Şapkadan Çıkan: Bir Söylem Analizi Denemesi

Yıl 2012, Cilt: 15 (1) Sayı: 29, 9 - 36, 01.06.2012

Şengül İnce

Öz

Bu çalışmanın konusu, Mustafa Kemal’in ve inkılâp tarihinin “en cüretkâr hareketi” olarak tarih sayfasında yer alan şapka devrimidir. 1925 yılında çıkartılan yasayla, giyilmesi zorunlu hale getirilen şapka, Kemalist ve İslami söylem tarafından farklı şekilde anlamlandırılmıştır. Kemalist söylemin, medeniliğin göstergelerinden biri olarak anlamlandırdığı şapka, İslamcı söylem tarafından batı taklitçiliğinin ve “gavurlaşmanın” göstergesi olarak anlamlandırılmıştır. Çalışma, aynı nesnenin hegemonya mücadelesi içinde nasıl farklı anlamlar kazandığını Laclau ve Mouffe’un söylem kuramından yararlanarak anlamaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şapka devrimi,  İskilipli Mehmet Atıf,  söylem kuram,  Kemalist söylem ve İslamcı söylem.

Out of the Hat: An Example of Discourse Analysis

Öz

The subject of this paper is the hat reform known as Mustafa Kemal’s most daring move in the history of Turkish revolution. Wearing a hat became mandatory with the law dated 1925 and that was interpreted differently by the Kemalist and Islamic discourses. Kemalist discourse fixed the meaning of wearing hat as an indicator of being civilized whereas Islamic discourse saw it as the signifier of western forgery and infidelity. Adopting the perspective provided by the discourse theory of Laclau and Mouffe, the study attempts to show how the same object gains different meanings within a struggle for hegemony.

Anahtar Kelimeler

Hat reform,  İskilipli Mehmet Atıf,  discourse theory,  Kemalist discourse and Islamic discourse

Kaynakça

• Aktaş, Cihan (1991). Tanzimat’tan Günümüze Kılık Kıyafet ve İktidar. İstanbul: Nehir.
• Aybars, Ergün (tarihsiz). İstiklal Mahkemeleri Cilt 1-2/1920-1927. İstanbul: İleri.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1992). Tek Adam. İstanbul: Remzi.
• Baydar, Mustafa (1973). Atatürk ve Devrimlerimiz. İstanbul: İş Bankası.
• Baytimur, Mehmet (1982). Atatürk’ün Kastamonu Gezisi ve Şapka Devrimi. Ankara : Topraksu Kartoğrafya Müdürlüğü.
• Bekiroğlu, Serdar “Atatürk’ün Şapka İnkılabı”. http://www.egitisim.gen.tr/ Serdar_Sapkaink.htm (Erişim tarihi 12.12.2009)
• Belge, Murat (2002). “Mustafa Kemal ve Kemalizm”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tarihi Cilt 2: Kemalizm. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (der.) içinde. İstanbul: İletişim. 29-44.
• Bora, Tanıl (2004). “Milliyetçi Muhafazakar ve İslamcı Düşünüşte Negatif Batı İmgesi”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tarihi Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (der.) içinde. İstanbul: İletişim. 251-269.
• Çelik, Nur Betül (2002). “Kemalizm: Hegemonik Söylem”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tarihi Cilt 2: Kemalizm. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (der.) içinde. İstanbul: İletişim. 75-91.
• Çelik, Nur Betül (1999). “Söylem Kuramları. Hegemonya Kavramı ve Kemalizm”. Doğu Batı (8). Ankara: Doğu Batı. 33-48.
• Deren, Seçil (2004). “Kültürel Batılılaşma”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tarihi Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. (der.) içinde. İstanbul: İletişim. 382-402.
• Dursun, Çiler (2004). “İslamcı Basında Kemalizm Karşıtlığının Kurulması”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 58 (4). 47-82.
• İmece, Mustafa Selim (1959). Atatürk’ün Şapka Devriminde Kastamonu ve İnebolu Seyahatleri 1925. Ankara: Tarih Kurumu.
• İskilipli Mehmet Atıf (1993). Frenk Mukallitliği ve Şapka. Mücahit Korkmaz (haz.) İstanbul: Zafer.
• Keyman, Fuat (1997). “Kemalizm, Modernizm. Gelenek”. Toplum Bilim Güz (72). İstanbul: Birikim. 84-101.
• Kılıç, Selami (1995). “Şapka Meselesi ve Kılık Kıyafet İnkılabı” Atatürk Yolu 4(16). 529-547.
• Laclau, E. ve Mouffe. C. (2008). Hegemonya ve Sosyalist Strateji: Radikal Demokratik Bir Politikaya Doğru. Çev., Ahmet Kardam. İstanbul: