TÜRKİYE’DE GENİŞLETİLMİŞ MARSHALL-LERNER KOŞULUNUN FOURİER YAKLAŞIMI İLE İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 2, 419 - 431, 31.08.2023

Erhan Akardeniz , Gülferah Ertürkmen , İsmet Bolat

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1282714

Öz

Çalışmanın amacı döviz kurlarının ve milli gelir düzeylerinin, Türkiye’nin dış ticareti üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Döviz kurlarının reel efektif değerleri ve nominal değerleri ile Türkiyenin milli gelir düzeyi ile yabancı ülkelerin milli gelir düzeyinin, ihracat ve ithalat üzerindeki etkileri incelenmiştir. 1998:Q1-2022:Q2 dönemi için Fourier zaman serisi analizi yöntemiyle ele alınmıştır. Çalışmada Fourier yöntemlerinin kullanılmasının nedeni yumuşak geçişlere izin vermesidir. Serilerin durağanlığı; Fourier KPSS ve Fourier ADF birim kök testiyle incelenmiş, farklı düzeylerde durağanlığı bulunan değişkenlerin Fourier Toda Yamamoto nedensellik analizi ile ilişkilerin yönü ele alınmıştır. Nominal kurlardan, yurt içi milli gelire doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Reel efektif döviz kurundan, ithalat ve ihracat arasında nedensellik ilişkisi bulunamamıştır. Esneklik katsayılarının hesaplanmasında reel efektif kur katsayısının istatistiksel olarak anlamsız olması nedeniyle değerlendirme yapılamamıştır. Fakat nominal kurun anlamlı olması esneklik katsayılarının Genişletilmiş Marshall-Lerner koşulunu sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. İncelenen zaman aralığında nominal kurda meydana gelen değişimlere paralel olarak dış ticaret dengesinin bundan pozitif yönlü etkilendiği görülmektedir. Nominal döviz kurlarında görülen devalüasyonların ihracatı arttırıcı, ithalatı ise azaltıcı etkisi olmuştur. Yurtiçi milli gelir düzeyinin artması ithalat için talep oluşturmakta ve ithalatı arttırmaktadır. Yabancı ülkelerin milli gelir düzeyinde artışlar ise Türkiye’nin ihracatına olumlu etki etmektedir

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Genişletilmiş Marshall-Lerner Koşulu, Fourier Yaklaşımı

Kaynakça

• Akıncı, M. (2021) Ticaret esneklikleri ve Marshall-Lerner koşulu üzerine: Türkiye ekonomisi için lineer olmayan ardl analizi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar (658) Aralık 2021: 9-36
• Akosah, N. K. & Omane-Adjepong, M. (2017). Exchange rate and external trade flows: empirical evidence of J-curve effect in Ghana. Munich Personal RePEc Archive, No: 86640.
• Bahmani-Oskooee, M. & Niroomand, F. (1998). Long-Run price elasticities and the Marshall-Lerner condition revised, Economics Letters, 61(1): 101-109.
• Becker, R., Enders, W., & Lee, J. (2006). A stationarity test in the presence of an unknown number of smooth breaks. Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381-409.
• Cambazoğlu, B., & Güneş, S. (2016). Marshall-Lerner condition analysis: Turkey Case. Economics, Management, and Financial Markets, 11(1), 272–283.
• Canales-Kriljenko, Jorge Iván & Habermeier, Karl, (August 2004). Structural factors affecting exchange rate volatility: A cross-section study. IMF Working Paper No. 04/147, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=878972
• Davıdson, R. & J.G. Mackınnon (1993), Estimation and inference in econometrics, London: Oxford University Press.
• Enders, W., & P. Jones (2015), Grain prices, oil prices, and multiple smooth breaks in a VAR, Studies in Nonlinear Dynamics and Econometrics, 20(4), 399-419.
• Enders, W., & Lee, J. (2012). The flexible Fourier form and Dickey–Fuller type unit root tests. Economics Letters, 117(1), 196-199. Erdoğan, İ., Türköz, K. & Görüş, M. Ş. (2015) Çevresel Kuznets Eğrisi hipotezinin Türkiye ekonomisi için geçerliliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 113-123
• Gomez, D.M. & Ude, G.F.A. (2006). Exchange rate policy and trade balance a cointegration analysis of the Argentine experience since 1962. MPRA Paper, No.151.
• Göçer, İ.& Elmas, B. (2013) Genişletilmiş Marshall-Lerner koşulu çerçevesinde reel döviz kuru değişimlerinin Türkiye'nin dış ticaret performansına etkileri: Çoklu yapısal kırılmalı zaman serisi analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar 7(1), 137-157
• Göçer, İ., & Ş. Bulut (2015), Petrol fiyatlarındaki değişimlerin Rusya ekonomisine etkileri: Çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme ve simetrik nedensellik analizi, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 721-748.
• Granger, C.W.J. (1969), Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods, Econometrica, 37(3), 424-438.
• Hepaktan, C. E. (2009) Türkiye’nin Marshall-Lerner kosuluna iliskin parçalı esbütünlesme analizi. Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, 16(1), 39-55
• Karaçor, Z & Gerçeker, M. (2012). Reel döviz kuru ve dış ticaret ilişkisi: Türkiye örneği (2003-2010). Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(23), 289-312.
• Karagöz, M. & Dogan, Ç.(2005) Döviz kuru dış ticaret ilişkisi: Türkiye örneği, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 219-228.
• Kutlar, A. (2019), Stata ile Çok Denklemli Zaman Serileri (1. Baskı), Kocaeli: Umuttepe.
• Lerner, A.P. (1944). The Economics of Control: Principles of Welfare Economics. Abba P. Lerner. New York: Macmillan, 1944. XXII, 391.
• Marshall, A. (1923). Money, credit and commerce. Macmillan, London.
• Nazlioglu, Ş., & N.A. Gormus, U. Soytas (2016), Oil prices and real estate ınvestment trusts (REITs): Gradual-shift causality and volatility transmission analysis, Energy Economics, 60, 168-175.
• Okay, E., Atabay Baytar, R. & Sarıdoğan, E. (2012). Türkiye ekonomisinde döviz kurundaki değişimlerin cari işlemler dengesi üzerindeki etkileri. İktisat İşletme ve Finans, 27(310): 79-101.
• Özmen, E. (2014). Reel döviz kuru ve Türkiye dış ticaret dinamikleri. ERC Working Papers in Economics 14/12. Peker, Osman.(2007) Marshall-Lerner koşulu çerçevesinde döviz kuru ve ticaret dengesi arasındaki ilişki: Türkiye örnegi, Adnan Menderes Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü ve Avrupa Araştırmalar Merkezi, Güncel Ekonomik Sorunlar Kongresi, Kusadası, 2007, 469-476.
• Rose, A.K. & Yellen, J.L. (1989). Is There a J-Curve?. Journal of Monetary Economics, 24(1): 53-68.
• Saatcioğlu, C., & Korap, H. L. (2008). Testing exchange rate determınatıon model for ytl/us $: evidence from high frequency data. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 87-101.
• Sevüktekin, M. & Çınar, M.(2017), Ekonometrik uygulamalı zaman serileri analizi. Dora Yayınevi Bursa.
• Seyitoğlu, H. (2009), Uluslalararası iktisat, teori, politika ve uygulama. Güzem Can Yayınları, İstanbul
• Şit, M., & Karadağ, H. (2019). Döviz kurunu belirleyen ekonomik faktörler: Türkiye ekonomisi için ardl sınır testi uygulaması. International Journal of Economic & Administrative Studies, (23).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Elektronik Veri Dağıtım sistemi. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket (Erişim tarihi: 01.03.2023)
• Toda, H.Y., & T. Yamamoto (1995), Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes, Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250
• Uddin, KMK, Quaosar, GAA & Nandi, DC (2013). Bangladeş'in döviz kurundaki dalgalanmayı etkileyen faktörler: Bir eşbütünleşme yaklaşımı. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1), 1-12.
• Uslu H. (2018) Marshall-Lerner koşulu çerçevesinde reel döviz kuru değişimlerinin Türkiye’nin dış ticaret performansına etkileri: Yapısal kırılmalı bir analiz. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 792-820.
• Yurdakul, E. M. & F. Erdal (2009). Devalüasyonun Dış Ticarete Etkisi: J-Etkisi Analizi. Küresel Ekonomi ve Türkiye Ekonomisi. (Edt: D. Dileyici, İ. Ege, T. Vural & T. Yay), İzmir: YEBKO Bildiri Kitabı, Cilt 1, ss.93-104.