Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun Mesleki İmaj Bağlamında Değerlendirilmesi: Bir Karma Yöntem Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 2, 357 - 377, 31.08.2023

Akif Köse , Gözde Öztürk

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1286748

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmanın amacı öğretmenlik meslek imajına ve Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun öğretmenlik meslek imajına katkısına ilişkin öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin görüşlerini belirlemektir. Bir karma yöntem çalışması olan bu araştırma tarama modelinde ve olgubilim deseninde gerçekleştirilmiştir. Karma yöntemin eş zamanlı paralel deseninde yürütülen araştırmanın nicel kısmı için 2021-2022 eğitim öğretim yılında Osmaniye İl Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesindeki anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerde görevli 6780 öğretmen arasından basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle belirlenmiş olan 478 öğretmen araştırma örneklemine dâhil edilmiştir. Araştırmanın nitel kısmı içinse Osmaniye ili Düziçi ilçesinde kamuya ait anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerde görevli 4’ü okul müdürü, 4’ü müdür yardımcısı ve 8’i öğretmen olmak üzere tipik durum örnekleme yöntemiyle belirlenmiş toplam 16 katılımcı çalışma grubu olarak belirlenmiştir. Araştırmanın nicel kısmına ilişkin verileri toplamak amacıyla “Öğretmenlik Meslek İmajı Ölçeği” kullanılmış, nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşmelerle elde edilmiştir. Nicel veriler üzerinde yapılan güvenirlik analizi sonucu ölçeğin genel güvenirliğinin .84 olduğu görülmüştür. Araştırmanın nitel verileri içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiş, kodlama tutarlılığının belirlenebilmesi için
araştırmanın her iki yazarı tarafından verilerin tamamı üzerinde ayrı ayrı yapılan kodlamalar karşılaştırılmış, kodlama tutarlılığının .96 olduğu görülmüştür. Araştırma sonucunda öğretmenlerin, meslek imajına (ölçek geneline) ilişkin görüşleri ile Öğretmenlik Meslek İmajı Ölçeği’nin “mesleki cazibe” ve “statü” boyutuna ilişkin görüşlerinin orta düzeyde; “öğretmenlerin mesleki ve kişisel özellikleri” boyutuna ilişkin görüşlerinin yüksek düzeyde; “medya” ve “toplumsal algı” boyutlarına ilişkin görüşlerinin ise çok düşük düzeyde olduğu saptanmıştır. Araştırma sonucunda katılımcıların genelinin, Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun öğretmenlik meslek imajına katkı sunduğu görüşünde oldukları belirlenmiştir. Kanun’un meslek imajına yaptığı katkılar ise özlük haklarında iyileştirme sağlaması, kariyer uygulamasını getirmesi, kariyer uygulamasının öğretmen motivasyonunu artırması ve bir meslek kanununa olan ihtiyacın karşılanmış olması şeklinde ortaya çıkmıştır. Katılımcıların tamamının, Kanun’da düzenleme yapılması gerektiğini düşündükleri görülmüştür. Bu gerekli düzenlemelerin ise özlük haklarında yapılacak iyileştirmelere netlik kazandırılması, dezavantajlı bölgelerde/okullarda görevli öğretmen ve yöneticilerin teşvik edilmesi, Kanun ile birlikte verilen hakların emekliliğe ve mevcut emekli öğretmenlere de yansıtılması, kariyer basamakları uygulamasının sınavla değil performansı çok boyutlu olarak ortaya koyan bir değerlendirme sistemiyle yapılması bu bağlamda özellikle eğitim alanında yapılan lisansüstü eğitimin esas alınması şeklinde düzenlemeler olduğu belirlenmiştir. Araştırmanın bir diğer sonucuna göre öğretmenlerin, öğretmenlik meslek imajının son yıllarda daha da düştüğü yönünde bir kanaate sahip oldukları, bu olumsuz imajın iyileştirilmesi için yukarıda ifade edilen hususları gerçekleştirmeye imkân sunacak şekilde Kanun’da düzenlemelerin yapılması gerektiğini düşündükleri belirlenmiştir. Araştırma sonucunda uygulayıcılara ve araştırmacılara dönük öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmenlik mesleği, Öğretmenlik meslek imajı, Öğretmenlik Meslek Kanunu

An Analysis of the Teaching Profession Law in terms of Professional Image: A Mixed Method Study

Öz

This study is an attempt to explore the views of teachers and school administrators regarding the professional image of teachers and the contribution of the Teaching Profession Law to professional image. Having a mixed-method design, the study employed a survey model and phenomenological design. A sequential explanatory design was used for the quantitative part of the study. The sample consisted of 478 teachers who worked in kindergarten, primary, secondary and high schools affiliated to Osmaniye Provincial Directorate of National Education during the 2021-2022 academic year and who were chosen by simple random sampling method among 6780 teachers. As regards the qualitative part, a total of 16 participants, 4 school principals, 4 assistant principals and 8 teachers working in public kindergartens, primary schools, secondary schools and high schools in Düziçi district of Osmaniye, were determined by the typical case sampling method. This study deployed the "Professional Image Scale of Teachers" to collect the quantitative data and “Semi-structured interviews” for the qualitative data. The results of the reliability analysis on the quantitative data suggested that the overall reliability of the scale was .84. Content analysis was used during qualitative data analysis. The codes generated by both researchers individually on all the data were compared to identify inter-coding consistency, and hence the consistency was noted as .96. The results depicted that the teachers’ views on the professional image (in general) and the "professional attractiveness" and "status" dimensions of Professional Image Scale of Teachers were found to be at a medium level, while high level on the dimension of " teachers’ professional and personal characteristics" and low level on the dimensions of "media" and "social perception". The majority of the participants highlighted that the Teaching Profession Law contributed to the professional image of teachers. The contributions of the Law to teachers’ professional image were identified as providing improvement in personal rights, ensuring career practice, increasing teacher motivation of career practice and meeting the need for a professional law. All of the participants also indicated that the Law should be amended. These fundamental arrangements are based on the improvements to be made in personnel rights, encouraging teachers and administrators working in disadvantaged regions/schools, reflecting the rights granted by the Law to retirement and current retired teachers, advancing in career not through exams but with an evaluation system that reveals performance in a multidimensional way, and thus taking postgraduate education as a basis, particularly in the field of education. The participants also implicated that teachers’ professional image has decreased in recent years, and that arrangements should be made in the Law to eliminate this negative image. Recommendations were provided for practitioners and researchers.

Anahtar Kelimeler

Teaching profession, Teacher professional image, Teaching Profession Law

Kaynakça

• Akbaba Altun, S. ve Kirkit, G. (2005). Okul yöneticilerinin basındaki imajı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 41, 25-46.
• Akman, Y. (2017). Örgütsel çekicilik, örgütsel imaj ve örgütsel sadakat arasındaki ilişkilerin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Aksoy, R. ve Bayramoğlu, V. (2008). Sağlık işletmeleri için kurumsal imajın temel belirleyicileri: Tüketici değerlemeleri. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 85-96.
• Akyüz, Y. (1978). Türkiye’de öğretmenin “öğretmen” ve “meslek” imajı. Ankara Üni¬versitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 11(1), 115-121.
• Atmaca T. (2020). Öğretmenlerin toplumsal saygınlık ve imajlarına olumsuz etki eden faktörlerin incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 34(1), 152-167.
• Aydın, İ. (2018). Öğretmenlik kariyer evreleri ve öğretmenlerin mesleki gelişimi. Journal of Human Sciences, 15(4), 2047-2065. doi:10.14687/jhs.v15i4.5450
• Aydın, R., Canavar, O ve Akkın, A. (2018). Öğretmenlerin, öğretmenlik mesleği ve öğretmenliğin toplumsal statüsüne ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 7(21), 965-990.
• Baki, A. ve Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 1-21.
• Bakioğlu, A. ve Banoğlu, K (2013). Öğretmenlikte kariyer basamakları uygulamasına ilişkin öğretmen görüşlerinin metaforlar ve sosyal ağ analizi yöntemiyle incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37, 28-55.
• Bozbayındır, F. (2019). Öğretmenlik mesleğinin statüsünü etkileyen unsurların öğretmen görüşleri temelinde incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 2076–2104. https://doi.org/10.17755/esosder.583274
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Cansız, H.O. ve Özgenel, M. (2021). Öğretmenlerin mesleki imajlarının iş doyumlarına etkisi. JRES, 8(1), 1-15. https://doi.org/10.51725/etad.793162
• Cantürk, G. (2021). Öğretmenlerin karşılaştıkları ekonomik sorunlar ve maaş artışı talepleriyle ilgili görüşleri: Twitter analizi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 202-223.
• Ceviz, H. (2018). Toplumdaki öğretmenlik mesleğine ilişkin algı ile öğretmenin mesleki motivasyonu arasındaki ilişki, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Düzce Üniversitesi.
• Dalbudak, K. ve Özgenel, M. (2022). Okul etkililiği, okul imajı, öğretmenlerin performansı ve Genel akademik başarıları arasındaki ilişkiler örüntüsü. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(1), 1-15.
• Demir, S. B. (2011). Öğretmen kariyer basamakları uygulamasının öğretmenler tarafından değerlendirilmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 2(Yaz 2011), 53-80.
• Demiröz, S. ve Kavak, Y. (2019). Öğretmenlerin örgütsel imaj algıları ve öğrenci başarıları arasındaki ilişki üzerine bir çalışma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 231-246.
• Deniz, B. (2009). Kariyer basamakları uygulamasının öğretmen motivasyonuna etkisi, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Doğan, Ö. (2018). Öğretmenlerin görüşlerine göre öğretmenlik mesleğinin imajı, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Doğan, Ö. ve Bayrak C. (2019). Öğretmenlerin görüşlerine göre öğretmenlik mesleğinin imajı: Bir ölçek geliştirme ve uygulama çalışması. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 901-922.
• Eğitim-Bir-Sen (2004). Öğretmen sorunları araştırması.
• Eğitim-Bir-Sen (2016). Eğitime bakış 2016, izleme ve değerlendirme raporu.
• Eraslan, R. (2022). Öğretmen değerlendirmelerine göre öğretmenlik mesleği imajı, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Erkmen, T. ve Çerik, Ş. (2007). Kurum imajını oluşturan kurum kimliği boyutları bağlamında örgüte bağlılığın incelenmesi: Üniversite öğrencileri üzerine bir uygulama. Öneri Dergisi, 7(28), 107-119. doi:10.14783/maruoneri.684330
• Ertan Kantos, Z. (2021). Öğretmenlik mesleğinin itibarı ile ilgili öğretmen görüşleri. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8, 682-703. doi:10.30900/kafkasegt.983200
• Erzen, Z. ve Epçaçan, C. (2018). Öğretmen görüşlerine göre öğretmenlerin toplumdaki saygınlığının incelenmesi. Journal of Instıtute of Economic Development and Social Researches, 4(9), 331-345.
• Etikan, İ ve Musa, S. A. (2016). Comparison of convenience sampling and purposive sampling. American Journal of Theoretical and Applied Statistics,5(1), 1-4.
• Gökırmak, A. (2006). Öğretmen statüleri üzerine bir araştırma, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Yeditepe Üniversitesi.
• Gönülaçar, Ş. (2016). Türkiye’de öğretmen imajı ve itibarı üzerine bir inceleme. Erişim adresi: https://www. academia. edu/20607351/T% C3% BCrkiye_de_% C3, 96, C4.
• Gül, İ. ve Güngör, C. (2022). Öğretmenlik meslek kanununa ilişkin öğretmen görüşleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1098-1123.
• Gündoğdu, K. ve Kızıltaş, E. (2008). Kariyer basamaklarında yükselme sistemi ve sınavına ilişkin uzman öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 363-388.
• Güven, D. (2015). Profesyonel bir meslek olarak Türkiye’de öğretmenlik. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 27(2), 13-21.
• Habacı, İ., Karataş, E., Adıgüzelli, F., Ürker, A. ve Atıcı, R. (2013). Öğretmenlerin güncel sorunları. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 263-277.
• İş, A. ve Birel, F. K. (2022). Öğretmenlik meslek kanununa ilişkin öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(84), 1967-1990.
• Karagözoğlu, G. (2003). Eğitim sistemimizde öğretmen yetiştirme politikamıza genel bir bakış [Bildiri sunumu]. Eğitimde yansımalar: VII Çağdaş Eğitim Sistemlerinde Öğretmen Yetiştirme Sempozyumu, Cumhuriyet Üniversitesi Kültür Merkezi, 10, 12.
• Karaman, M., Acar, A., Kılıç, O. Buluş, U. ve Erdoğan, Ö. (2013). Sakarya ilinde görev yapan öğretmenlerin gözüyle “Öğretmenlik mesleğinin statüsü ve saygınlığı” [Bildiri sunumu]. VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı, Sakarya Üniversitesi Yayınları No: 95 Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınları No: 6 ISBN: 978-605-4735-23-5
• Karamustafaoğlu, N. (2022). Öğretmen algılarına göre okul imajı ile örgütsel mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
• Kıran, A. B., Durmuş, E., Sucu, N. N. (2019). Öğretmenlik mesleğinin itibar kaybı nedenleri üzerine bir inceleme. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi (TURKSOSBİLDER), 4(1), 8-13.
• Martínez-de-la-Hidalga, Z. ve Villardón-Gallego, L. (2016). Evolution of the concept of the teaching profession in secondary school teacher training, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 217, 74-83. doi: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.02.029.
• Millî Eğitim Temel Kanunu. (1973, 24 Haziran). Resmî Gazete (Sayı:14574)
• Mutluer, Ö. (2018). Öğretmenlik mesleğinin sosyal statüsü: Bir olgubilim çalışması, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Öğretmenlik Meslek Kanunu, (2022, 14 Şubat). Resmî Gazete (Sayı:7354).
• Özata, M. ve Aslan, Ş. (2010). Hastanede çalışan hemşirelerin mesleki imaj algılamalarının araştırılması. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 251-268.
• Özdemir, T. Y. ve Orhan, M (2019). Öğretmenlerin “Öğretmenlik mesleğinin imajı” hakkındaki görüşleri. Trakya Eğitim Dergisi, 9(4), 824-846.
• Özdemir, T. Y. ve Orhan, M. (2020). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki imaj algıları ile örgütsel adanmışlık davranışları arasındaki ilişki. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(2), 132-147.
• Özden, Y. (1999). Eğitimde dönüşüm eğitimde yeni değerler, Pegem Akademi Yayınları.
• Özsoy, G., Özsoy, S., Özkara, Y., Memiş, A., (2010). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmelerinde etkili olan faktörler. İlköğretim Online, 9(3), 910-921.
• Öztürk, Z. (2019). Öğretmenlerin örgütsel imaj algıları ile işe tutkunluk düzeyleri arasındaki ilişki, [Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Pişkin, Z. ve Parlar, H. (2021). Toplumsal statü ve algı açısından öğretmenlik mesleğinin incelenmesi. Academic Platform Journal of Education and Change, 4(1), 01-28.
• Polat, Ü. Kayısılı, A. ve Aydın, Ş. (2015). Öğretmen adaylarının eğitimsel, toplumsal ve siyasal beklentileri üzerine bir araştırma, Cumhuriyet International Journal of Education, 4(2), 1–14.
• Sarıtaş Çıtlık, S., Derin, N., Sarıtaş, S. (2014). Hemşirelik öğrencilerinde mesleki imaj algısının meslekte kalma niyeti üzerine etkisi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 29-32.
• Selçuk, Z. (2000). Okul deneyimi ve uygulama (öğretmen ve öğrenci davranışlarının gözlenmesi, 2. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Sönmez E. ve Cemaloğlu, N. (2017). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki imaj algısı ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2117-2141.
• Sözer, Z. (2015). Köy ilkokul ve ortaokullarında görev yapan öğretmenlerin sosyolojik profilleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları: Mersin örneği, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Sunar, L. (2020). Türkiye’de mesleki itibar: dönüşen çalışma hayatı ve mesleklerin sosyal konumu. Journal of Economy Culture and Society, Özel Sayı (1), 29-58.
• Şanlı, Ö. ve Arabacı, İ.B. (2016). Liselerde çalışan öğretmenlerin örgütsel kimlik ve örgütsel imaj algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi. Education Sciences, 11(3), 126-152.
• Şişman, M. (2009). Teacher’s competencies: A modern discourse and the rhetoric. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 63–82.
• TEDMEM (2014). Öğretmen gözüyle öğretmenlik mesleği rapor dizisi: 3. Erişim tarihi: 23.11.2019, http://portal.ted.org.tr/yayinlar/ogretmen_gozuyle_ogretmenlik_meslegi.pdf.
• Torun, F. (2010). Farklı statülerde çalışan öğretmenlerin öğretmenlik mesleğine bakışları, [Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu, (2023), https://www.tdk.gov.tr/
• Ulutaş, P. (2017). Öğretmenlerin bakış açısından öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsü, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Ural, İ. (2007). Kariyer basamaklarında yükselme uygulamasına ilişkin öğretmen görüşleri, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Uygun, S. (2012). Basında öğretmen sorunları. Millî Eğitim Dergisi, 194, 72-91. Ünsal, S. (2015). Öğretmenlerin mesleki imajlarına ilişkin görüşleri ve mesleki imaja etki eden faktörler, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Ünsal S. (2018). Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin statüsüne ilişkin bir pareto analizi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 111-130.
• Ünsal, S. ve Bağçeci, B. (2016). Teachers’ views on professional image and influential factors, Journal of Human Sciens, 13(3), 3905-3926.
• Varkey Gems Foundation (2013). Global Teacher Staus Index. https://www.varkeygemsfoundation.org/sites/default/files/documents/2013 GlobalTeacherStatusIndex.pdf adresinden erişildi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Yirci, R. (2017). Öğretmen profesyonelliğinin önündeki engeller ve çözüm önerileri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(1), 503-522.
• Yurdakul, S., Gür, B. S., Çelik, Z. ve Kurt, T. (2016, Kasım). Öğretmenlik mesleği ve mesleğin statüsü, Ankara: Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi. 7-226.