علم الكلام الإسلامي وأثره على الفكر اليهودي

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1-2, 41 - 60, 05.04.2020

Alhasan Muftah

Öz

تناولت هذه المقالة الأثر الإسلامي خاصة علم الكلام على الفكر اليهودي، وكان التركيز على أهم فرقتين لدى اليهود وهما ( القرائين والربانيين) وكيف أثّرت الفرق الكلامية لاسيما المعتزلة رائدة المدرسة العقلية في الإسلام على بعض من علماء الفكر اليهودي وكيف أخذ هذا الأثر طريقه في مؤلفاتهم وكتاباتهم، وترجمة بعض الكتب من العربية إلى العبرية، مع عرض بعض النماذج التي تدل على هذا الأثر. فمثلا وجدنا أن اليهود القرائين تأثروا بالمعتزلة في مسألة التوحيد وسلكوا نفس منهجهم، فقد ذهبوا إلى تأويل جميع الصفات التي تؤدي إلى تشبيه الله تعالى بخلقة وقالوا بقول المعتزلة بعدم أخذ هذه الصفات على ظاهرها، وكذلك أخذت هذه الفرقة بمذهب المعتزلة العقلي وتقديمه على النص في المسائل الكلامية وكان هذا واضحا في مسألة التحسين والتقبيح. ولم يتأثر كل اليهود بالمعتزلة بل هناك من تأثر بالاشاعرة وكان هذا واضحا في فكر يوسف بن صديق ، حيث تابع فكر الاشعرية في صفات الله تعالى والجزء الذي لا يتجزأ ، كما ناقش مسألة الارادة الالهية كما ناقشها علماء الأشاعرة ، ومن خلال هذا الطرح وجدنا أن اليهود عاشوا أخصب حياتهم العلمية والفكرية فترة اختلاطهم بالمسلمين.

Anahtar Kelimeler

علم الكلام, القرائين, الربانيين, معتزلة, أشع رية

The Effect of Kalam Science on Jewish Thought

Öz

In this article, the effect of Islam and the science of kalam on the Jewish thought covering the two main sects, namely the Karaites and Rabbınıcs is discussed. In addition, by examining some examples taken from Jewish works and works translated from Arabic into Hebrew, Mu'tezılah The Karaite Jews went to add all the attributes that resembled what Allah Almighty created, and they accepted Mu'tezılah's discourse that these adjectives should not be taken as apparent's influence on Jewish scholars, especially the pioneers of theological schools is discussed. Likewise, this group adopted the rational Mutezılah school and its understanding of giving priority to reason in theological matters. This situation manifests itself clearly in the matter of husün and kubuh. However, not all Jews were affected by Mu'tezılah. Some of them were also affected by the Ash’aris. This effect is subject to the opinion of the spouses about the matter of the Almighty Allah, the atom or divine will that does not accept fragmentation, It is clearly seen in Yusuf b. Sadīk's thought system. Based on all this information, it can be claimed that the period when the Jews began to rise scientifically was mixed with the Muslims.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Karaısm, Rabbanıcs, Mu’tezılah, Ash’ari

علم الكلام الإسلامي وأثره على الفكر اليهودي

Öz

Bu makalede İslâm’ın ve kelâm ilminin Karâî ve Rabbânîler olarak başlıca iki mezhebi kapsayan Yahudi düşüncesi üzerindeki etkisini ele alınmıştır. Buna ek olarak Yahudilerin te’lif eserlerinden ve Arapça’dan İbranice’ye tercüme edilen eserlerden alınmış birtakım örnekler incelenerek kelâm ekollerinin özellikle akla dayalı mezheplerin öncüsü sayılan Mu’tezile'nin Yahudi âlimler üzerindeki etkisi de ele alınmıştır. Karâî Yahudileri tevhit meselesinde Mu’tezile’den etkilenerek aynı yaklaşımı benimsemişlerdir. Karâî Yahudileri Yüce Allah’ın yarattıklarına benzemesine yol açan tüm sıfatları tevil etme yoluna gitmişler ve bu sıfatların zahirleri üzere alınmaması yönünde Mu’tezile’nin söylemini kabul etmişlerdir. Aynı şekilde bu fırka, rasyonel olan Mu’tezile ekolünü ve onun kelamî meselelerde akla öncelik vermesi anlayışını benimsemiştir. Bu durum husün ve kubuh meselesinde açıkça kendini göstermektedir. Ancak Yahudilerin hepsi Mu’tezile’den etkilenmemiştir. İçlerinde Eş’arîler’den etkilenenler de olmuştur. Bu etki Yüce Allah’ın sıfatları ve parçalanma kabul etmeyen cevher yani atom, ilahi irade konularında Eş’arîler’in düşüncesine tabi olan Yusuf b. Sadîk’ın düşünce sisteminde açık şekilde görülmektedir. Bütün bu bilgilerden yola çıkılarak Yahudilerin ilmî olarak yükselişe geçtikleri dönemin Müslümanlarla karıştıkları dönem olduğu iddia edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Karâîlik, Rabbanîlik, Mu’tezile, Eş’ârilik

Kaynakça

• Ahmed, Muhammed b. İbrahim. Mustalahât fî Kütübi’l-Akâid. Dâru İbn Huzeyme, ts.
• Bedevî, Abdurrahman. Mezâhibü’l-islâmiyyîn. Beyrut: Dâru’l-ilmi li’l-melâyîn, 1997.
• Bedevî Abdurrahman. Mülhaku mevsûati’l-felsefe. Beyrut: Müessesetü’l-arabiyye li’d-dirâsât ve’n-neşr, 1996.
• Dehûkî, Ferest Maraî. Lemehât min târîhi’l-yehûdiyye ve’-nasrâniyye ve muhattatâtühümâ dıdde’l-islâm. San’a: Münteda’l-câmiî li’n-neşr ve’t-tevzî, 2002.
• Durant, Will. Kıssatü’l-hadâra. çev. Zeki Mahmud ve diğerleri, Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1988.
• H. Graetz, Minister- Rabbi Samuel, Ibn Nagrla. Miscellany Of Hebren Literature. Connecticut, 1975.
• Hasan, Cafer Hadi. Târîhu’l-yehûdi’l-karrâîn. Ârif li’l-matbûât, 2014.
• Hindavî, İbrahim Musa. el-Eseru’l-arabî fi’l-fikri’l-yehûdî. Kahire: Mektebetü anclu el-mısriyye, ts.
• İdris, Muhammed Celâ Muhammed. Te’sîru’l-islâmî fi’t-tefkîri’d-dîniyyi’l-yehûdî. Kahire: Mektebetu Medbûlî, ts.
• Kandîl, Abdürrazzak Ahmed. Eseru’l-islâmî fi’l-fikri’d-dîniyyi’l-yehûdî. Kahire: Merkezu buhûsi’ş-şarkı’l-evsat, Aynı Şems Üniversitesi, 1984.
• Kitâb-ı Mukaddes. Erişim 12 Kasım 2019. https://kitabimukaddes-eskiceviri.blogspot.com/2018/06/eski-ahit-indir.html
• Mesirî, Abdulvehhab. Mevsûatü’l-yehûd ve’l-yehûdiyye ve’s-sahyuniyye. Kahire: Daru’ş-şurûk, 1999.
• Nemoy, Leon(ed.). Karaite antholigy. London: New Haven, 1969.
• Neşşar, Ali Sami. Neşetü’l-fikri’l-felsefî fi’l-islâm. Kahire: Dâru’l-maarif, ts.
• Sabir, Tuayme. Esfârü’l-mukaddese kable’l-İslâm. Beyrut: Dâru alemi’l-kütüb, ts.Ziriklî, Hayruddin. el-A’lâm. Beyrut: Dâru’l-ilmi li’l-melayin, 2002.