Sâbiîlikte ‘Kuşta’ Kavramının Mahiyeti

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 238 - 253, 15.09.2023

Mıhdat Aktulga

Öz

Dinlerde bütün varlık âlemini kuşatan ve her şeyin kaynağı kabul edilen aşkın varlık/varlıklar ile ilgili tanrısal yasalara rastlamak mümkündür. Düalist ve gnostik karakterli olan Sâbiîlik dininde İyilik İlkesi kabul edilen Işık Tanrısı Malka d Nhura’ya atfedilen bütün yaratım aktiviteleri, Kuşta kavramı bağlamında ele alınır. Bununla birlikte Sâbiî inancında iyilik ve kötülük tanrılarını önceleyen bir Hayat Kültü vardır. Hayat Kültü’nün merkezinde yer edinen Kuşta, bütün varlıkları kapsayan ilk ve değişmez ilke olarak kabul edilir. Bu durumda Kuşta, fiziki âlem var olmadan önce tanrısal irade ile bütünleşik ve onun tamamlayıcı mahiyetindeki ezeli ışık dünyasıyla özdeş bir kavramdır. Sâbiîler, kendilerinin ışık tanrısı tarafından seçilmiş bir topluluk olduğuna inanırlar. Fiziki Âdem’in ışık dünyasında ruhsal bir karşılığı (Adam Kasia) olduğu gibi maddi dünyadaki faydalı, olumlu ve güzel her inanç, ibadet ve ahlaki değerle birlikte su, nehir, ışık gibi unsurların da ışık dünyasında prototipleri vardır. Sâbiîler, kendi inançlarının ilk insandan itibaren var olduğuna inanırlar. Ancak Sâbiî kaynaklarında herhangi bir din kurucusundan bahsedilmez. Sâbiîlikte Kuşta peygamberi olan Yahya gibi figürler, Sâbiî topluluğuna hakikat rehberliğini yapan ışık elçisi veya ruh şifacısı olarak adlandırılır. Maddi dünyanın süfli olduğuna inanan her Sâbiî dindar açısından Kuşta, kurtuluşun yegâne yoludur. Bir Sâbiî Kuşta’ya göre hayatını sürdürdüğünde sorunsuz bir şekilde ışık dünyasına yükselecek ve orada saf ve kusursuz ata ruhlarıyla buluşma imkânına sahip olacaktır. Bu bildirinin amacı Sâbiî kaynakları ışığında Kuşta kavramının mahiyetini çözümlemektir.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Sâbiîlik, Kuşta, Tanrısal Yasa, İdeal Ahlak, Peygamberlik

Kaynakça

• Aktulga, Mıhdat. Düalist Dinlerde Tanrı İnancı Üzerine Bir Karşılaştırma (Mecusilik, Sâbiîlik, Manicilik). Ankara:
• Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Aldihisi. Sabah. The Story of Creation in the Mandaean Holv Book the Ginza Rba. Ann Arbor: ProQuest LLC, 2013.
• Al-Saadi, Qais. Nhura-Dictionary English-Mandaic-. Germany: Drabsha, 2012.
• Buckley, Jorunn Jacobsen. “A Rehabilitation of Spirit Ruha in Mandaean Religion”. History of Religions 22/1 (1982), 60-84.
• Buckley, Jorunn Jacobsen. “The Mandaean Šitil as an Example of ‘the İmage Above and Below’”. Numen 26/2 (1979), 185-191.
• Buckley, Jorunn Jacobsen. The Mandaeans: Ancient Texts and Modern People. New York: Oxford University Press, 2002.
• Burkitt, F. Crawford. “The Mandaeans”. The Journal of Theological Studies 29/115 (1928), 225-235.
• Crangle, F. Edward. - Nasoraıa, Brıkha H.S. “Soul Food: The Mandaean Laufani”. Aram 22 (2010), 97-132.
• Drower, Ethel Stefana- Macuch, Rudolf. A Mandaic Dictionary. London: Oxford At The Clarendon Press, 1963.
• Drower, Ethel Stefana. Haran Gawaita and the Baptism of Hibil-Ziwa. Vaticana: Biblioeteca Apostolica Vaticana, 1953.
• Drower, Ethel Stefana. The Canonical Prayerbook of the Mandaeans. Leiden: Brill, 1959.
• Drower, Ethel Stefana. The Mandaeans of Iraq and Iran: Their Cults, Customs, Magic Legends, and Folklore. Oxford: Oxford At The Clarendon Press, 1937.
• Drower, Ethel Stefana. The Secret Adam: A Study of Nasoraean Gnosis. London: Oxford University Press, 1960.
• Drower, Ethel Stefana. The Thousand and Twelve Questions (Alf Trisar Šuialia). Berlin: Akademie-Verlag, 1960.
• Gündüz, Şinasi. İslam ve Sâbiîlik. İstanbul: Hikav Yayınları, 2018.
• Gündüz, Şinasi. Sâbiîler: Son Gnostikler. Ankara: Vadi Yayınları, 1995.
• Häberl, Charles G.- McGrath, James F. (çev.). The Mandaean Book of John. Berlin: De Gruyter, 2020.
• Hart, Jennifer. “Yahia as Mandaean Rasul? Some Thoughts on İslam’s İnfluence on the Development of Mandaean Literature”. Aram 22 (2010), 171-181.
• Kessler, Christa Müller. “The Mandaeans And The Question of Their Origin”. Aram 16 (2004), 47-60.
• Lidzbarski, Mark. Ginza Dertschaätz Oder Das Grosse Buch Der Mandäer. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1925.
• Mead, George Robert Stow. The Gnostic John The Baptizer: Selections From The Mandaaan John-Book. london: John M. Watkins, 1924.
• Nasoraia, Brikha H.S., Garry W. Trompf. “Mandaean Macrohistory”. Aram 22 (2010), 391-425.
• Nasoraia, Brikha H.S., The Mandaean Gnostic Religion: Worship Practice and Deep Thought. İndia: Sterling, 2021.
• Rochberg, Francesca. “The Babylonian Origins of the Mandaean Book of the Zodiac”. Aram 11/2 (1999), 237-247.
• Saed, Hathem. “Naşiruta: Deep Knowledge and Extraordinary Priestcraft in Mandaean Religion”. Sydney Studies in Religion.
• Smith, Andrew Phillip. John the Baptist and the Last Gnostics: The Secret History of the Mandaeans. UK: Watkins, 2016.
• Yamauchi, Edwin M.. Mandaic İncantation Texts. New Haven: American Oriental Society, 1967.
• Yamauchi, Edwin. M., Pre-Christian Gnosticism: A Survey of the Proposed Evidences. Michigan: Baker Book House, 1973.