The Nonverbal Language of Women in the Context of Applied Folklore: The Dowry

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 24 - 37, 30.06.2025

Meryem Özdemir

https://doi.org/10.54281/kundergisi.54

Abstract

The dowry stands as one of the phenomena through which societal roles of men and women are transmitted via cultural codes, encompassing both tangible and intangible values passed down as heritage. Every society possesses specific thresholds between birth and death, along with traditions upheld at these junctures. In Turkish culture, the wedding ceremony represents a significant threshold, wherein the dowry—prepared from birth—serves as a medium for preserving and conveying cultural heritage through its stages of usage, gifting, and bequeathing, embodying the woman's productive role. Due to her societal roles, the woman has developed a symbolic language reflecting speech, writing, and visuals to express her emotions, expectations, experiences, and fears through the elements she crafts for her dowry. The evolution of dowry culture from past to present has been sustained through symbols—constituting the woman's nonverbal language—manifested in items ranging from lacework to chests and household goods. As a domain of cultural transmission, dowry culture has transformed in line with modern life, and the nonverbal language it encompasses has lost its practical applications within global culture, thereby becoming part of the local culture's fading intangible heritage.This study aims to discuss, exemplify, and propose initiatives for the continuation of the applied folklore approach through the establishment, development, and dissemination of museums, educational institutions, and courses dedicated to compiling, archiving, evaluating, preserving, and exhibiting dowry culture. Ultimately, it is asserted that sustaining and promoting the applied folklore approach to preserve and transmit dowry culture—without overlooking the woman's nonverbal language—from the local to the international sphere constitutes one of the pathways to fostering national identity and belonging.

Keywords

communication , applied folklore , women , tradition , Dowry culture

Uygulamalı Halkbilimi Bağlamında Kadının Sözsüz Dili: Çeyiz

Abstract

Çeyiz, kadın ve erkeğin toplumsal rollerini kültürel kodlarla aktarırken maddi veya manevi değerlerle miras bıraktığı olgulardan biridir. Her toplumun doğum ve ölüm arasında belirli eşikleri ve bu eşiklerde yaşattığı gelenekleri vardır. Türk kültüründe de düğün; doğumla başlayan çeyiz hazırlama sürecinin kullanım, hediye etme ve miras bırakma aşamalarıyla kültürel mirasın yaşatılarak korunması ve aktarılmasında kadının üretici rolüyle somutlaşan unsurlar arasındadır. Kadın, toplumsal rolleri gereği çeyizi için işlediği unsurlarla duygularını, beklentilerini, yaşantısını ve korkularını dile getirmenin yolu olarak sözü, yazıyı ve görseli yansıtan semboller dili oluşturmuştur. Geçmişten günümüze çeyiz kültürünün değişimi, kültür aktarıcısı olan kadının sözsüz dili olan sembollerle oyalardan sandıklara ve ev eşyalarına kadar sürdürülmüştür. Kadının kültürel aktarım alanı olarak çeyiz kültürü modern yaşam doğrultusunda değişmiş, oluşturduğu sözsüz dil küresel kültürde yer alacağı uygulama alanlarını yitirerek yerel kültürün unutulmaya yüz tutmuş kültürel mirasları arasına dahil edilmiştir. Bu çalışmada çeyiz kültürünün derlendiği, arşivlendiği, değerlendirildiği, saklandığı ve korunduğu, koleksiyon ve sergilerinin oluşturulduğu, yaşatıldığı ve aktarıldığı müzelerin, eğitim alanlarının ve kursların oluşturulması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasıyla uygulamalı halk bilimi yaklaşımının sürdürülmesine dair çalışmaların tartışılması, örneklendirilmesi ve öneriler sunulması amaçlanmaktadır. Sonuç olarak çeyiz kültürünün kadının sözsüz dilinin de göz ardı edilmeden yaşatılarak korunması ve aktarılmasının önemine dair uygulamalı halk bilimi yaklaşımının sürdürülmesi ve yerelden uluslararası alana değin yaygınlaştırılmasının ulusal aidiyet ve kimlik oluşumunu sağlamasının yollarından biri olduğu dile getirilmektedir.

Keywords

Çeyiz kültürü , iletişim , uygulamalı halk bilimi , kadın , gelenek

References

• Baykam, Bedri. Çağdaş Sanat Konuşmaları 4- Koleksiyon, Koleksiyonerlik ve Müzecilik, Haz.: Levent Çalıkoğlu. İstanbul: YKY Yay., 2009. s.86-118.
• Baykasoğlu, Nursel. “Tavşanlı İğne Oyaları”, Ankara: Milli Folklor Dergisi. 17 (1993): 25-27.
• Berger, John. Görme Biçimleri. Metis Yayınları. İstanbul. 1990.
• Çevik, Doğanay. İğne Oyaları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. 2010.
• Demir, Sema. “Sandık ve Çeyiz Kültürüne Müzeografik (Müze İşlemleri) Açıdan Yaklaşmak”, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Folklor/Edebiyat Dergisi. 23.89, 2017/1: 125-138.
• El Sanatları Teknolojisi Halı Dokuma. Millî Eğitim Bakanlığı. Ankara. 2012.
• Ellul, Jacques. Sözün Düşüşü. İstanbul: Paradigma Yayınları. 2004.
• Ergun, Pervin. “Türk Kültüründe Kavaktan İnen Gelin Motifi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 13.23 (Haziran 2010): 186-195.
• Ersoy, Necmettin. Semboller ve Yorumları. İstanbul: Dönence Yayınları. 2007.
• Hall, Edward. T. The Silent Language. New York. 1959.
• Hirsch, Jerrold. “Dönüşen Halk Bilimi: B. A. Botkin”. Çev. Mehmet Emin Dede. Uygulamalı Halk Bilimi. Haz. M. Öcal Oğuz ve diğer. Ankara: Geleneksel Yayınları. 2014. s.18-55.
• Kırshenblatt-Gımblett, Barbara. “Kuramsal Alanda Halkbilimciler: A.B.D ve Almanya’daki Kültürel Aracılığa Dair Düşünceler”, Çev. Ebru Kipay, Uygulamalı Halk Bilimi, Haz. M. Öcal Oğuz ve diğer. Ankara: Geleneksel Yay. 2014. s.157-176.
• Newall, Venedia. J. “Halkbilimi ve Geleneğin Uyumu”, Çev. Nejla Kayalı Orta, Uygulamalı Halk Bilimi. Haz. M. Öcal Oğuz ve diğer. Ankara: Geleneksel Yay., 2014. s.80-107.
• Nutku, Özdemir. “Osmanlıda Çeyiz”. İslam Ansiklopedisi, Cilt 8, (1993): 296-298.
• Oğuz, M. Öcal. Küreselleşme ve Uygulamalı Halkbilimi, 2.Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları. 2013.
• Oğuz, M. Öcal. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Ankara: Geleneksel Yayınları. 2009.
• Onuk, Taciser. İğne Oyaları ve İşleme Yöntemleri. Ankara: Türkiye İş Bankası. 1988.
• Oskay, Ünsal. İletişimin ABC’Sİ. İstanbul: Der Yayınları. 2011.
• Özdinç, Öznur. “Halı ve Motif”. Gaziantep: SOBİDER. 6 (2016): 524-28.
• Roth, Klaus ve Juliana. “Uygulamalı Etnoloji ve Halkbilimi Bağlamında Kültürler Arası İletişim”, Çev. Altuğ Ortakcı, Uygulamalı Halk Bilimi. Haz. M. Öcal Oğuz vd.) Ankara: Geleneksel Yay., 2014. s.108-117.
• Tezcan, Mahmut. Türk Ailesi Antropolojisi. Ankara: İmge Kitabevi, 2000.
• URL-1: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yaşayan Miras ve Kültürel Etkinlikler Genel Müdürlüğü. “Çeyiz Geleneği”. 6 Ağustos 2014. İnternet. 11.12.2017. http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR,131403/ceyiz-gelenegi.html 06 Ağustos 2014
• URL-2: Konak Belediyesi. “İzmir Kadın Müzesi”. İnternet. 11.12.2017. http://www.konak.bel.tr/sayfa/izmir-kadin-muzesi.
• URL-3: Eskişehir Büyükşehir Belediye. “İmren Erşen Oya Müzesi”. İnternet. 12.04.2025. http://eskisehiroyamuzesi.com/#anasayfa
• URL-4: “Kastamonu Dantel Müzesi”. İnternet. 09.05.2025. https://www.kastamonumvtkulturmerkezi.gov.tr/kompleks.asp?muze=6-dantel-muzesi.
• URL-5: Deniz Çiçek Palabıyık. “İpek iğne oyaları takı olup Japon kadınlara ulaştı”. 11.12.2017. İnternet. 11.12.2017. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/ipek-igne-oyalari-taki-olup-japon-kadinlara-ulasti/1000920.
• URL-6: Kültür ve Turizm Bakanlığı. “Özel Müzeler. İnternet. 17.04.2018. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,135633/ozel-muzeler.html.
• URL-7: İstanbul Büyükşehir Belediyesi. “Çeyiz Ürünleri Hazırlama”. İnternet. 17.04.2018. https://enstitu.ibb.istanbul/portal/egitim_detay.aspx?BransCode=695.
• Yalçın Usal, S. Selhan. “Türklerde Çeyiz Sandığının Kullanımı ve Geleneksel Süslemeler”. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 1.1 (2007): 157-167.
• Yeşilbaş, Evindar. “Diyarbakır Karacadağ Kilimlerinin Desen ve Motif Özellikleri”. Arış Dergisi 6 (2011): 112-117.
• Turan Ahmet. “Törelerimizde Kalın (Başlık) Adeti”. Milli Folklor Dergisi 12 (1991): 39-42.