FLATWEAVING DONATED FROM TOKAT/ZİLE GRAND MOSQUE TO TOKAT MEVLEVİHANE MUSEUM

Year 2024, Volume: 4 Issue: 1, 13 - 31

Suna Topçulu

https://doi.org/10.58642/kutbilim.1380023

Abstract

Located on the transition route of the Central Black Sea Region, Zile is a trade center and ease of transportation in terms of both its natural texture and its geographical location. This beautiful district, which contains the most beautiful examples of cultural heritage, is extremely rich in terms of fertile lands and unique natural beauty. Zile has hosted many civilization in the process draws attention with the richness and diversity of archaeological data. In terms of its fertile lands and ease of transportation, it has been the settlement area of Yoruks, Karapapak Turks, Circassians, Anatolian Bektashis, Sıraç, Oghuz Turkmens of Khorasan origin and Caucasian Turkmens. Different syntheses have emerged in plain weavings due to the fusion of tribes, which are essentially different in a tradition, with each other over time.
In Zile flatweaves, especially geometric decorations are intense. In addition to its geometric richness, stylized bird motifs, monster print patterns, dragon motifs, tree of life patterns and mainly large hooked patterns are included. Geometric decorations mostly consist of nested lozenges. Around them, on the other hand, they are finished with a beast trail or a fertility pattern. In addition, decorations such as amulet motif, hook pattern, comb pattern, ram's horn pattern were used as filling elements. The colors used are mainly red and dark blue. Harmony and accord are in the foreground in colors.

Keywords

Zile, Flatweaving, Motif, Pattern, Design

TOKAT/ZİLE ULU CAMİ’SİNDEN TOKAT MEVLEVİHANE MÜZESİ’NE VAKFEDİLEN HAVSIZ KİRKİTLİ DOKUMALAR

Abstract

Orta Karadeniz Bölgesinin geçiş güzergâhı üzerinde bulunan Zile, gerek tabiat dokusu gerekse coğrafi konumu bakımından ulaşım kolaylığı ve ticaret merkezi durumundadır. Kültürel mirasın en güzel örneklerini içerisinde barındıran bu güzel ilçe, verimli toprakları ve eşsiz tabiat güzelliği bakımından son derece zengindir. Tarihsel süreç içerisinde birçok medeniyeti içinde barındıran Zile, arkeolojik verilerin zenginliği ve çeşitliliği ile dikkatleri üzerinde toplamaktadır. Bereketli toprakları ve ulaşım kolaylığı açısından Yörüklerin, Karapapak Türklerinin, Çerkezlerin, Anadolu Bektaşilerinin, Sıraçların, Horasan kökenli Oğuz Türkmenlerinin ve Kafkas Türkmenlerinin yerleşim bölgesi olmuştur. Özünde bir töresinde farklı olan boyların zaman içerisinde birbiriyle kaynaşması nedeni ile havsız kirkitli dokumaların kompozisyon özelliğinde değişiklikler görülmektedir.
Zile, havsız kirkitli dokumalarında özellikle geometrik bezemeler yoğunluktadır. Geometrik zenginliğinin yanı sıra, stilize edilmiş kuş motifleri, canavar izi motifi, ejder motifi, hayat ağacı motifi ve ağırlıklı olarak büyük çengelli motiflere yer verilmiştir. Geometrik bezemeler çoğunlukla iç içe geçmiş eşkenar dörtgen dilimlerinden ibarettir. Çengeller içerisinde, canavar izi ya da bereket motifiyle tamamlanmıştır. Ayrıca dolgu ögesi olarak, muska motifi, çengel motifi, tarak motifi, koçboynuzu motifi gibi bezemelere yer verilmiştir. Kullanılan renkler ağırlıkça kırmızı ve laciverttir. Renklerde uyum ve ahenk ön plandadır.

Keywords

Zile, Havsız Kirkitli Dokuma, Motif, Desen, Tasarım

References

• Acar B. (1975). Kilim ve Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul: Akbank Yayınları.
• Aktemur. A. M. (2013) Tarihi Zile Konakları ve Evleri, Erzurum: Eser Ofset.
• Altındal, B. (2011). Historical Journey From Zela to Zile, Bayram Yayıncılık, İstanbul.
• Aslanapa. O, (1993) ‘’Türk Halı Sanatının Tarihsel Gelişimi’’, Arış Dergisi Y. I, Aralık S. 3. Ankara, s. 18.
• Aslanapa. O. (2003). Türk Sanatı, İstanbul, Remzi Kitapevi.
• Atlıhan Ş. (1999). ‘’Batı Anadolu’da Yaşayan Yörüklerde Heybe ve Torba Dokumalar’’, Erdem Dergisi, T.C.
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Cilt 10, S. 28, Ankara. s. 35-41.
• Çelebi, E. (1986). Travelogue, C. 1. Üçdal Neşriyat Yayınları, İstanbul.
• Deniz. B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara. Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 215.
• Deniz. B. (2007). ‘’Tekstil Ürünlerini Saklamada Kullanılan Halı ve Düz Dokumalar’’, Sanat Dergisi, S.12. s. 1-13.
• Gökbilgin M. T. (1979). ‘’Tokat’’ mad. İslam Ansiklopedisi, C.12/1, İstanbul.
• Ögel. B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, III. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Strabon. (1993). Antik Anadolu Coğrafyası, (çev. Prof. Dr. Adnan Pekman), İstanbul. Arkeoloji Sanat Yayınları.
• Sökmen. S. & Ölmez. F. N. (2016). “Bitlis Yöresi Cicim Dokumaları” Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık Cilt 18 Sayı 2 (1-22). Edirne.
• Şahin. M. (2013). Makaleler,“ İlk ve Orta Çağlarda Zile“, Meb, Ankara 2013. Issn:1309 4173 (Onlıne) 1309-4688 (Print) 5 (3), 207-222, May.
• Tırpan, A. & A. S. Akarsu & Önemli, F. (2002) “Anahita’ nın Kutsal Kenti Zile”, Tarih ve Kültürü İle II. Zile Sempozyumu 6-9 Ekim, Bildiriler, Zile Belediyesi Kültür Yayınları, İzmir, s.394-400.
• Tokat İl Yıllığı (1998). Tokat Belediyesi Yayınları.
• Topçulu. S. (2016) Tokat/Zile ve Çevresinde Görülen Havlı ve Düz Dokumalar, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Uğurlu, S. S. (2018) Anadolu Kilimlerinde Sanatsal Değerler, Uluslararası Hakemli Kültür-Sanat-Mimarlık Dergisi, Yıl 1, Sayı 1, İstanbul, (Haziran 2018), s. 1-15.
• Uğurlu, S. S. (2018). Geleneksel Tekstil Teknikleriyle Yeni sanatsal Çalışmalar, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sanatta Yeterlilik Tezi, İstanbul.
• Uğurlu A. (1988). ‘’Tekstil Dokularında Yapı Özellikleri’’, Tekstil & Teknik Tekstil İhtisas Dergisi, İhsal Fuarcılık ve İletişim Magazin Yayıncılık, S. 47, s. 191-193.
• Yavi, E. (1986) Tokat, İstanbul. Tokat Otelcilik Turizm A. Ş. Yayınevi.
• Yetkin. Ş. (1971). “Türk Kilim Sanatında Yeni Bir Grup Saray Kilimleri“ Belleten, XXXV, 138, Ankara, s. 217-227.
• WEB KAYNAK
• Güncel Türkçe Sözlük, (t.y). Türk Dil Kurumu. Erişim Tarihi: 07.10.2024, Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr.
• GÖRSEL KAYNAKLAR
• Uğurlu, S. S. (2018).Geleneksel Tekstil Teknikleriyle Yeni Sanatsal Çalışmalar, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sanatta Yeterlilik Tezi, İstanbul 2018.
• Fotoğraf 1. Kilim Tekniği-Çizim.
• Fotoğraf 2. Cicim Tekniği-Çizim.
• Fotoğraf 3. Zili/Silu Tekniği-Çizim.
• Fotoğraf 4.Sumak Tekniği-Çizim.
• Topçulu. S. (2016) Tokat/Zile ve Çevresinde Görülen Havlı ve Düz Dokumalar, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Fotoğraf 5. Yazar tarafından, 14.05.2014 tarihinde çekilmiştir.
• Fotoğraf 6. Yazar tarafından, 14.05.2014 tarihinde çekilmiştir.
• Fotoğraf 7. Yazar tarafından, 15.05.2014 tarihinde çekilmiştir.
• Fotoğraf.8. Yazar tarafından, 15.05.2014 tarihinde çekilmiştir.
• Fotoğraf.9. Yazar tarafından, 15.05.2014 tarihinde çekilmiştir.
• Fotoğraf 10. Yazar tarafından, 15.04.2014 tarihinde çekilmiştir.
• Fotoğraf 10. Yazar tarafından, 15.04.2014 tarihinde çekilmiştir.