Kolonyalîzm û Postkolonyalîzm di Helbestên Rênas Jiyan de

Year 2025, Issue: 12, 44 - 66, 30.04.2025

Mazhar Çiftçi

https://doi.org/10.55106/kurdiname.1610281

Abstract

Kolonyalizm, yönetenlerin yönetilenler üzerindeki hegemonyası olarak tanımlanabilir. Kolonyalizmin amacı, koloninin yer üstü ve yer altı kaynaklarını zorla metropolün hizmetine sunmaktır. Kolonyalistler koloniden malzeme temin etmek için çeşitli aşırı yöntemler kullandılar. Postkolonyalizm ise bir eleştiri ve teori olarak ömürge döneminin cinayet, tehcir, yağma vb. fiziksel pratiklerini ayrıştırır ve deşifre eder.
Bu çalışmamızda yeni Kurmanci şiirini sömürgecilik ve postkolonyalizm kavramlarıyla bağlantılı olarak Rênas Jiyan'ın şiirleri örneğinde değerlendireceğiz ve özellikle Rênas Jiyan'ın şiirlerindeki postkolonyalizm ifadelerini değerlendireceğiz. Bu nedenle çalışmamızın kapsamı Kurmanci modern şiiri örneğinde sadece Rênas Jiyani'nin şiirleri üzerinedir. Çalışmamız sömürgecilik ve postkolonyalizm kavramlarını temel alacağından öncelikle bu iki kavrama odaklanacağız. Daha sonra bu iki kavram üzerinden Kürtlerin ve Kürdistan'ın durumu değerlendirilecek ve son olarak da Rênas Jiyani'nin şiirlerindeki sömürgecilik karşıtlığı ifadeleri değerlendirilecektir.
Bu çalışmamızda Rênas Jiyan'ın şiirlerinde Kürdistan'daki sömürgecilik pratiklerinin ve bunların post-kolonyal teori olarak yorumlanmasının kimi zaman açık kimi zaman bilinçli olarak ayrıştırılıp deşifre edildiği sonucuna vardık. Kürdistan'daki sömürgeci uygulamalar postkolonyal bir teoriyle deşifre edildikten sonra son olarak Rênas Jiyan'ın şiirlerinde sömürgecilik karşıtı ifadeler karşımıza çıkıyor.

Keywords

Kolonyalizm , Post-kolonyalizm , Rênas Jiyan , Şiir

Kolonyalîzm û Postkolonyalîzm di Helbestên Rênas Jiyan de

Abstract

Kolonyalîzm wekî hegemonyaya serdestan a li ser bindestan jî dikare bê pênasekirin. Armanaca kolonyalîzmê bi zordarî temînkirina keresteyên sererd û binerd ên kolonîyê ye ji bo metropolê. Kolonyalîst ji bo keresteyan ji kolonîyê temin bikin rêbazên curbicur ên tundrew bikartînin. Poskolonyalîzm jî wek rexne û teorîyekî pêkanînên fizîkî yên dewra kolonyalîzmê yên wekî kuştin, sirgûnkirin, talankirin hwd û her wiha pêkanînên hegemonîk yên wekî asîmîlasyon nebanbûn, nasname, zayend û hwd ji hev vediçirîne û deşîfre dike.
Em ê di vê xebata xwe de di peywenda têgihên kolonyalîzm û postkolonyalîzmê de helbesta nû ya Kurmancî di mînaka helbestên Rênas Jîyan de binirxînin û xusûsen rengvedanên postkolonyalîzmê di helbestên Rênas Jîyan de binirxînin. Ji ber wê çarçoveya xebata me tenê li ser helbesta Kurmancî ye di mînaka helbestên Rênas Jîyanî de ye. Ji ber ku peywenda xebata me li ser bingeha têgihên kolonyalîzm û postkolonyalîzmê dê bê kirin em ê ewilî li ser van her du têgihan rawestin. Piştre rewşa Kurd û Kurdistanê li ser bingeha van her du têgihan dê bê nirxandin û di axirîyê de jî baxusûs rengvedanên dijkolonyalîzmê di helbestên Rênas Jîyanî de dê bê nirxandin.
Di vê xebata xwe em gihîştin wê encamê ku pêkanînên kolonyalîst ên li Kurdistanê û rengvedanên wan wek teorîyeke postkolonyal di helbestên Rênas Jîyan de hin caran bi eşkereyî û hin caran bi amajeyî ji hev hatine veçirandin û deşîfrekirin. Piştî deşîfrekirina pêkanînên kolonyalîst ên li Kurdistanê bi teorîyeke postkolonyal, di axirîyê de jî rengvedanên dijkolonyal xuya dibin di helbestên Rênas Jîyan de.

Keywords

Kolonyalîzm , Pos-kolonyalîzm , Rênas Jiyan , Helbest

Kolonyalîzm û Postkolonyalîzm di Helbestên Rênas Jiyan de

Abstract

Colonialism can be defined as the hegemony of the rulers over the subordinates. The goal of colonialism is to forcefully provide the surface and underground resources of the colony for the metropolis. The colonialists used a variety of extreme methods to secure supplies from the colony. Postcolonialism, as a critique and theory, separates and deciphers the physical practices of the colonial period such as murder, deportation, looting, etc.
In this work, we will evaluate the new Kurmanci poetry in relation to the concepts of colonialism and postcolonialism in the example of Rênas Jiyan's poems, and we will especially evaluate the expressions of postcolonialism in Rênas Jiyan's poems. Because of that, the scope of our work is only on Kurmanci poetry in the example of Rênas Jiyani's poems. Since our work will be based on the concepts of colonialism and postcolonialism, we will first focus on these two concepts. Then the situation of Kurds and Kurdistan will be evaluated on the basis of these two concepts and finally, the expressions of anti-colonialism in the poems of Rênas Jiyani will be evaluated.
In this work, we came to the conclusion that the colonial practices in Kurdistan and their interpretations as a post-colonial theory in the poems of Rênas Jiyan were sometimes openly and sometimes purposefully separated and deciphered. After deciphering the colonial practices in Kurdistan with a postcolonial theory, finally, anti-colonial expressions appear in the poems of Rênas Jiyan.

Keywords

Colonialism , Post-colonialism , Rênas Jiyan , Poetry

References

• Alan, R., (2009). Bendname, li ser Ruhê Edebiyatekê. Stembol: Avesta.
• Alan, R., (2015). Destpêkek ji bo Zanista Edebiyata Modern. Stenbol: Peywend.
• Alan, R., & Öpengin, E., (Ed.). (2014). Tîr û Armanc, Gotarên Rexneyî li ser Edebiyata Kurdî ya Modern. Stenbol: Peywend.
• Ay, Serdar., (2015). Li ser Êşê bi Rênas Jîyan re Hevpeyvîn. Wêje û Rexne Kovara Çar Mehane ya Lêkolîn, Rexne û Teoriya Wêjeyê, Cilt 5, 132-145.
• Bayrak, M., (1999). Kürt Sorunu ve Demeokratik Çözümü. Postfach-Wuppertal: Öz-Ge Yayınları.
• Beşikci, İ., (2015). Devletlerarası Sömürge Kurdistan. İstanbul: Roni Basın Yayın.
• Bhoraskar, R., (2014). Nerîneke Postkolonyal li ser The Tempest û Axriyên Wê. Zarema Kovara Çarmehane ya Rexne û Teoriyê, (Wer: Ferzan Şêr), (j. 2), 86.
• Cesaire, A., (2007). Barbar Batı, Sömürgecilik Üzerine Söylev. İstanbul: Salyangoz Yayınları.
• Çîçek, C., (2013). Zimanek Çima Tê Qedexekirin, Polîtîkayên Zimanî û Rewşa Kurdî li Tirkiyeyê ji Înkarê ber bi Nasînê. Stenbol: Weşanên Peywend.
• Fanon, F., (1985). Yeryüzünün Lanetlileri. İstanbul: Bir Yayıncılık.
• Garib, Ş. I., (2018). Aqlê Protez ê Kolonîyê. Zarema Kovara Çarmehane ya Rexne û Teoriyê, Cilt 13, 30-42.
• Goyî, Zozan., (2020). Mimetik Sömürge. Kürd Araştırmaları Dergisi 2020 Yayın Serisi, Cilt 1-2-3-4, 291-307.
• Jiyan, R., (2012). Çirûskîzm, Li Ser Goşt û Agir û Hunerê Lêkolîneke Fenomenolojîk. Diyarbakır: Belkî.
• Jiyan, R., (2020). Diêşiya. Enqere: Belkî.
• Jiyan, R., (2019). Dîn û Şîn. Enqere: Belkî.
• Jiyan, R., (2018). Janya. Stenbol: Weşanxaneya Belkî.
• Jiyan, R., (2008). Ji Şevê Re, Çend Têgehên Dera Hanê. Stenbol: Belkî.
• Jiyan, R., (2018). Kolleksiyona Çirûskan, Mexzena Xwînê. Stenbol: Belkî.
• Jiyan, R., (2016). Ponijîn. Amed: Weşanxaneya Belkî.
• Loomba, A., (2000). Kolonyalizm Postkolonyalizm. Stenbol: Ayrıntı.
• Memmi, A., (1996). Sömürgeci ve Sömürgeleştirilen İnsan. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Onen, R., (2018). Ziman û Netewesazî, Lêhûrbûnek li ser Kovara Hawarê. Stenbol: Weşanên Peywend.
• Ünlü, B., (2018). Türklük Sözleşmesi, Oluşumu İşleyişi ve Krizi. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yarkın, G., (2020). İnkâr Edilen Hakikat: Sömürge Kuzey Kürdistan, Kürd Araştırmaları Dergisi 2020 Yayın Serisi, Cilt 1-2-3-4, 47-71.
• Zeraq, D., (2022). Rengê Hebûnê. Enqere: Weşanxaneya Lîs.