The Journey to "Phallus" with the "Fathers" of Arabesque: The Arabesque Subject of the 70s and the Name(s)-of-the-Father

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 54, 488 - 517, 30.09.2024

Türker Şahin

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.1516682

Öz

The seventies were a time when social problems and collective concerns were voiced both in cinema and music. While the powerful heroes of Yeşilçam were struggling to solve the problems of different segments of society on the screen, folk minstrels and Anatolian pop musicians were vocalising the desire for change and rebellion against the corrupt order. Amidst all these winds of change, one music culture became more popular than all others and managed to create a genre of its own in Yeşilçam: Arabesque. For a long time, the magic of Müslüm Gürses, Orhan Gencebay and Ferdi Tayfur, the representatives of this music genre, which ideologists characterised as corrupt, unqualified and inadequate, went unnoticed. We will discuss in a Lacanian psychoanalytic framework what these three "father" figures of arabesque mean to the masses stuck between the city centre and the slums. Thus, we will try to make visible how Gürses, Gencebay and Tayfur are placed in the position of Name(s)-of-the-Father as intermediaries that enable the masses stuck in the periphery of the city to see the order in the city out of the corner of their eyes.

Anahtar Kelimeler

Lacanian psychoanalysis, Name(s)-of-the-Father, arabesque, culture and subject.

Arabeskin “Babaları” ile “Fallus”a Yolculuk: 70’lerin Arabesk Öznesi ve Babanın-Ad(lar)ı

Öz

Yetmişler hem sinema hem de müzik sektöründe toplumsal sorunların ve kolektif kaygıların seslendirildiği yıllardır. Yeşilçam’ın güçlü kahramanları beyaz perdede toplumun farklı kesimlerinin sorunlarını çözmek için mücadele verirken halk ozanları ve Anadolu Pop müzisyenleri de değişime olan arzuyu ve bozuk düzene olan isyanı seslendirmekteydi. Bütün bu değişim rüzgarlarının arasında bir müzik kültürü hepsinden fazla popülerleşti ve Yeşilçam’da kendine ait bir tür oluşturmayı başardı: Arabesk. İdeologların yoz, niteliksiz ve yetersiz olarak nitelendirdiği bu müzik türünün temsilcileri olan Müslüm Gürses, Orhan Gencebay ve Ferdi Tayfur’un büyüsü uzunca bir süre fark edilemedi. Arabeskin bu üç “baba” isminin, kent merkezi ile gecekondu mahalleleri arasında sıkışmış kitleler için ne anlam ifade ettiğini Lacanyen psikanalitik bir çerçevede tartışacağız. Böylece Gürses, Gencebay ve Tayfur’un kentin çeperine sıkışmış kitlelerin, kentteki düzeni göz ucuyla görebilmelerini sağlayan birer aracı olarak Babanın-Ad(lar)ı konumuna nasıl yerleştiklerini görünür kılmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Lacanyen psikanaliz, Babanın-Ad(lar)ı, arabesk, kültür ve özne.

Kaynakça

• Arslan, Umut Tümay (2005). Bu Kâbuslar Neden Cemil? Yeşilçamda Erkeklik ve Mazlumluk. İstanbul: Metis.
• Ayas, Güneş (2015). Müzik Sosyolojisi: Sorunlar-Yaklaşımlar-Tartışmalar. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Balkaya, Dursun (2013). Özerk Dil Dizgesinden Lacan’ın Simgesel Düzenine: Bir Yapıtta Lacancı İzler Sürme. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Berkay, Cahit (2023). “Odak: Müzisyen Cahit Berkay'ın Başarı Hikayesi.” Youtube.com.tr. Erişim tarihi: 28.04.2013.
• Castanet, Herve (2017). Lacan'ı Anlamak. İstanbul: Encore Yayınları.
• Cepkin, Hayko (2016). “Hayko Cepkin’in Müslüm Gürses Anısı (KoptuGeliyor).” Youtube.com.tr. Erişim tarihi: 03.03.2016.
• Eagleton, Terry (2005). Kültür Yorumları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Erol Işık, Nuran, & Işık, Caner (2013). Arabesk ve Müslüm Gürses: Kültürel Dünyamızı Anlamak. İstanbul: Ferfir Yayınları.
• Freud, Sigmund (1999). Sanat ve Edebiyat. Çev., Emre Tapkın & Ayşen Tekşen Kapkın. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Freud, Sigmund (2003). Totem ve Tabu. İzmir: İlya Yayınları.
• Göğen, Coşkun (2022). “Katarsis- Tecavüzcü Coşkun: ‘Kazandığım paralar Yediğim Küfürlere Yetmedi!’”. Youtube.com.tr. Erişim tarihi: 29.08.2024).
• Gürbilek, Nurdan (2012). Kötü Çocuk Türk. İstanbul: Metis.
• Homer, Sean (2013). Jacques Lacan. Çev., Abdurrahman Aydın. Ankara: Phoenix.
• Jameson, Fredric (1996). “Lacan’da İmgesel ve Simgesel: Marksizm, Psikanalitik Eleştiri ve Özne Sorunu.” Freud'dan Lacan'a Psikanaliz. Saffet Murat Tura (der.) içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 207-263
• Jirgens, Karl Edward (2009). “Jacques (Marie Emile) Lacan Biyografisi (1901-1981).” MonoKL: Lacan Seçkisi. Yeşim Keskin (der.) içinde. İstanbul: MonoKL Yayınları. 26-47.
• Kahyaoğlu, Orhan (2002). Bülent Ortaçgil: "Ayrı Düşmüşüz Yanyana". İstanbul: Çiviyazıları.
• Kanat, Erkan (2019). “Günümüz Popüler Müzik Türlerinden Pop, Alaturka ve Arabesk Müzikte Basit Usûllerin Kullanımı.” Ahenk Müzikoloji Dergisi, (4): 33-54.
• Keyder, Çağlar (2013). İstanbul Küresel ile Yerel Arasında. İstanbul: Metis.
• Lacan, Jacques (1994). Fallus’un Anlamı. Çev., Saffet Murat Tura. İstanbul: AFA Yayınları.
• Lacan, Jacques (2013). Fallusun Anlamı. Çev., Saffet Murat Tura. İstanbul: Altıkırkbeş Yayın.
• Lacan, Jacques (2014). Psikanalizin Dört Temel Kavramı. Seminer11. Kitap. Çev., Nilüfer Erdem. İstanbul: Metis.
• Laclau, Ernesto (2007). Popülist Akıl Üzerine. Çev., Nur Betül Çelik. Ankara: Epos Yayınları.
• Laclau, Ernesto, & Mouffe, Chantal (2015). Hegemonya ve Sosyalist Strateji: Radikal Demokratik Bir Politikaya Doğru. Çev., Ahmet Kardam. İstanbul: İletişim Yayınları.
• McGowan, Todd (2012). Gerçek Bakış: Lacan Sonrası Sinema Kuramı. Çev., Zeynep Özen Barkot. Ankara: Say Yayınları.
• Murphy, Sara, Glowinski, Huguette, & Marks, Zita M. (2001). A Compendium of Lacanian Terms. London: Free Association Books.
• Ortaylı, İlber (2015). Türkiye’nin Yakın Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özbek, Meral (1991). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ragland, Ellie (2015). “Lacan ve Hommosexuelle: ‘Bir Aşk Mektubu’”. Libido, 18: 12-23.
• Scognamillo, Giovanni (1988). Türk Sinema Tarihi II. İstanbul: Metis.
• Stavrakakis, Yannis (1999). Lacan and the Political. Londra: Routledge.
• Stokes, Martin (2012). Türkiye'de Arabesk Olayı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şen, Cafer (2015). “Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirine Yansıyan Suçluluk Duyumuna Psikanalitik Bir Yaklaşım”. TÜBAR (XXXVIII): 253-275.
• Tekeli, İlhan, & Okyay, Tarık (1981). Dolmuşun Öyküsü. Ankara: Çevre ve Mimarlık Bilimleri Derneği Yayınları.
• Tura, Saffet Murat (1994). “Lacanda Kastrasyon ve Narsizm.” Fallusun Anlamı. Jacques Lacan içinde. İstanbul : AFA Yayınları. 7-38.
• Tura, S. M. (2010). Freud'dan Lacan'a Psikanaliz. İstenbul: Kanat Kitap.
• Žižek, Slavoj (2006). The Pervert's Guide to Cinema. (S. Fiennes, Röportaj Yapan)
• Žižek, Slavoj (2011). İdeolojinin Yüce Nesnesi. Çev., Tuncay Birkan. İstanbul: Metis.
• Žižek, Slavoj (2014). Matrix: Sapkınlığın İki Yüzü. Çev., Bahadır Turan. İstanbul: Encore.
• Žižek, Slavoj (2015a). Hiçten Az: Hegel ve Diyalektik Materyalizmin Gölgesi. Çev., Erkan Ünal. İstanbul: Encore.
• Žižek, Slavoj (2015b). “Slavoj Zizek. Lacan’s four discourses and the real. 2014.” YouTube.com.tr. Erişim tarihi: 25.04.2015.
• Zupančič, Alenka (2011a). Neden Psikanaliz? Üç Müdahale. Çev., Barış Engin Aksoy. İstanbul: Metis.
• Zupančič, Alenka (2011b). Komedi: Sonsuzun Fiziği. Çev., Tuncay Birkan. İstanbul: Metis.