Topics in the Poems of the Poets of the Senusî State

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1-2, 61 - 84, 05.04.2020

Ahmed Alhabunı

Öz

    This article talks about a part of doctoral thesis titled 'Poetry Movement in the Senate State in Libya'. In the study titled the topics in the poems of the poets of Senusî state in Libya, the information about the emergence of the Senusî Movement, its development and how it guided the literature was given. After this information, the subjects that the poets mentioned above mostly deal with in their poems are classified under headings. These issues are, respectively, panagyric containing compliments to Prophet (pbuh), political figures and Senusîan poets compliments to each other. The other issue is elegy which is for the Senusî leaders of the Mujahideen who were killed, literary figures and finally dying parents. In addition to these two types, the ghazal type, which is not very common among the first generation poets of the Senusites, but was processed by the second generation poets and how the two forms of this genre, namely ghazel-sensual (emotional ghazel) and ghazelu'l-conscientious (chaste ghazel) where platonic love is processed are blended. In the continuation of the study, poems written on the occasion of congratulatory poems on a religious and political occasion, or congratulations for a social situation such as marriage and birth, are dealt with under the title poems of affiliation. After this information, it was started to describe the journeys made by Senusî leaders. The study ended with the expression of "jihad" poetry, how poets jihad with their tongue, immortalize wars and tragedies for us, and how they convey the heroism of martyrs and mujahideen.

Anahtar Kelimeler

Libyan Literature, Senusî Movement, Poetry, Panagyric, Ghazal, Elegy

الأغراض الشعرية عند شعراء السنوسية

Öz

تتحدّث هذه المقالة التي هي جزء من أطروحة دكتوراه بعنوان (الحركة الشعريّة في عهد الدولة السنوسيّة في ليبيا)، تتحدّث عن الأغراض الشعريّة عند شعراء السنوسيّة في ليبيا؛ وقد ابتدأتُها بتمهيد عن الحركة السنوسيّة ونشأتها وكيف كانت زواياها منارات للعلم والأدب. ثمّ بدأت بذكر الأغراض الأكثر استخدامًا عند هؤلاء الشعراء، فتحدّثت عن (المدح) أوّلا؛ حيث شمل مدح النبيّ صلى الله عليه وسلم، ومدح الشخصيّات الدينيّة والسياسيّة، ثمّ مدح الشعراء السنوسيّين بعضهم لبعض.ثمّ انتقلت إلى غرض (الرثاء)، فذكرتُ رثاء زعماء السنوسيّين، ورثاء المجاهدين الشهداء، ورثاء الأصدقاء ورثاء الشخصيّات الأدبيّة وأخيرًا رثاء الوالدين.بعد ذلك تحدّثت عن غرض (الغزل)، وبيّنت كيف أنّه كان قليلًا جدًّا عند شعراء الجيل الأوّل من السنوسيّين، ثمّ ذكرت أنواع الغزل عند شعراء الجيل الثاني، وكيف أنّه جاء مزيجًا بين الغزل الوجدانيّ والحسّيّ.بعد ذلك جاء الحديث عن غرض ..(المناسبات)، فتحدّثت عن تخليد المناسبات الديّنيّة أوّلا، ثمّ السياسيّة، ثم الاجتماعيّة، ثمّ وصف الرحلات التي قام بها زعماء السنوسيّة.وأخيرًا تحدّثت عن شعر الجهاد، وكيف جاهد الشعراء بألسنتهم، وخلّدوا لنا المعارك والمآسي، وذكروا لنا بطولات الشهداء والمجاهدين.

Anahtar Kelimeler

ليبيا, الحركة السنوسيّة, الشعر, المدح, الرثاء, الغزل

الأغراض الشعرية عند شعراء السنوسية

Öz

Libya’da Senusî şairlerinin, şiirlerinde işledikleri konular başlığını taşıyan çalışmada Senusî Hareketi’nin ortaya çıkışı, gelişmesi ve edebiyata hangi açılardan yön verdiğine ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Bu bilgilerin ardından bahsi geçen dönem şairlerinin şiirlerinde en fazla işledikleri konular başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Bu konular sırasıyla başta Peygamber (s.a.v) olmak üzere dinî ve siyasî şahsiyetlerin ve Senusî şairlerinin birbirlerine olan övgülerini içeren methiye (övgü), Senusî liderlerinin, şehit olan mücahitlerin, edebî şahsiyetlerin ve son olarak da ölen anne-babanın ardından yazılan mersiye (ağıt)’dir. Bu iki türe ek olarak Senusîlerin ilk kuşak şairleri arasında pek de yaygın olmayan ancak ikinci kuşak şairleri tarafından işlenilen gazel türü ve bu türün gazelu’l-hissî (duygusal gazel) ve platonik aşkın işlendiği gazelu’l-vicdani (iffetli gazel) adlı iki biçiminin nasıl harmanlandığından bahsedilmiştir. Çalışmanın devamında dini, siyasi sebepler ve evlilik, doğum gibi sosyal durumlar üzerine kutlama münasebeti ile yazılmış şiirler münasebet şiirleri başlığı altında ele alınmıştır. Bu bilgilerden sonra Senusî liderlerinin başka ülkelere yapmış oldukları yolculukların tasvirine geçilmiştir. Çalışma, şairlerin dilleriyle cihat etmelerinden, savaşları ve trajedileri ölümsüzleştirmlerinden bahseden ve şehitlerin, mücahitlerin kahramanlıklarını aktarma biçimlerinin ifadesi olan ‘cihat’ şiirleri ile son bulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Libya Edebiyatı, Senusî Hareketi, Şiir, Methiye, Risa, Gazel

Kaynakça

• Abdülkadir b. Ali, Abdülmalik. el-Fevâidü’l-Celiyye fî Târîhi’l-Âileti’s-Senûsiyyeti’l-Hâkime fî Libya. Şam: Matbaa Dâru’l-Cezâiri’l-Arabiyye, 1966.
• Afifî, Muhammed Sadık. eş-Şi’r ve’ş-Şuarâ fî Libya. Mısır: Mısır Kütüphanesi, 1957.
• Ahlafî, Hüseyin. Dîvânü Şâiri’l-Cebel. thk. İdris Fadîl. Libya: el-Beydâ, 1990.
• Amir, Mahmud. Tarihu Libya el-Muasıra. Suriye: Menşuratu Camiatu Dımaşk, 1991.
• Arslan, Şakib. Hâmiş Hâdırı’l-Âlemi’l-İslamî. Beyrut: Dâru’l-fikri’t-Tıbâa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî, ts.
• Askerî, Ebu Hilâl. es-Sınâateyn. thk. Ali Muhammed Becavîve & Muhammed ebu’l-Fadl İbrahim. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1998.
• Atîk, Abdülaziz. el-Edebü’l-Arabî fi’l-Endelüs. Kahire: Dâru’l-Âfâki’l-Arabiyye, ts.
• Bedevî, Ahmet Ahmet. Üsüsü’n-Nakdi’l-Edebî ‘Inde’l-Arab. Mısır: Dâru’n- Nahda, 1994.
• Cadullah, Ahmet Muhammed-Abdullah Mahmud, Abdulgani. Şi’ru’s-Seyyid Ebu Seyf Mukarreb Haddûs el-Barasî Şâiri’l-Hadrati’s-Senûsiyye. Abu Dabi: Müessese Kelâm li’l-Buhûs ve’l-İ’lâm, 2017.
• Câhiz, Ebu Osman Amr b. Bahr. Rasâilü’l-Câhız. thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnu’s-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1.Basım, 2000.
• Cibran, Muhammed Mesut. Muhammed Abdullah Sünnî; Tercemetühû ve mâ Tebeggâ min Âsârih. Trablus: Merkezu Cihâdi’l-Lîbiyyîn li’d-Dirâsâti’t-Târîhiyye, 2006.
• Dayf, Şevki. el-Asru’l-Câhilî. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• Decanî, Ahmet Sıdkî. el-Hareketü’s-Senûsiyye Neşetühâ ve Nümüvvühâ fi’l-Karni’t-Tâsia Aşera, 1. Basım, 1967.
• Dervîş, Mahmud. Fî Hadrati’l-Gıyâb.Beyrut: Şeriketü Riyad er-Rayyis li’l-Kütüb ve’n-Neşr, ts.
• Ebü’l-Ferec el-İsfahânî. el-Egânî. thk.Semîr Câbir. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2.Basım, ts.
• Eşheb, Muhammed Tayyip. Barka el-Arabiyye beyne’l-Emsi ve’l-Yevm. Kahire: Matbaa Hevarî, 1936.
• Eşheb, Muhammed Tayyip. el-Mehdiyyü’s-Senusî. Libya: Matbaa Blino Saji, 1952.
• Eşheb, Muhammed Tayyip. es-Senusiyyü’l-Kebîr. Kahire: Matbaa Muhammed Atıf, 1956.
• Hacerî, Muhammed Taha. Dirâsât ve Suver min Târîhi’l-Hayâti’l-Edebiyye fi’l-Mağribi’l-Arabî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye li’t-Tıba’a ve’n-Neşr, 1.Basım, 1983.
• Hasanes-Susî. Divanu Nemazec. Trablus: Daru’l-Arabiyye li’l-Kitab, 1987.
• Heyb, Ahmet Fevzi. el-Hareketü’ş-Şi’riyye Zemen e’l-Eyyûbiyyîn fî Halebi’ş-Şehbâ. Kuveyt: Mektebetü’l-Muallâ, 1.Basım, 1987.
• İbn Hallikan. Vefeyâtü’l-A’yân. thk. İhsan Abbas.1.Cilt.Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 1968.
• İbn Kuteybe. eş-Şi’r ve’ş-Şuarâ. Beyrut: Dâri’s-Sekâfe, 1964.
• Kayrevâni, İbn Reşîk. el-‘Umde fî Mehâsini’ş-Şi’r ve Âdâbihî. thk.Muhammed Muhyiddin Abdülhamit. Dâru’l-cîli lit-Tıbâ’ati ve’n-Neşr, 5. Basım, 1981.
• Kettanî, Abdülhay. el-Fehârisve’l-Esbât. thk.İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2. basım, 1982.
• Malaytan, Abdullah Salim. Mu’cemü’ş-Şuarâi’l-Lîbiyyîn.Tarblus: Dâru Midâd li’t-Tıb’aa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî ve’l-İntâci’l-İlmî, 1.basım, 2001.
• Mehdevî, Ahmet Refik. Dîvânü’ş-Şâiri’l-Vatani’l-Kebîr: el-Feteratü’l Ûlâ ve’s-Sâniye. Libya: Vizâratü’l-Amel ve’ş-Şuûni’l-İctimâiyye bi’l-Memleketi’l-Lîbiyyeti’l-Müttahide, 1.Basım, ts.
• Mehdevî, Ahmet Refik. Dîvânü’ş-Şâiri’l-Vatani’l-Kebîr: el-Feteratü’s-Sâlise. Libya: Vizâratü’l-Amelve’Şuûni’l-İctimâiyyebi’l-Mektebeti’l-Lîbiyyeti’l-Müttahide, 1.Basım, ts.
• Sallabî, Ali Muhammed. Târîhu’l-Hareketi’s-Senûsiyye fî İfrîkiyya. Lübnan: Dâru’l-Ma’rife, 5. Basım, 2011.
• Süleyman, Salah Salim. Râşidez-Zübeyres-Senûsî; Hayâtühû ve Şi’ruhû, Dirâse Nakdiyye Tahlîliyye. Libya: Ömer Muhtar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, ts.
• Şükrî, Muhammed Fuat. es-Senûsiyye Dîn ve Devle. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1948.
• Zavî ,Tahir. Mu’cemü’l-Büldâni’l-Lîbiyye. Trablus: Mektebetü’n-Nûr, 1. Basım, 1968.
• Zavî, Tahir. A’lâmü Libya. Bingazi: Dâru’l-Kütübi’l-Vataniyye, 3.Basım, 2004.
• Zerkon, Kurayra. Hareketü’ş-Şi’riyye fî Libya fi’l-Asri’l-Hadîs. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Cedîdeti’l-Müttehide, 1.Basım, 2004.
• Ziriklî, Hayruddîn. el-A’lâm. Beyrut: Dâru’l-ilmli’l-melâyîn, 15.Basım, 2002.
• Zübeyir, Raşit. Dîvânü Hımsı’ş-Şifâh. Libya: Dâru’l-Cemâhiriyye li’n-Neşr, 1.Basım, 1999.
• Zübeyir, Raşit. Dîvânü’l-Hurûc min Sakbi’l-İbra. Dâru’l-Arabiyye li’l-Kitâb, 1999.