikası açığı: Orta ölçekli kentsel alanlar sorunu. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2): 145-164
• Yazar, H. (2006). Sürdürülebilir kentsel gelişme çerçevesinde orta ölçekli kentlere dönük kent planlama yöntem önerisi. [Yayınlanmamış doktora tezi], Ankara Üniversitesi.