Gebelerin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Dijital Ortamda Sağlık Bilgisi Edinme ve Teyit Etme Davranışı Üzerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 3, 95 - 102, 04.11.2024

Hatice Gül Öztaş , Emine Aksüt Akçay , Gülnaz Erdi , Burcu Avcıbay

https://doi.org/10.17517/ksutfd.1354456

Öz

Amaç: Araştırmanın amacı, gebelerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit etme davranışı üzerine etkisini incelemektir.
Gereç ve Yöntem: Araştırma analitik-kesitsel olarak Ekim 2022- Nisan 2023 tarihleri arasında, Türkiye’nin güneyinde bir kamu hastanesinde yürütülmüştür. Araştırmaya bu hastaneye takip ve bakım hizmeti için başvuran, örneklemi güç analizi yöntemi ile belirlenen 400 gebe alınmıştır. Veriler; Gebe Tanıtım Formu, Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Dijital Ortamda Sağlık Bilgisi Edinme ve Teyit Davranışları Ölçeği ile yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak toplanmış olup Statistical Package for Social Sciences for Windows 25.0 istatistik paket programında analiz edilmiştir.
Bulgular: Gebelerin yaş ortalamasının 27,74±5,81 (min-max: 19-49), %24,2’si lise mezunu, %68,5’inin çalışmadığı, %89,0’unun çekirdek aileye sahip olduğu, %71’inin il merkezinde ikamet ettiği, %66,5’inin gebeliğinin planlı, %43,0’ünün ilk gebeliği, %90,3’ünün gebelik kontrollerini düzenli olarak yaptırdığı belirlenmiştir. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği puan ortalaması 105,13±18,36 ve Dijital Ortamda Sağlık Bilgisi Edinme ve Teyit Davranışları Ölçeği puan ortalaması 26,45±9,78 olarak bulunmuştur. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Dijital Ortamda Sağlık Bilgisi Edinme ve Teyit Davranışları Ölçeği toplam puan ve tüm alt boyutlarının birbirleri ile arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Buna göre sağlık okuryazarlığı arttıkça dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışlarının arttığı saptanmıştır.
Sonuç: Araştırmada gebelerin yüksek düzeyde sağlık okuryazarlığı ve orta düzeyde dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışlarına sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca gebelerin sağlık okuryazarlığı arttıkça dijital bilgi edinme düzeyi oranının arttığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gebelik, dijital, sağlık okuryazarlığı, ebelik.

Etik Beyan

Helsinki Deklarasyonu ilkelerine uygun olarak yapılmış olan çalışmamızın etik kurulu Kahramanmaraş Sütçü İmam, Üniversitesi Tıbbi Araştırmalar Etik Kurulu başkanlığı bünyesinden (Protokol no: 2022/29) alınmıştır. Araştırmaya kabul edilen tüm gebeler aydınlatılmış onam formu aracılığıyla bilgilendirilmiştir. Katılım zorunluluğunun olmadığı belirtilmiş olup sözlü ve yazılı onamları alınmıştır.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Çalışmaya katılan tüm gebelere teşekkür ederim

The Effect of The Level of Health Literacy of Pregnant Women on The Behavior of Obtaining and Confirming Health Information in A Digital Environment

Öz

Objective: The research aims to examine the effect of pregnant women's health literacy level on obtaining and confirming health information in a digital environment.

Materials and Method: The research was conducted analytically and cross-sectionally in a public hospital in southern Turkey between October 2022 and April 2023. Four hundred pregnant women who applied to this hospital for follow-up and care services, determined by sample power analysis method, were included in the study. The data were collected using the Pregnant Introduction Form, Health Literacy Scale, and Health Information Acquisition and Confirmation Behaviours in Digital Environment Scale by face-to-face interview method and analyzed in the Statistical Package for Social Sciences for Windows 25.0 statistical package program.

Results: It was found that the average age of pregnant women was 27.74±5.81 (min-max: 19-49), 24.2% were high school graduates, 68.5% did not work, 89.0% had a nuclear family, 71.0% resided in the city center, 66.5% had a planned pregnancy, 43.0% had a first pregnancy, 90.3% regularly checked their pregnancy. The mean score of the Health Literacy Scale was 105.13±18.36, and the mean score of the Acquisition of Health Information and Confirmation Behaviors in the Digital Environment was 26.45±9.78. It has been determined that there is a significant relationship between the Health Literacy Scale and the Health Information Acquisition and Confirmation Behaviors Scale in the Digital Environment and all sub-dimensions of each other. Accordingly, as health literacy increases, it has been determined that acquiring health information and confirming behaviors in the digital environment rises.

Conclusion: The study found that pregnant women have a high level of health literacy and a moderate level of health information acquisition and confirmation behaviors in the digital environment. In addition, it has been found that the rate of digital information acquisition level increases as the health literacy of pregnant women increases.

Anahtar Kelimeler

Pregnancy, digital, health literacy, midwifery.

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Dökmeci AH, Deniz E. Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer (KBRN) olaylarında sağlık okuryazarlığı. Afet ve Risk Dergisi. 2023;6(1):273-293.
• Akça E, Gökyıldız Sürücü Ş, Akbaş M. Gebelerde sağlık algısı, sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörler. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi. 2020;8(3):630-642.
• Buchanan L, Anderson E, MBiostat HX, Phongsavan P, Rissel C, Wen LM. Sources of information and the use of mobile applications for health and parenting information during pregnancy: Implications for health promotion. Health Informatics Journal. 2021;27(3). Doi: 10.1177/14604582211043146
• Bogale B, Mørkrid K, Abbas E, Abu Ward I, Anaya F, Ghanem B, et al. The effect of a digitally targeted client communication intervention on pregnant women's worries and satisfaction with antenatal care in Palestine-A cluster randomized controlled trial. Plos One. 2021;16(4):e0249713. Doi: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0249713
• Biaggi A, Conroy S, Pawlby S, Pariante CM. Identifying the women at risk of antenatal anxiety and depression: A systematic review. Journal of Affective Disorders. 2016;191:62-77. Doi: https://doi.org/10.1016/j.jad.2015.11.014
• Kocademir L, Gerçek E. Prenatal ve postnatal dönemde dijital medyanın kullanımı. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi. 2020;6(1):29-43.
• Wallwiener S, Müller M, Doster A, Laserer W, Reck C, Pauluschke Fröhlich J, et al. Pregnancy eHealth and mHealth: user proportions and characteristics of pregnant women using web-based information sources-a cross-sectional study. Archives of Gynecology and Obstetrics. 2016;294(5):937–944. Doi: https://doi.org/10.1007/s00404-016-4093-y
• Minichiello V, Rahman S, Dune T, Scott J, Dowsett G. E-health: potential benefits and challenges in providing and accessing sexual health services. BMC Public Health. 2013;13:790. Doi: https://doi.org/10.1186/1471-2458-13-790
• Torlakcık C. Fizyoterapi ve rehabilitasyonda dijital sağlık müdahalelerinin uygulanabilirliği: çoklu metot çalışması [Doktora tezi]. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon ABD; 2021.
• Fatehi F, Samadbeik M, Kazemi A. What is digital health? Review of definitions. Stud Health Technol Inform. 2020;375:67–71. Doi: 10.3233/SHTI200696
• Ünlü G, Güngör İ. Antenatal dönemde mobil sağlık hizmetleri. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi. 2020;8(3):919-922.
• Pelik Hadımlı A, Demirelöz Akyüz M, Tuna Oran N. Gebelerin interneti kullanma sıklıkları ve nedenleri. Life Sciences. 2018;13(3):32-43.
• Aydemir İ, Yaşar ME. Üniversite personelinin dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışları ile sağlık okuryazarlığı bilgi düzeyi ilişkisinin belirlenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2023;25:123-134.
• Tarhan N, Tutgun Ünal A, Ekinci Y. Yeni kuşak hastalığı siberkondri: Yeni medya çağında kuşakların siberkondri düzeyleri ile sağlık okuryazarlığı ilişkisi. OPUS International Journal of Society Researches. 2021;17(37):4253-4297.
• Sayakhot P, Carolan Olah M. Internet use by pregnant women seeking pregnancy-related information: a systematic review. BMC Pregnancy and Childbirth. 2016;16(1):1-10. Doi:10.1186/s12884-016-0856-5
• Öztürk G, Ünlü N, Uzunkaya E, Karaçam Z. Gebelerin bilgi kaynağı olarak internet ve sosyal medya kullanım durumları. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020;4(3):210-220.
• Sørensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, et al. Health literacy and public health: a systematic review and ıntegration of definitions and models. BMC Public Health. 2012;12(80):1–13.
• Toci E, Burazeri G, Jerliu N, Sørensen K, Ramadani N, Hysa B, et al. Health literacy and socioeconomic characteristics among older people in transitional Kosovo. British Journal of Medicine & Medical Research. 2013;3(4):1646–58. Doi: 10.1093/heapro/dau009
• Aras Z, Bayık Temel A. Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2017;25(2):85–94.
• Çömlekçi MF, Bozkanat E. İnfodemide dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışları. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. 2021;41:103–125.
• Tabachnick BG, Fidell LS. Pearson. Using Multivariate Statistics. 6th ed. Boston, MA. 2013.
• George D, Mallery P. SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 11.0 update (4th ed.). Boston, Allyn & Bacon. 2003
• McCarthy R, Byrne G, Brettle A, Choucri L, Ormandy P, Chatwin J. Midwife-moderated social media groups as a validated information source for women during pregnancy. Midwifery. 2020;88:102710.
• Vogels-Broeke M, Daemers D, Budé L, de Vries R, Nieuwenhuijze M. Sources of information used by women during pregnancy and the perceived quality. BMC Pregnancy and Childbirth. 2022;22(1):109. Doi: 10.1186/s12884-022-04422-7
• Jacobs EJ, van Steijn ME, van Pampus MG. Internet usage of women attempting pregnancy and pregnant women in the Netherlands. Sexual & Reproductive Healthcare. 2019;21:9-14.
• Değirmenciler B, Sercekus P, Özkan S. İnternet ve Sosyal Medya Kullanımı Gebe Kadınları Nasıl Etkiler?. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi. 2022;5(3):453-458.
• Kocademir L. Gebelerin internet kullanım durumlarının saptanması [Yüksek lisans tezi] Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kadın Hastalıkları ve Doğum Hemşireliği ABD;2022.
• Baker B, Yang I. Social media as social support in pregnancy and the postpartum. Sexual & Reproductive Healthcare. 2018;17:31-34.
• Tavananezhad N, Bolbanabad AM, Ghelichkhani F, Effati Daryani F, Mirghafourvand M. The relationship between health literacy and empowerment in pregnant women: a cross-sectional study. BMC Pregnancy and Childbirth. 2022;22(1):1-9.
• Asadi L, Amiri F, Safinejad H. Investigating the effect of health literacy level on improving the quality of care during pregnancy in pregnant women covered by health centers. Journal of Education and Health Promotion. 2020;9:286.
• Meldgaard M, Gamborg M, Maindal HT. Health literacy in the prenatal phase: a systematic review. Sexual & Reproductive Healthcare. 2022;34:100796.
• Zibellini J, Muscat DM, Kizirian N, Gordon A. Effect of health literacy interventions on pregnancy outcomes: A systematic review. Women and Birth. 2021;34(2):180-186.
• Chereka AA, Demsash AW, Ngusie HS, Kassie SY. Digital health literacy to share COVID-19 related information and associated factors among healthcare providers worked at COVID-19 treatment centers in Amhara region, Ethiopia: A cross-sectional survey. Informatics in Medicine Unlocked, 2022;30:100934.
• Mengestie ND, Yilma TM, Beshir MA, Paulos GK. eHealth literacy of medical and health science students and factors affecting eHealth literacy in an Ethiopian university: a cross-sectional study. Applied Clinical Informatics, 2021;12(02):301-309.
• European Commission. Fourth set of reports – Fighting COVID-19 disinformation monitoring programme. 2020. Erişim: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/fourth-set-reportsfighting-covid-19-disinformation-monitoring-programme. Erişim tarihi: 02.06.2023
• Jacobs W, Amuta AO, Jeon KC, Claudia Alvares (Reviewing Editor). Health information seeking in the digital age: An analysis of health information seeking behavior among US adults. Cogent Social Sciences. 2017;3(1):1302785. Doi: https://doi.org/10.1080/23311886.2017
• Yeşildal M, Kaya ŞD. Yetişkin bireylerde dijital okuryazarlık ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki: Konya örneği. Sağlık Bilimleri Dergisi, 2021;30(2):174-181.
• Uğurlu Z, Akgün HS. Sağlık kurumlarına başvuran hastaların sağlık okuryazarlığının ve kullanılan eğitim materyallerinin sağlık okuryazarlığına uygunluğunun değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2019;12(1):96-106.
• Estacio EV, Whittle R, Protheroe J. The digital divide: examining socio-demographic factors associated with health literacy, access and use of internet to seek health information. Journal of health psychology, 2019;24(12):1668-1675.