Eril Diplomasi Kültürüne Feminist Bir Eleştiri

Yıl 2019, Cilt: 22(2) Sayı: 44, 209 - 238, 20.09.2019

Zehra Yılmaz

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.629088

Öz

Makalede, diplomasi kültüründe egemen olan eril yapının kadın ve diplomasi arasında ne tür

gerilimler yarattığı ve bu gerilimlerin hangi tarihsel ve teorik tartışmalar bağlamında dönüşüm

yaşadığı tartışılmaktadır. Dış politika başından beri özellikle de realist akımın etkisiyle kadın

hareketinin çok geç nüfuz ettiği bir alan olmuştur. Kadın hareketinin tarihi 19. yüzyılın sonuna

dayanmasına rağmen, bu hareketin dış politika tartışmalarına etkisini ancak 1980’ler itibariyle

görebilmekteyiz. Uluslararası İlişkiler disiplininde devlet ve güvenlik odaklı realist düşünceye

dayalı perspektife getirilen ve alanda “Üçüncü tartışma” olarak adlandırılan eleştiri; dış

politikaya insani meseleleri, cinsiyet ve çevre gibi konuları da dahil etmek üzere yeni bir

bakış açısı getirmiştir. Bu bağlamda dış politikada karar alma sürecinde kadınlara yer

verilmemesine; savaş, güvenlik gibi konuların erkek odaklı bakış açıları çerçevesinde

çözümlenmesine karşı çıkan eleştirilerle kadın haklarına ilişkin tartışmalar geç de olsa

disipline dahil olmayı başarmıştır. Bu tartışmaların etkisiyle dış politikada karar alma

süreçlerinde yer alan kadın sayısı da artmıştır. Tarihsel ve teorik tartışmalar çerçevesinde

makalede öncelikle dış politikanın epistemolojisine ilişkin kadın hareketinin eleştirileri ele

alınmaktadır. Daha sonra kadın hareketinin dış politika konularına eklediği yeni bakış açıları

ve bu bakış açılarının eril diplomasi kültürünün değişimine nasıl etkisi olduğu tartışılmaktadır.

Son olarak tüm bu tartışmaların hem dünyadaki hem de Türkiye’deki diplomatik

temsilciliklere yansıması değerlendirilmektedir. Feminist tartışmaların ve kadın temsilinin dış

politika kültürünün değişimine ne tür etkileri olduğunu değerlendirmek bakımından makalenin

mevcut tartışmalara yeni bir katkı sağlaması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Egemen erkeklik, diplomasi, dış politika, kadın temsili, feminizm

Kaynakça

• Akdoğan, Itır (2019). Üst Düzey Karar Almada Kadın Katılımı. İstanbul: Tesev Yayınları.
• Ataç, Cemile Akça (2017). " ‘Başkanlık için Wonder Woman!’: 2016 Amerikan Seçimleri, Hillary Clinton ve Feminist Gelecek.” Fe Dergi: Feminist Eleştiri 9 (2): 81-94.
• Ataman, Muhittin (2009). “Feminizm: Geleneksel Uluslararası İlişkiler Teorilerine Alternatif Yaklaşımlar Demeti.” Alternatif Politika 1 (1): 1-41.
• Aydın-Koyuncu, Çiğdem (2011). “Dış Politika Karar Verme Mekanizmalarında Kadının Yeri.” Amme İdaresi Dergisi 44 (4): 99-120.
• Aydın-Koyuncu, Çiğdem (2012). “Feminist Uluslararası İlişkiler Yaklaşımı Açısından Güvenlik Konusunun Analizi.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 57 (1): 111-139.
• Aydın, Mustafa (1996). “Uluslararası İlişkilerde Teori ve Analiz.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51 (1):71-114.
• Aydın, Mustafa, Fulya Hisarlıoğlu ve Korhan Yazgan (2016). “Türkiye’de Uluslararası İlişkiler Akademisyenleri ve Alana Yönelik Yaklaşımları Üzerine Bir İnceleme: TRIP 2014 Sonuçları.” Uluslararası İlişkiler 12 (48): 3-35.
• Barker, Alex (2009). “Britain’s first female diplomats.” Financial Times. https://www.ft.com/content/8e936c88- c9ad-11de-a071-00144feabdc0. Erişim tarihi: 3.5.2019.
• Bashevkin, Sylvia (2018). “The Taking of Foggy Bottom? Representation in US Diplomacy.” Gendering Diplomacy and International Negotiation. Karin Aggestam ve Ann Towns (der.) içinde. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• bbc.com (2017). “İsveç’in ‘Feminist Hükümeti’ İran’da Başörtüsü Takmalarını Savundu.” https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38960765. Erişim tarihi: 20.07.2019.
• Berktay, Fatmagül (2012). “Temsil Politik Bir Meseledir.” https://www.academia.edu/people/search?utf8=✓&q=temsil. Erişim tarihi: 5.5.2019.
• Biter, İlkim Tuğçe (2017). “Uluslararası İlişkilerde Feminist Dış Politika Söylemi ve İsveç Örneği.” Alternatif Politika 9(3): 495-524.
• Biyografya.com (Tarihsiz). “Filiz Dinçmen.” https://www.biyografya.com/biyografi/6493. Erişim tarihi: 22.6.2019.
• Blanchard, Eric M. (2003). “Gender, International Relations, and the Development of Feminist Security Theory.” Signs: Journal of Women in Culture and Society 28 (4): 1289–1312.
• bm1325eylemplani.org, “BMGK 1325.” http://bm1325eylemplani.org. Erişim tarihi: 15.07.2019
• Caprioli, Mary ve Mark A. Boyer (2001). “Gender, Violence, and International Crisis.” Journal of Conflict Resolution 45(4): 503-518.
• cocukdayaparimkariyerde.com. (t.y.). “Dışişlerinde Kadınlar Erkek Egemenliğini Yıktı.” http://www.cocukdayaparimkariyerde.com/is-kariyer/is-hayatindakadin/ 2038- Erişim Tarihi: 22.6.2019
• Cohn, Carol ve Cynthia Enloe (2003). “A Conversation with Cynthia Enloe: Feminist Look at Masculinity and the Men Who Wage War.” Signs: Journal of Women in Culture and Society 28 (4): 1187–1207.
• Connell, Raewyn (1995). Masculinities. Cambridge: Polity Press.
• Çevik, Nurten ve Ali Bilgiç (2017). “Ulusötesi Kavramsallaşmasında Kesişimselliğin Yeri.” “Uluslararası” Kavramını Yeniden Düşünmek. Ceren Ergenç ve Derya G. Akder (der.) içinde. 177-202.
• Dahlerup, Drude (2001). “Women in Political Decisionmaking: From Critical Mass to Critical Acts in Scandinavia.” Gender, Peace and Conflict. Inger-Smith Skjelsbaek (der.) içinde. London: Sage Publications. 104-121.
• Demel, Julie Anne (2016). “Female ‘Diplomats’ from 1815 to Present”, Encyclopédie pour une histoire nouvelle de l'Europe [online] https://ehne.fr/en/article/genderand- europe/gender-citizenship-europe/female-diplomats-europe-1815-present. Erişim tarihi: 11.06.2019
• Demirci, Zuhal ve Nazlı Yüzbaşıoğlu (2019). “Hariciyede Kadın Diplomatların Oranı Artıyor.” Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/hariciyede-kadindiplomatlarin- temsil-orani-artiyor/1411557. Erişim tarihi: 16.06.2019.
• Doostar, Naimeh (2015). “Dress Code Troubles of Female Diplomats in Iran”, Zamaneh Media, 19.06.2015. https://en.radiozamaneh.com/24345/. Erişim tarihi: 22.05.2019.
• Düşünce Mektebi (2018). “Riyad’da Başını Örtmeyi Reddetti İddiası Doğru mu?” https://www.dusuncemektebi.com/d/173678/riyadda-basini-ortmeyi-reddettiiddiasi- Erişim tarihi: 20.05.2019
• dw.com (2015). “Germany’s von der Leyen Calls for more NATO Defense Spending.” https://www.dw.com/en/germanys-von-der-leyen-calls-for-more-nato-defensespending/ a-18551385 Erişim tarihi: 14.08.2019
• dw.com (2018). “İsveç Hükümetinden Feminist Dış Politika Kılavuzu.” 24.08.2018, https://www.dw.com/tr/isveç-hükümetinden-feminist-dış-politikakılavuzu/ a45202334. Erişim tarihi: 14.08.2019.
• Eagleton, Terry (2011). Kültür Yorumları. Çev., Özge Çelik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eisenstein, Zillah (1999). “Constructing a Theory of Capitalist Patriarchy and Socialist Feminism.” Critical Sociology 25(2/3): 196–217.
• Eken, Mehmet Evren ve Deniz Erdoğan (2016). “Görsel Diplomasi ve Kadın İmgesi.” https://www.academia.edu/18366190/Görsel_Diplomasi_ve_Kadın_İmgesi_201 6_. Erişim tarihi: 7.5.2019.
• Eken, Mehmet Evren (2017). “Feminizm, Maskülinite ve Uluslararası İlişkiler Teorisi: Uluslararası Siyasetin Toplumsal Cinsiyeti.” Uluslararası İlişkiler Teorileri. Ramazan Gözen (der.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Enloe, Cynthia (1990). Bananas, Beaches and Bases: Making Feminist Sense of International Politics. California: University of California Press.
• Eralp, Atila (2004). “Uluslararası İlişkiler Disiplinin Oluşumu: İdealizm-Realizm Tartışması.” Devlet, Sistem ve Kimlik. Atilla Eralp (der.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 57-88.
• Feierman, Lisa (2016). “Where Are All the Female Diplomats?” Kennedy School Review. http://harvardkennedyschoolreview.com/where-are-all-the-femalediplomats/. Erişim tarihi: 13.6.2019.
• Gazete Karınca (2017). “Devrim Kızılında İlklerin Adı: Aleksandra Kollontay.” http://gazetekarinca.com/2017/08/devrim-kizilinda-ilklerin-adi-aleksandrakollontay/. Erişim tarihi: 10.05.2019
• Glenda Sluga ve Carolyn James (der.) (2015). Women, Diplomacy and International Politics since 1500. London: Routledge.
• Halliday, Fred, (1991). “Hidden from International Relations: Women and International Arena.” Gender and International Relations. Rebecca Grant ve Kathleen Newland (der.) içinde. Bloomington. Open University Press and Indiana University Press. 158-169.
• Hooper, Charlotte (2001). Manly States- Masculinities, International Relations, and Gender Politics. New York: Columbia University Press.
• İskit, Temel (2015). Diplomasi: Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Joan, Acker (1990). “Hierarchies, Bodies, and Jobs: A Gendered Theory of Organizations.” Gender and Society 4 (2) 139-58.
• Kandiyoti, Deniz (2011). “Ataerkil Örüntüler: Türk Toplumunda Erkek Egemenliğinin Çözümlenmesine Yönelik Notlar.” Kadın Bakış Açısından 1980'ler Türkiye'sinde Kadınlar. Şirin Tekeli (der.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları 327-340.
• Kirby, Paul (2012). “How is Rape A Weapon of War: Feminist International Relations, Modes of Critical Explanation and the Study of Wartime Sexual Violence.” European Journal of International Relations 1-25.
• Lamothe Dan (2014). “The US Military’s Long, Uncomfortable History with Prestitution Gets New Attention.” Washington Post. https://www.washingtonpost.com/news/checkpoint/wp/2014/10/31/the-u-smilitarys- long-uncomfortable-history-with-prostitution-gets-newattention/? noredirect=on&utm_term=.fb2be6788052. Erişim tarihi: 5.7.2019
• Leatherman, Janie (2005). “Gender and U.S. Foreign Policy Hegemonic Masculinity, The War in Iraq, and the UN-Doing of World Order.” Gender and American Politics. Sue Tolleson ve Jyl J Josephson Rinehard (der.) içinde. California: M. E. Sharpe. 103-126.
• listelist.com (2017). “Doğum Gününde İlk Kadın Türk Diplomat Adile Ayda Hakkında 7 Aydınlatıcı Bilgi.” http://listelist.com/adile-ayda-kimdir/. Erişim tarihi: 22.6.2019.
• McCarthy, Helen (2014a). Women of the World: The Rise of the Female Diplomat. London: Bloomsbury.
• McCarthy, Helen, (2014b). “The Rise of the Female Diplomat.” Prospect http://www.prospectmagazine.co.uk/ opinions/the-rise-of-the-female-diplomat.
• Morgan, Robin (1989). The Demon Lover: On the Sexuality of Terrorism. London: Methuen.
• Murphy, Craig N. (1998). “Six Masculine Roles in International Relations.” The “Man” Question in International Relations. Marysia Zalewski ve Jane Parpart (der.) içinde. Boulder: Westview. 93-108.
• Niklasson, Birgitta ve Felicia Robertson (2018) “The Swedish MFA: Living up to Expectations?” Gendering Diplomacy and International Negotiation. Karin Aggestam ve Ann Towns (der.) içinde. Basingstoke: Palgrave Macmillan. 78- 79.
• Owens, Charlotte (2016). “Sweden Leads Political Thought With A Feminist Foreign Policy.” http://theowp.org/reports/sweden-leads-political-thought-with-a-feministforeign- policy/. Erişim tarihi: 14.7.2019.
• Özbay, Cenk (2013). “Türkiye’de Hegemonik Erkekliği Aramak.” Doğu Batı 63: 185- 204.
• Pamir, Balçiçek (2006). “Dışişlerinde Kadına Şans Verilmiyor.” http://arsiv.sabah.com.tr/2006/08/28/pamir.html. Erişim tarihi: 22.6.2019.
• Pateman, Carole (1988). The Sexual Contract. Stanford: Stanford University Press. Peterson, V. Spike ve Anne Sisson Runyan (1993). Global Gender Issues. Boulder: Westview Press.
• Randall, Vicky (1987). Women and Politics: An International Perspectives. Chicago: University of Chicago Press.
• Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press.
• Sancar, Serpil (2009). Erkeklik İmkansız İktidar: Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Stanley, Matin (t.y.). “Women Diplomats.” https://www.civilservant.org.uk/womendiplomats. html. Erişim tarihi: 3.5.2019
• star.com (2018). “Türkiye’nin Kadın Askerleri.” Star, 27.11.2018. https://www.star.com.tr/guncel/turkiyenin-kadin-askerleri-haber-1411167/. Erişim tarihi: 8.6.2019.
• Süleymanoğlu Kürüm, Rahime ve Bahar Rumelili (2018). “Diplomaside Kadın ve Egemen Maskülenlik: Değişen Normlar ve Pratikler.” Uluslararası İlişkiler 15 (57): 3-18.
• Sylvester, Christine (2002). Feminist International Relations: An Unfinished Journey. Cambridge: Cambridge University Press. 3–17.
• Tickner, J. Ann (1991). “Hans Morgenthau’s Principles of Political Realism: A feminist Reformulation.” Gender and International Relations. Rebecca Grant ve Kathleen Newland (der.) içinde. Indianapolis: Open University Press. 27-32
• Tickner, J. Ann (1997). “You Just Don’t Understand: Troubled Engagements Between Feminists and IR Theorists.” International Studies Quarterly 41 (4): 611-632.
• Tickner, J. Ann (1999), “Searching for the Princess? Feminist Perspectives in International Relations.” Harvard International Review 21 (4): 44–48.
• Toosi, Natal (2014). “Female Diplomats Share Secrets.” Politico, 9 Şubat 2014. http://www.politico.com/story/2014/09/diplomats-women-state-department- 110506. Erişim tarihi: 23.5.3029.
• Towns, Ann ve Birgitta Niklasson (2016). “Gender, International Status and Ambassador Appointments.” Foreign Policy Analysis: 1-20.
• Tuncer, Hüner (2007). Bir Kadın Diplomatın Anıları. İstanbul: Logos Yayınları.
• Tür, Özlem ve Çiğdem Aydın Koyuncu (2010). “Feminist Uluslararası İlişkiler Yaklaşımı: Temelleri, Gelişimi, Katkı ve Sorunları.” Uluslararası İlişkiler 7 (26): 3-24.
• UNECE (2017) “Number of Women Ambassadors Increasing in the UNECE Region.” https://www.unece.org/info/media/news/statistics/2017/number-of-womenambassadors- increasing-in-the-unece-region/doc.html. Erişim tarihi: 16.06.2019
• Üner, Sarp (2008). “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği”, T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi. https://www.ilkadim.bel.tr/yerel-esitlik/9.pdf. Erişim tarihi: 1.08.2019.
• Wilson, Caroline (2017). “Women Leading British Diplomacy Across Europe.” Foreign & Commonwealth Office. https://blogs.fco.gov.uk/fcoeditorial/2017/03/08/women-leading-britishdiplomacy- across-europe/. Erişim tarihi: 14.5.2019.
• Yelsalı Parmaksız, Pınar Melis (2016). “Kadın Anlatıları Ne Anlatır?” Kadın Hayatlarını Yazmak: Oto/Biyografi, Yaşam Anlatıları, Mitler ve Tarih Yazımı Uluslararası Sempozyum (19-20 Nisan 2019/İstanbul) Bildiri Kitabı. Birsen Talay Keşoğlu ve Leyla Şimşek Rathke (der.) içinde. İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları. 568-572.
• Zalewski, Marysia ve Jane Parpart (1995). “Well, What is the Feminist Perspective on Bosnia.” International Affairs 72 (2): 339–356.
• Zalewski, Marysia ve Jane Parpart (der.) (1998). The “Man” Question in International Relations. Boulder: Westview.