KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE TEBERRÜK KAVRAMI

Yıl 2020, , 290 - 300, 31.08.2020

Dilara Aydın

https://doi.org/10.20322/littera.741905

Öz

Teberrük kelimesi ve teberrüken fiili bilhassa Hz. Muhammed ve ona ait eşyalar için tefsir ve hadis kitaplarında ‘’uğur, bereket sayma’’ anlamında karşımıza çıkmaktadır. Sahabe ve tabiîn döneminde teberrük addedilen eşyalara zaman içerisinde diğer peygamberlerin ve sahabeden ileri gelenlerin de eşyaları eklenmiştir. Bu eşyalar günümüzde ‘’emânât-ı mukaddese’’ adı altında muhafaza edilmektedir. Mukaddes emanetlerin manevî kıymetinden nasiplenmek isteyen Müslümanlar arasında zaman içerisinde teberrük ‘adeti oluşmuştur. Teberrük kavramı ve ona binâen oluşan ‘âdet sosyal yaşamın bir tezahürü olan edebî eserlere de yansıyarak günümüze kadar gelmiştir. Daha önce İslamî ilimlerce incelenen teberrük kavramının klasik edebiyat içerisindeki yeri incelenmemiştir. Çalışmamızda önce teberrük kavramının anlamı ve muhtevasına değinilecek, ardından kelimenin klasik Türk şiirinde hangi anlamlarda kullanıldığı, beyitlerden örnekler verilerek gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslamiyet, Klasik Türk edebiyatı, tasavvuf, divan şiiri, teberrük

Kaynakça

• ABDELMAKSOUD, M. S. Belal. (2004). Leylâ ile Mecnûn mesnevisinin Arap, Fars ve Türk Edebiyatı'nda ele alınmış biçimi ve Larendeli Hamdî'nin eseri. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BEY, Abdulaziz. (2002). Osmanlı Âdet Merasim ve Tabirleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. s. 248-257.
• ALTUN, Mustafa. (2003). İbrahim İbn-i Bali’nin Hikmet-Name’si (1b-149a) İnceleme-Dizin. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• AY, Suzan. (1999). Ahmed Sâdık Zîver Paşa Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• AYDIN, Hilmi. (2012). Hırka-i Saadet Dairesi ve mukaddes emanetler. Kaynak Kitaplığı. s.156.
• AYVERDİ, İlhan., & TOPALOĞLU, Ahmet. (2006). Asırlar boyu târihî seyri içinde misalli büyük Türkçe sözlük. Kubbealtı Neşriyatı.
• BİLGİN, Azmi. (2000). ‘’Ümmî Sinan Divanı’’. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. ekitap: http://ekitap. kulturturizm. gov. tr/Eklenti/10657, immigirismetinpdf. pdf. [erişim tarihi: 10.05.2020]
• CEYHAN, Adem. (2000). Süleyman Nahifî’nin Mevlidü’n-nebî Mesnevîsi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (14).
• ÇAKICI, Bilal. (2005). Fedaî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• HARMANCI, Esat. (2007). Süheylî Dîvanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• EFLATUN, Muvaffak. (2003). Feyzî-i Kefevî Dîvânı (Tahlil-Metin), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ELVEREN, Abdurrahim. (2001). 15. yüzyıl şairlerinden Arif ve Hamsesi. Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ESİR, Hasan Ali. (2008). Lâmiî Çelebi Ferhâd ile Şîrîn. Kültür Bak. e-kitap: http://ekitap. kulturturizm. gov. tr/Eklenti/10697, metinpdf. pdf. [erişim tarihi: 12.05.2020]
• EYİCE, Semavi. (1995).’’ Eyüp Sultan Külliyesi’’. İslam Ansiklopedisi, C.12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, s. 9-12.
• DEMİREL, Mustafa. (1996). İbn Kemâl Divânı- Tenkidli Metin. İstanbul.
• İBN SELLÂM, el-Cumahî. (1402/1982) Ṭabaḳātü’ş-şuʿarâ, Beyrut, s. 47.
• İBNÜ’L-ESÎR, İ. (1987). el-Kâmil fi’t-Târîh. Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî-Muhammed Yûsuf ed-Dekkâk,(Thk.).II. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. s.576.
• İLERİ, Merve. (2015). Şifa Kaynaklı Teberrük Hadisleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s.63.
• İPEKTEN, Haluk., KUT, Günay., İSEN, Mustafa., AYAN, Hüseyin., & KARABEY, Turgut. (2017). Heşt Bihişt: Sehî Beg. s.12- s.58.
• KÂTİB ÇELEBİ, Fezleke, I, 90.
• KAVRUK, Hasan., & SELÇUK, Bahir. (2009). Filibeli Vecdî ve Dîvânı (Metin-Dizin).
• KAYA, Ayşe. (1999). Dîvân-ı Selâmî (inceleme-metin). Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi.
• KILIÇ, Atabey. (1994). Ahmed Neylî Divanı. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KUZUBAŞ, Muhammet. (2009). Sâkînâme (Nev ‘î-zâde Atâyî). İstanbul: Etüt Yayınları.
• OKÇU, Naci. (1993). Şeyh Galib: hayatı, edebî kişiliǧi, eserleri, şiirlerinin umûmî tahlili ve divânın, tenkidli metni. Kültür Bakanlığı.
• SONA, Fatih. (2005). Ali ve Divanı (14.-15. yy). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞEMSETTİN, Ssami. (2010). Kâmûs-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TABERÎ. (1905). Câmiʿu’l-beyân, (haz. Sıdkī Cemîl el-Attâr) IV, Beyrut, s.104-105.
• TARLAN, Ali Nihad (1992). Necati Beg Divanı, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• TARLAN, Ali Nihad (1970). Zâtî Divânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• TATÇI, Mustafa (1990). Yûnus Emre Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• TOPALOĞLU, Nuri (2003). Hazreti Peygamber’in Zatı ve Eşyası ile Teberrük Meselesi. Hadis Tetkikleri Dergisi, 1(1), s.71-95.
• VECDÎ, F. (1289). Divân-ı Vecdî. Bayezid-Veliyüddin Efendi Ktb. No.2705. Yk.70a.
• YALAP, Hakan. (2007). Subhi-zâde Abdî (Ataullah) Hayatı. Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Metin-İndeks), Niğde.