ABDURRAHMAN SÂMÎ SARÛHÂNÎ’NİN ESMÂ-İ HÜSNÂ KASİDESİ

Yıl 2022, , 1852 - 1869, 31.07.2022

Halil Batur

https://doi.org/10.20322/littera.1125500

Cited By: 1

Öz

İslami Türk edebiyatının en yaygın türlerinden biri doğrudan Allah’ı, isim ve sıfatları ile anlatan eserlerdir. Şairler, doğrudan Cenab-ı Hak ile ilgili herhangi bir türde eser yazmayı kendileri için şeref ve dua vesilesi olarak görmüşlerdir. Neredeyse tüm divan şairleri ve mutasavvıf şairler Yüce Allah’ı tanıtma, onun varlığı ve birliğini ifade etme, ona yalvarıp yakarma, dua etme amacıyla pek çok eser kaleme almışlardır. Özellikle tevhid, münâcât ve esmâ-i hüsnâ türünde karşımıza çıkan bu tür eserler, manzum ya da mensur olarak yazılabilirler. Bu tür eserler, genellikle divanların bir bölümünü teşkil etmekle birlikte müstakil bir eser olarak yazılanlar da vardır. Söz konusu türlerden biri de doğrudan Allah’ın isimlerini konu alan esmâ-i hüsnâlardır. Esmâ-i hüsnâ konusu çerçevesinde yazılan eserler esmâ-i hüsnâyı tek tek sayan eserler, esmâ-i hüsnâ şerhleri, esmâ-i hüsnâ muammaları, esmâ-i hüsnânın havassını anlatan eserler şeklinde tasnif edilebilir. Türk edebiyatında esmâ-i hüsnâyı konu alan şairlerden biri de XIX. asırda yaşamış bir Uşşâkî şeyhi olan Abdurrahman Sâmî Saruhânî’dir. Çalışmamızda öncelikle bir edebî tür olarak esmâ-i hüsnâ ve Türk edebiyatında yazılan manzum esmâ-i hüsnâlar ile ilgili bilgiler verilecektir. Sonrasında Abdurrahman Sâmî Sarûhânî ve eserleri tanıtılacak, şairin “Kasidetü’l-Esmaü’l-Hüsna” adlı manzumesi şekil ve muhteva bakımından incelenecek, çalışmamızın sonunda söz konusu manzumenin transkripsiyonlu metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Abdurrahman Sâmî Sarûhânî, esmâ-i hüsnâ, kaside

Kaynakça

• Abdurrahman Samî, (1334). Vesîletü’l-Kübrâ Şerh-i Esrâr-ı Esmâü’l-Hüsnâ, İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası.
• Aydemir, Selahattin (2014). Abdurrahman Sami Niyazi ve Ahmet Şücaeddin Hz., Çorum: Lider Matbaası.
• Canan, İbrahim (haz.) (1991). Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi. C. 12, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Cebecioğlu, Ethem (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları.
• Derin, Süleyman (1993). Abdurrahmân Sâmî’nin Hayatı, Eserleri ve Tefsîr-i Fâtihâ-i Şerîfe Risâlesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Devellioğlu, Ferit (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Erol, Mustafa Şevket (haz.) (1971). Vesîletü’l-Kübrâ Şerh-i Esrâr-ı Esmâü’l-Hüsnâ, İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.
• Erzen, Mehmet Halil (2005). Abdurrahman Sâmî’nin Kenzü’l-ʻÂşıkîn’i, Yüksek Lisans Tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Halil, Altuntaş; Şahin, Muzaffer (2004). Kur’ân-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kaya, Naciye (2015). Abdurrahman Sâmî‟nin Dört Eseri: Dîvân, Mevlîd, Mirʼât-ı Eyyâm, Nâme-i Muharrem(inceleme-metin), Basılmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Kiraz, Seydi (2018). “Fezâyî Nin Çihil-Nâm-I Manzûm Adlı Havâss-ı Esmâ-ı Hüsnâ Mesnevisi.” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi- Cumhuriyet Theology Journal 22.2: 999-1034.
• Koyuncu, Fatih (2014). “Bursalı Subhî Mehmed ve Manzum Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of International Social Research, C. 7, S. 31, s. 176-193.
• Mohamed Aboelezz, Toka İbrahim Mohamed (2017). Arap ve Türk Edebiyatında Manzûm Esmâ-İ Hüsnâlar ve İbrâhîm Nûreddîn Efendi’nin “Fera’idü’l-Le’alî” Adlı Eseri (İnceleme-Metin), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, Selçuk Üniversitesi.
• Özcan, Aslınur (2016). Abdurrahman Sâmî Efendi’nin Kenzü’l-Ârifîn Adlı Eseri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Öztürk, Ali (2019). İslâmî Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ, İslami İlimler Dergisi, 14 (2), 27-41.
• Pala, İskender (2012). Ansiklopedik Divan Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pehlivan, Gürol, Abdurrahman Sami Efendi Sâmî/Niyazî, TEİS (http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sami-niyazi-abdurrahman-sami-efendi) (ET: 21.05.2022).
• Şemseddin Sami (1995). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Şener, H. İbrahim (1985). Türk Edebiyatında Manzum Esmâül-Hüsnâlar, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tan, M. Nedim (2011). “Şeyh Abdurrahman Sâmî, Vesiletü’l-Kübrâ Şerh-i Esrâr-ı Esmâü’l-Hüsnâ, Necm-i İstikbâl Matbaası, 1334 (1918), 30 s.” Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, C. XII, sayı 28, s. 300-301, İstanbul.
• Taner, Yusra (2015). 19. Yüzyılda Bir Uşşâkî Şeyhi: Abdurrahman Sâmi Saruhânî, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Topaloğlu, Bekir (1995). “Esmâ-i Hüsnâ”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 11: 404- 418, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (2001). Tasavvuf Deyim ve Terimler Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yılmaz, Ali (1998). Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ Şerhleri ve İbn-i Îsâyı Saruhânî'nin Şerh-i Esmâ-i Hüsnâ'sı, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 2, Sayı 1, s. 1-34.