Kur’ân Bağlamında Cin Gayb İlişkisi ve Cinlerin Gaybı Bilmelerinin İmkânı

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 92 - 115, 15.09.2023

Hasan Hüseyin İslam

Öz

Gayb, üzerinde tartışmaların en fazla yapıldığı konulardan birisidir. Çünkü insanın doğasında bilinmeyene, görünmeyene, esrarlı olana karşı bir merak duygusu bulunmaktadır. İnsanın bu merak duygusu, onu sürekli olarak görünenin ötesiyle ilgilenmeye yönlendirmiştir. Bu durum, cin ve rûh gibi varlıklardan gaybî bilgiler aldıklarını ve böylece gaybı bildiklerini öne sürerek maddi ve manevi çıkarlar sağlayan şaman, kâhin ve müneccim gibi birçok istismarcı kimselerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. İslam dinine göre cinlerin varlığı Kur’ân ayetleri ile tespit edilmektedir. Fakat cinlerin gaybı bildiklerini belirten herhangi bir ayet bulunmamaktadır. Öte yandan gaybın mutlak gayb, izafi gayb şeklindeki taksimatı göz önünde bulundurulduğunda gayb bilgisine ulaşmanın imkânı bakımından insanlar ve cinler arasında bir takım farklılıkların olduğu da görülmektedir. Dolayısıyla cinlerin hangi gaybî bilgilere ulaşmalarının mümkün olup olmadığı sorunsalı bir problem olarak cevap beklemektedir. Çalışmamızda bu problem Kur’ân bağlamında cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Buna göre cinlerin, izâfi gayb kısmına giren konularda bazı bilgilere sınırlı olarak ulaşabileceklerinin imkân dâhilinde olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Cin, Gayb, İmkân.

Kaynakça

• ʿAbdulbakī, Muhammed Fu’âd. el-Muʿcemü’l-müfehres li elfâẓi’l-Ḳurʿâni’l-Kerîm. Beyrût: Dâru’l-Hadîs, 1364/1945.
• Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya, Ebü’l-Hüseyin. Makāyîsü’l-luġa. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Ahmed Muhtâr, Ömer. el-Muʿcemu’l-mevsûî li elfâzi’l-Kur’ân-i’l-Kerîm ve ḳıraâtihi. Riyâd: Müessesetü sütûru’l-Mʿârife, 3. Basım, 1423/2002.
• Albayrak, Halis. Kur’ân’da İnsan Gayb İlişkisi. İstanbul: Şule Yayınları, 1993.
• Âlûsî, Ebü’l Meʿâli Cemalüddîn Mahmûd Şükrî. Bülûğü’l-ereb fî maʿrifeti aḥvâli’l-ʿArab. thk. Muhammed Behçet Eserî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1985.
• ʿAtîbî, Ömer İbni Süleymân İbni Abdillah el-Aşkar. ʿÂlemu’l-cin ve’ş-şeyâṭîn. Küveyt: Mektebetü’l-Felâḥ, 4. Basım, 1404/1984.
• Aydın, Hayati. “Dinî Kaynaklar ve Kültür Bağlamında Cinleri Anlamak”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3 (Aralık 2017), 1623-1670.
• Bâbertî, Muhammet b. Muhammet b. Mahmut. Şerḥü ʿakīdeti’t-taḥaviyye. tḥk. Ahmet Mahmut eş-Şehâde. İstanbul: el-Mektebu’l-Hanefiyye, 1438/2017.
• Beyânûnî, Ahmed İzzuddîn. el-Îmânu bi’l-melâike. y.y.: Dâru’s-Selâm, 2. Basım, 1405/1985.
• Buḫârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Naṣr. 8 Cilt. y.y.: Dâru Tavḳi’n-Necât, 1. Basım, 1422/2001.
• Çelebi, İlyas. “Gayb”. DİA. 13/404-409. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Dâmaġânî, Hüseyin İbnu Muhammed. Ḳāmûsu’l-Kur’ân ev İṣlâḥu’l-vucûhi ve’n-neẓâir fî’l-Kur’âni’l-Kerîm. tḥk.
• Abdulaziz Seyyid el-Ehl. Beyrut: Dâru’l-İlmi’l-Melâyîn, 4. Basım, 1984.
• Ebü’l-Bekā, Eyyûb b. Musa el-Hüseynî el-Ḳārîmî el-Kûfî. el-Külliyyât muʿcem fi’l-mustalaḥâti ve’l-furûki’l-luġaviyyât. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1998.
• Ebû Zehra, Muhammed b. Ahmed b. Mustafa. Zehretü’t-tefâsîr. 10 Cilt. y.y.: Dâru’l-Fikri’l-ʿArabî, ts. el-Cevherî, Ebû Naṣr İsmâîl ibn Hammâd. e’s-Siḥâḥ. thk. Muhammed Tâmir. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1430/2009.
• el-Hatîb, Abdulkerîm. e’t-Tefsîru’l-Kur’ân li’l-Kur’ân. Ḳahire: Dâru’l-Fikri’l-ʿArabî, 1390/1980.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 3. Basım, 1979.
• Erdoğan, İbrahim Halil. “Metafizik Âlemden Cinlerle İrtibatın İmkânı/İmkansızlığı: Etimolojik ve Epistomolojik Bir Analiz”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 18/72 (Ekim 2019), 1953-1969.
• Ethem, İbrahim Kemal. e’s-Siḥru ve’s-seḥaratu min minẓâri’l-Kur’ân ve’s-Sünne. Beyrut: Dâru’n-Nedve el-İslamiyye, 1411/1991.
• Et-Tirmiẕî, Muhammed b. Îsa. Sünenü’t-Tirmiẕî. tḥk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt Mısır: Şirketü Maṭbaʿatü Musṭafâ, 2. Basım, 1395/1975.
• İbn ʿAbidin, Muhammed Emin b. Ömer b. ʿAbdülaziz. Reddü’l-muḫtâr ʿalâ dürri’l-muḫtâr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1412/1992.
• İbnu’l-Kelbî. Kitabü’l-aʿsnâm. trc. Beyza Bilgin. Ankara: Ankara Okulu, 2016.
• bn Kes̱îr, Ebu’l-Fidâ İsmâil İbnü Ömer. Tefsiru’l-Kur’ân’i’l-Aẓim. tḥk. Sami İbnu Muhammed. Riyad: Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1420/1999.
• İbnu’l-ʿArabî, Ebû Bekr. Aḥkâmü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
• İbn Manẓûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. 6 Cilt. Kahire: Dârü’l-Meʿârif, 1119/1707.
• İbn Teymiyye, Takiyüddîn. el-Furḳân beyne evliyâi’r-Raḥmân ve evliyâi’ş-Şeyṭân. tḥk. Abdülkâdir Arnavûtî. Dimeşḳ: Mektebetü Dâru’l-Beyân, 1405/1985.
• İsfehânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin İbn Muhammed el-Ma’rûf bi’r-Râġıb. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Kur’ân. tḥk.
• Muhammed Seyyid Geylânî. Ḳahire: Dâru’l-Meymeniyye, 1324/1906.
• Kılavuz, Ahmet Saim. “Cin (Kelam)”. DİA. 8/8-10. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmiʿu li aḥkâmi’l-Kur’ân. 10 cilt. thk. Ahmed el-Berdûnî. Ḳahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mıṣriyye, 2. Basım, 1384/1964.
• Ḳutub, Seyyid. fi Zilâli’l-Kur’ân. 16 Cilt. çev. M.Emin Saraç - İ. Hakkı Şengüler - Bekir Karlığa. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, t.y.
• Maverdî, Ebû’l-Hasen. ʿA’lâmü’l-nübüvve. Beyrut: Dâru Mektebetü’l-Hilal, 1. Basım, 1409/1989.
• Medkûr, İbrahîm. Mʿucemu elfâẓi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Ḳahire: 2. Basım, 1409/1989.
• Merâġî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîru’l-Merâġî. 30 Cilt. Beyrut: Şirketü Mektebe ve Matbaʿatü Mustafâ, 1. Basım, 1355/1946.
• Mevdûdî, Seyyid Ebu’l-ʿAlâ. Tefhimu’l-Kur’ân. 7 Cilt, çev. Ḳayanî, Muhammed Han ve diğerleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 1996.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. tḥk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Râzî, Faḫruddîn. Mefâtiḥu’l-ġayb e’t-tefsîrü’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-ʿArabî, 3. Basım, 1420/1999.
• Sabûnî, Muhammed Ali. Muḫtasar tefsiru İbn Kes̱îr. Beyrut: Dâru’l-Kur’ân’i’l-Kerîm, 7. Basım, 1402/1981.
• Sirâcü’d-Dîn, Abdullah. el-Îmânu bi’l-melâike. Halep: Dâru’l-Felâh, 1. Basım, 1391/1972.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân. el-İtḳân fî ulûmi’l-Kur’ân. tḥk. Ahmed İbn. Alî. Ḳâhire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006.
• Şarʿâvî, Muhammed Mütevellî. Tefsîru’ş-Şaʿrâvî. 20 Cilt. y.y., 1418/1998.
• Şiblî, Bedrüddîn. Êḳâmü’l-mercân fî aḥkâmi ve ġarâibi’l-cânn. tḥk. İbrâhîm Muhammed el-Cemel. Ḳâhire: Mektebetü’l-Kur’ân, h.1326.
• Şirbinî, Şemsüddîn Muhammed İbn Ahmed el-Hatîb. Muġni’l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meânî elfâẓi’l-minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1415/1994.
• Şahin, M. Süreyya. “Cin”. DİA. 8/5-8. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Taberî, Ebû Ca’fer. Camiuʿ’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. tḥk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1420/2000.
• Turan, Maşallah. “Gayb İlminin Yorumlanmasındaki Tutarsızlıklar Muhammed Ali Sâbȗnî Örneği”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 8/1 (2016), 130-153.
• Yazıcı, Mahmut. “Hz. Peygamber’in Cinlerle Görüşmesine Dair İhtilaflı Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi 4/2 (2018), 784-825
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud. el-Keşşâf ʿan haḳâiḳi gavâmiu’t-tenzîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-ʿArabiyye, ts.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed Abdullah. el-Burhân fî ʿUlûmi’l-Kur’ân. tḥk. Ebi’l-Fadl e’d-Dimyâtî. Ḳahire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006.