Leadership Roles of Primary School Principals

Year 2009, Volume: 58 Issue: 58, 274 - 298, 01.09.2009

Filiz Tahaoğlu Tokay Gedikoğlu

Abstract

This study attempted to investigate leadership roles of primary school principals. It was conducted in the districts of Şahinbey and Şehitkamil in Gaziantep in the academic year of 2004-2005. The sample consists of 719 teachers from 31 primary schools in 13 areas. Data were gathered using a questionnaire which consists of two parts: (1) demographic information, (2) questions on visionary, educational, cultural, and transformational leadership roles of primary school principals. The data were analyzed by using mean, standart deviation, t-test and one-way analysis of variance. The results indicated that statistically there was no significant relationship between the perception of teachers about the leadership roles of principals and their gender, age, school they graduated from, occupational standing, duration in school, and duty. The study indicated that the principals exercise visionary leadership roles the most, and cultural leadership roles the least.

Keywords

leadership roles , school leadership , primary school principals

İlköğretim Okulu Müdürlerinin Liderlik Rolleri

Abstract

Bu araştırma ilköğretim okulu müdürlerinin liderlik rollerini belirlemek amacıyla, 2004-2005 eğitim-öğretim yılı içerisinde, Gaziantep ili Şahinbey ve Şehitkamil merkez ilçelerinde bulunan ilköğretim okullarında yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini Şahinbey ve Şehitkamil merkez ilçelerindeki 13 eğitim bölgelerine bağlı 31 ilköğretim okulunda görev yapan 719 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri iki bölümden oluşan bir ölçekle toplanmıştır. Bu bölümler; (1) betimsel bilgiler, (2) ilköğretim okulu müdürlerinin vizyoner, öğretimsel, kültürel ve dönüşümsel liderlik rollerine ilişkin maddelerden oluşmaktadır. Araştırma verileri “ortalama”, “standart sapma”, “t-testi” ve “tek yönlü varyans analizi” ile çözümlenmiştir. Yapılan analizler sonucunda öğretmenlerin okul müdürlerinin liderlik rollerine ilişkin algılarında öğretmenlerin cinsiyet, yaş, mezun oldukları okul, mesleki kıdem, görev yaptıkları okuldaki kıdem ve görev betimsel değişkenlerine göre istatistiksel bakımdan anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Ayrıca öğretmenlerin algılarına göre okul müdürlerinin en fazla vizyoner liderlik rollerini, en az da kültürel liderlik rollerini yerine getirdikleri ortaya çıkmıştır.

Keywords

liderlik rolleri , okul liderliği , ilköğretim okulu müdürleri

References

• Akdağ, B. (2002). Öğretim Liderliğinin bir davranış boyutu: Okulun misyonunu tanımlama. Eğitim Araştırmaları, (9):1-7.
• Balay, R. (2000). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, s.6.
• Bayraker, B. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları (Denizli örneği). Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Bess J. L. ve Goldman P. (2001). Leadership ambiguity in universities and K-12 schools and the limits of contemporary leadership theory. The Leadership Quarterly 12:419-450.
• Boscardın, M. L. (2005). The administrative role in transforming secondary schools to support inclusive evidence-based practices. American Secondary Education 33(3):21-32.
• Bursalıoğlu, Z. (2000a). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. 11.Basım, Pegem A Yayıncılık, Ankara, ss.32-174.
• Büyükelbaşı, Ö. (2003). Resmi ilköğretim okulu yöneticilerinin kültürel liderlik davranışlarına ilişkin yönetici ve öğretmen algıları. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Büyüköztürk, Ş. (2003). Veri analizi el kitabı. 3.Baskı, Pegem A Yayıncılık, Ankara, ss.120-165.
• Can, H. (2002). Organizasyon ve yönetim. 6.Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, ss.3-231.
• Celep, C. (2004). Dönüşümsel liderlik. Anı Yayıncılık, Ankara, ss.1-122.
• Cerit, Y. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmet yönelimli liderlik rollerini gerçekleştirme düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H.U. Journal http://193.140.216.63/200733YUSUF%20CER%C4%B0T. Education), 33:88-98 [2007]
• Ceylan, A., Keskin, H. ve Eren, Ş. (2005). Dönüşümcü ve etkileşimci liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilere yönelik bir araştırma. Yönetim/İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadi Enstitüsü Dergisi, 16(51):32-42.
• Çelik, V. (2000a). Eğitimsel liderlik. 2. Baskı, Pegem A Yayıncılık, Ankara, ss.2-170.
• Çelik, V. (2000b). Okul kültürü ve yönetim . 2.Baskı, Pegem A Yayıncılık, Ankara, ss.28-150.
• Çelik, V. (2002). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği davranışları (Adana il merkezi örneği). Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Çelikten, M. (2004). Bir okul müdürünün günlüğü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2004, 14(1):123-135.
• Çobanoğlu, F. (2003). İlköğretim yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışları (Denizli ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Eraslan, L. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri (Kırıkkale il örneği). Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Erdoğan, İ. (2000). Okul yönetimi ve öğretim liderliği. 2.Basım, Sistem Yayıncılık, İstanbul, ss.12-42.
• Erdoğan, İ. (2002). Eğitimde değişim yönetimi. Pegem A Yayıncılık, Ankara, ss.48-50.
• Gedikoğlu, T. (2005). Avrupa Birliği sürecinde Türk Eğitim Sistemi: Sorunlar ve çözüm önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1):66-80.
• Goleman, D. (2002). Sonuç alıcı liderlik. Harvard Business Review Dergisinden seçmeler lideri lider yapan nedir? Elhüseyni, N. (Çev.), Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası, İstanbul, s.61.
• Gömleksiz, M. (1996). Sınıf ortamına ilişkin demokratik tutum ölçeği. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, ss.106-117.
• Güven, T. (2000). Vizyoner liderlik ve takım oluşturmada liderin vizyonunun rolü. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, s.34.
• Heim, P. ve Chapman, E.N. (1997). Liderliği öğrenmek. Savaşer, T. (Çev.), Rota Yayıncılık, İstanbul, s.21.
• Hoşgörür ve Yoncalık, (2004). Eğitimde çağdaş yaklaşımlar. Özel Okullar Birliği, İstanbul, s.364.
• İbicioğlu, C. (1999). İlköğretim okulu yöneticilerinin kültürel liderlik davranışları. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. 11.Baskı, Tekışık Web Ofset Tesisleri, Ankara, s.59.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi. 12.Baskı, Nobel Yayıncılık, Ankara, ss.79-115.
• Kaya, Ü.S. (2002). İlköğretim okulu müdürlerinin yöneticilik-liderlik özelliklerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Korkmaz, M. (2006). Okul yöneticilerinin kişilik özellikleri ile liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (46):199-226.
• Oran, N. (2002). İlköğretim ve ortaöğretim okul yöneticilerinin dönüşümsel önderlik özelliklerine ilişkin öğretmenlerin algı ve beklentileri. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Özdemir, E. (2003). Liderlik ve etik. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(2), s.151-168.
• Razi, S. (2003). İlköğretim yöneticilerinin çağdaş liderlik eğilimleri (Van ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Polat, E. (1997). İlkokul ve ilköğretim birinci kademe okullarında görev yapan öğretmenlerin okul müdürünün öğretimsel liderlik rolüne ilişkin algı ve beklentileri (Kars örneği). Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Poyraz, H. (2002). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarını gösterme düzeyleri (Buca örneği). Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Memişoğlu, S. P. (2003). Yeni liderlik yaklaşımları ışığında eğitim örgütlerinde lider yöneticilere duyulan gereksinim. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(5):87-97.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (1996). Örgütsel psikoloji. Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa, ss.181-189.
• Söğüt, G. (2003). Özel ve resmi ilköğretim kurumlarının etkili okulun veliler boyutundaki özelliklerine sahip olma düzeyleri (Bursa ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, ss.13-14.
• Şahin, A., Temizel, H., ve Örselli E. (2005). Bankacılık sektöründe çalışan yöneticilerin kendi liderlik tarzlarını algılayış biçimleri ile çalışanların yöneticilerinin liderlik tarzlarını algılayış biçimlerine yönelik uygulamalı bir çalışma, s.659, http://www.iibf.ogu.edu.tr, (06.09.2005).
• Şahin, S. (2006). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik stilleri (İzmir ili örneği). Eurasion Journal of Educational Research, 23, pp, 188- 199.
• Şimşek, Ş. (2002). Yönetim ve organizasyon. 7.Baskı, Günay Ofset, Konya, ss.14-137.
• Şişman, M. (2002). Öğretim liderliği. Pegem A Yayıncılık, Ankara, ss.49-59.
• Terry, P. M. (1995). Administrative leadership. Record in Educational Leadership, v15.n1.p53-56.
• Tezbaşaran, A. A. (1996). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Psikologlar Derneği Yayınları, s.29.
• Toprakçı, E. (2002). Sınıf örgütünün yönetimi. 1.Baskı, Ütopya Yayınevi, Ankara, ss.15-276.
• Töremen ve Kolay, (2003). İlköğretim okulu yöneticilerinin sahip olması gereken yeterlikler. http://www.yayim.meb.gov.tr/dergiler/160/toremen-kolay.htm (11.12.2003). Eğitim Dergisi, (160),
• Uyguç, N., Duygulu, E. ve Çıraklar, N. (2000). Dönüşümcü liderlik, etkileşimci liderlik ve performans. 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler, Nevşehir, ss.589-592.
• Uysal, A. (2001). İlköğretim okulu müdürlerinin yöneticilik ve liderlik davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Weiss, D.H. (1993). Başarılı ekip oluşturma. Tuskan, E. (Çev.), Rota Yayınları, İstanbul, s.117.
• Yılmaz, K. (2004). Okul yöneticilerinin destekleyici liderlik davranışları ile okullardaki güven arasındaki ilişki konusunda ilköğretim okulu öğretmenlerinin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 2004, Sayı:550. http://www.pegem.net/.../3-8248
• Zel, U. (2001). Kişilik ve liderlik. Seçkin Yayıncılık, Ankara, ss.102-154.
• http://www.iibf.ogu.edu.tr, (06.09.2005).
• http://www.mindgarden.com, (25.03.2005).
• http://www.yayim.meb.gov.tr (30.04.2005).