ÖMER NECMÎ EFENDİ’NİN TÜRKÇE DÎVÂN’INDAKİ FARSÇA TAHMİSLER

Yıl 2021, , 1355 - 1375, 31.10.2021

Bilge Karga Göllü

https://doi.org/10.20322/littera.960680

Cited By: 3

Öz

XIX. yüzyıl divan şairlerinden Necmî mahlaslı Ömer Necmî Efendi (H. 1230?/M. 1814-H. 1307/M. 1889), Manisa Kula’da redif binbaşısı olarak görev yapmış asker bir şairdir. Şairin eserleri şunlardır: Türkçe Dîvân, Farsça Dîvânçe, Tuhfe-i Vahdet ve Kasîde-i Elifiyye.
Kaynaklarda mesleği ve eserleri ile ilgili bilgiler verilirken en fazla Farsça şiir söyleme yeteneği ön plana çıkarılan Necmî, divan şiirinin son demlerini yaşadığı bir yüzyılda Farsça divançe oluşturmuş birkaç şairden biridir. Türkçe Dîvân ile aynı tarihte basılan (H. 1284/M. 1867-68) divançesinde 54 gazel ve bir müstezat yer almaktadır. Şairin Türkçe Dîvân’ının içinde de önemli şairlere yazdığı tahmislerle birkaç Farsça şiir bulunmaktadır.
Bu çalışma, Ömer Necmî Efendi’nin Farsça Dîvânçe’si dışındaki şiirlerinin tespitine yönelik bir amaç taşımakta ve Türkçe Dîvân’daki Farsça tahmislerini kapsamaktadır. Çalışmada, Türkçe Dîvân’ın içindeki Farsça tahmisler transkribe edilerek günümüz Türkçesine çevrilmiş, değerlendirilmeye gayret edilmiştir. Şairin çeşitli eserlerin arasına serpiştirilmiş şiirlerinin de olduğu göz önüne alındığında bu konuda yapılacak ayrıntılı çalışmalarla Necmî’nin XIX. yüzyılda Farsça divançe meydana getiren diğer şairler arasındaki yeri belirginleşecek, başka Farsça şiirlerinin tespitiyle şairin kaynaklarda övgüyle bahsedilen bu yeteneği daha iyi görülebilecektir.

Anahtar Kelimeler

XIX. yüzyıl, Ömer Necmî Efendi, Türkçe Dîvân, Farsça tahmis

Teşekkür

Not: Makale Prof. Dr. İ. Çetin DERDİYOK ARMAĞANI için yazılmıştır. Teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aça, Mehmet-Gökalp, Haluk-Kocakaplan, İsa (2011).Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi.İstanbul: Kesit.
• Anıl, Veysel (2016). Hayali Bey'in Gazellerinin (361-390) Şerhi. Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyonkocatepe Üniversitesi.
• Arslan, Mehmet (2014). “Ömer Necmî Efendi”.
• http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/necmi-omer-necmi-efendi-istanbullu Erişim Tarih ve Saati: 26.06.2021/19:13
• Aydın, Şadi (2004). “Türk Edebiyatı’nda Farsça Divân ve Divânçeler”. Nüsha 15: 31-40.
• Bahadır, Savaşkan Cem, “Hayâlî Bey’in Bilinmeyen Gazelleri”.Turkish Studies 7(4): 921-946.
• Bardakçı, Mehmet Necmettin (2007). “Mevlânâ'nın Tasavvufî Düşüncesinin Kaynakları”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 8 (19): 55-77.
• Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı mü’ellifleri II. İstanbul: Matbaa-i ‘Âmire.
• Canım, Rıdvan (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM.
• Ceyhan, Semih (2010). “Şems-i Tebrîzî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: TDV. s. 511-516.
• Çapan, Pervin (1978). Kınalı-zade Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-şuarâ. C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çavuşoğlu, Mehmet (1986). “Divan şiiri”. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı. C. II. S. 415-416-417. Ankara: TDK.
• Çelik, Ahmet (2005). Tanzimattan Günümüze Türkiye’de Farsça Öğretimi. Doktora Tezi.İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Çifçi, Ömer (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eş’âr). e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195831/fatin tezkiresi.html Erişim Tarihi: 20.04.2021/s. 16:34.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Kur’an-ı Kerim ve Satır Arası Kelime Kelime Türkçe Okunuşu. Ed. Abdullah Sarıkaya, Konya: Haktan Yay.
• Erçavuş, Deniz (2020a). Senâî-yi Gaznevî'nin Gazellerinin Tasavvufi Açıdan İncelenmesi.Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Erçavuş, Deniz (2020b). “Senâî-yi Gaznevî'nin Gazellerinde Geçen Ayet ve Hadisler”. Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi. 7: 15-36.
• Gıynaş, Kamil Ali (2018). Harputlu Mahmûd Bahreddîn Dîvânı. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• https://ganjoor.net/moulavi/shams/ghazalsh/ Erişim Tarih ve Saati: 28.06.2021/15:41
• http://katalog.istanbul.edu.tr/client/tr_TR/default_tr/search/results?qu=Divan-%C4%B1+Necmi&te=Erişim Tarihi: 13.04.2021/12:49.
• İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1999a). Son Asır Türk Şairleri. haz. Müjgân Cunbur. C. I. Ankara: AKM.
• İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1999b). Son Asır Türk Şairleri. haz. İbrahim Baştuğ. C. IV. Ankara: AKM.
• İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (2000a). Son Asır Türk Şairleri. haz. M. Kayahan Özgül. C. II. Ankara: AKM.
• İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (2000b). Son Asır Türk Şairleri. haz. Hidayet Özcan. C. III. Ankara: AKM.
• İpekten, Haluk (2007). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh.
• İpekten, Haluk-İsen, Mustafa-Toparlı, Recep-Okçu, Naci-Karabey, Turgut (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• İsen, Mustafa (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM.
• Karga Göllü, Bilge (2020). “Ömer Necmî Efendi'nin Farsça Dîvânçe'si Üzerine”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 3: 318-325.
• Karga Göllü, Bilge (2021). Ömer Necmî Efendi Farsça Dîvânçe (İnceleme-Metin). İstanbul: Kesit.
• Kaska, Çetin (2019). “Fars Edebiyatında Şairlerin Mahlasları”. İran Çalışmaları Dergisi 3(2): 139-172.
• Kaska, Çetin (2020). İran Şairleri Sözlüğü.İstanbul: hiperyayın.
• Kılıç, Filiz (2018). Âşık Çelebi Meşâirü’ş-şu’arâ. e-kitaphttps://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi mesairus-suarapdf.pdf?0 Erişim Tarih ve Saati: 26.06.2021/18:38.
• Kırlangıç, Hicabi (2009). “Mevlâna'da Senâî Etkileri”. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi. IX(29): 7-32.
• Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Türk Edebiyatı Tarihi Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.
• Kurnaz, Cemâl (1996). Hayâlî Bey Divânı’nın Tahlîli. İstanbul: MEB.
• Kurnaz, Cemal (1998). “Hayâlî Bey”. İslâm Ansiklopedisi. C. 17. İstanbul: TDV. s. 5-7.
• Kurnaz, Cemal-Tatcı, Mustafa (2001). Tuhfe-i Nâ’ilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri II. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Kutluk, İbrahim (1997). Beyânî Mustafa Bin Carullah Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Küçük, Sabahattin (1984). “Hayâlî Bey’in Yayımlanmamış Gazelleri”. Türk Dili Dergisi 394: 418-421.
• Okuyucu, Cihan-Kartal, Ahmet-Köksal, Fatih (2011). Klasik Dönem Osmanlı Nesri.İstanbul: Kesit.
• Ömer Necmî Efendi (H. 1284). Dîvân-ı Necmî. Dârü’l-hilâfeti’l-‘aliyye Esad Efendi Matbaası.
• Öte, Emine (2000). Senâî Divanı ve Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Özgül, M. Kayahan (2006). Dîvan Yolu’ndan Peraya Selâmetle Modern Türk Şiirine Doğru. Ankara: Hece.
• Paşazade, Erhan (2002). Necmî Ömer Efendi’nin Dîvan, Tuhfe-i Vahdet ve Kasîde-i Elfiyye İsimli Eserlerinin Transkripsiyonlu Metni ve Dîvanı’nın İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Safâ, Zebîhullâh (2005). İran Edebiyatı Tarihi. Çev. Hasan Almaz. C. II. Ankara: nüsha.
• Savi, Saime İnal (2009). “Senâî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 36.İstanbul: TDV.s. 502-503.
• Sehî Beg (2017). Heşt Bihişt. haz.: Halûk İpekten, Günay Kut, Mustafa İsen. Ankara. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hestbihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD 71F0E5&crefer=7AE7EBD5B3A9B7BCDFD7966F6804BB837A4CCE84059440E7BD0F7FB35E14C6C2 Erişim Tarih ve Saati: 26.06.2021/12:26
• Selçuk, Engin (2014). “Senâî/Senâyî, Mehmed Efendi”. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/senai-senayi mehmed-efendi 22.06.2021/14:33.
• Senâ'î-i Gaznevî (1362). Dîvân-ı Hakîm Ebü'l-Mecd Mecdûd b. Âdem.haz. Müderris Razavî. Tahran.
• Solmaz, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâsı (İnceleme-Metin). Ankara: AKM.
• Tarlan, Ali Nihat (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Yazıcı, Tahsin (2000). “İmâd-i Fakîh”. İslâm Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: TDV. s. 168-169.
• Yılmaz, Mehmet (1992). Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler. İstanbul: Enderun Kitabevi.