NÛH b. MUSTAFA’NIN MECMÛA-İ GAZELLİYYÂT’I

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 95 - 128, 22.04.2016

Mehmet Özdemir

Öz

Klasik Türk edebiyatı için önemli kaynaklarından biri olan şiir mecmuaları ihtiva ettiği muhtelif edebî ürünlerle edebiyat tarihimizin zenginleşmesine katkı sağlamaktadır. Şiir mecmuaları, kültür ve edebiyat tarihimiz için kaynak olma hususiyetinin yanında aynı zamanda edebiyat tarihimizin aydınlatılmasına da hizmet etmektedir. Mecmualar, içerdikleri edebî ürünlerle kendi dönemlerinin kültürel rengini ve zevkini de yansıtabilmektedir. Biyografik eserlerde adı geçmeyen şairlere ait edebi ürünleri içeren mecmualar edebiyat tarihimiz için belge niteliğindedir. Şiir mecmualarında pek çok meşhur şairin muhtelif şiirlerini görebildiğimiz gibi, bir divan tertip etmemiş ya da şiirleri başka kaynaklarda bulunmayan pek çok şairin şiirlerine de ulaşmak mümkün olabilmektedir.

Bu yazıya konu olan şiir mecmuası Nuh b. Mustafa Konevî tarafından tertip edilen ve çoğu 16. Yüzyıl Osmanlı toplumunda yaşamış şairlerin şiirlerini içeren bir mecmuadır. Mecmuanın içeriğini ağırlıklı olarak gazel nazım şekliyle seçme şiirler oluşturmaktadır. Katalog kaydında adı “Mecmûa-i Gazelliyyat” olarak geçen muhtelif yapraklarında 16 adet minyatür bulunan mecmuanın I. Ahmed (Bahtî)’e takdim edilmiş olduğu kanaatindeyiz. Nuh b. Mustafa Konevî adına kayıtlı olan ve şu ana kadar tek nüshasını tespit edebildiğimiz mecmua British Library Or. 4129’dadır. Seçme gazellerden ve az sayıda kaside, musammat, tahmis ve nazirelerden oluşan mecmua, Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP)^[1]’nin mecmua içerik incelemesine -muhteva bakımdan uyularak- araştırmacıların istifadesine sunulmaya çalışılmıştır.

---

[1] MESTAP; Prof. Dr. Mehmet Fatih KÖKSAL’ın teklifi ve bu konuda örnek çalısmasıyla baslayan ve farklı üniversitelerde görevli ögretim elemanlarının gönüllülük esasına dayalı destekleri ile devam eden bir projedirBu çerçevede üniversitelerde yapılan/yapılmakta olan çalısmaların arastırmacıların hizmetine sunulabilmesi için bir veritabanı olusturulmuştur ve konuyla ilgili çalısmalar veri tabanında paylaşılmaktadır. Web Adresi: http://mecmualar.tr.gg/

Anahtar Kelimeler

Şiir mecmuası, nazire, Nuh b. Mustafa, Sultan Ahmed devri

Kaynakça

• Aydemir, Yaşar (2007). Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler. Turkish Studies (Tunca Kortantamer Özel Sayısı 1) (5), 122-137.
• Aytekin, M. Ali (2008). Nuh b. Mustafa’nın “el-Kelimâtü’ş-Şerife fî Tenzihi Ebî Hanife Adlı Eserinin Edisyon Kritiği ” Yayımlanmamış YL tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bursalı Mehmed Tahir (tarihsiz). Osmanlı Müellifleri (Cilt I, II). (Sadeleştirenler: Yavuz Ali Fikri, Özen İsmail) İstanbul: Meral Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara : Aydın Kitabevi.
• Gürbüz, Mehmet (2012). Kâbilî'nin "Sultân-ı Hûbâna Münâsib Eş'âr” Adlı Şiir Mecmuası. Doktora tezi. Ankara: Gazi Ünivesitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İhsanoğlu, Ekmeledddin (2006). Osmanlı Tabii ve Tatbiki Bilimler Literatürü Tarihi I-II. (Editör), İstanbul.
• Kehhâle, Ömer Rıza (1961). Mucemü'l-Müellifîn: Terâcimü musannifi’l-kütübi’l-Arabî I-XV. Dımaşk: Matbaatü’t-Terakkî.
• Köksal, M. Fatih (2012). Şiir Mecmûalarının Önemi ve Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP). (haz. Aynur Hatice Çakır, Müjgan), Eski Türk Edebiyatı Çalısmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı (s. 411-435) içinde. İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Kut, Günay (1986). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (Cilt 6, s. 170-174). içinde İstanbul: Dergah Yayınları.
• Levend, Âgâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul : Enderun Kitabevi.
• Levend, Âgâh Sırrı (1987). Türk Edebiyatı Tarihi Giriş I. Ankara : TDK Yayınları.
• Nuh b. Mustafa Konevî (tarih yok). Mecmûa-i Gazeliyât, British Museum Or. 4129. İngiltere.
• Saraç, Yekta (Hazırlayan) “Emrî Dîvânı”. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78368/emri-divani.html [erişim tarihi: 03.03.2016]
• -
• Şenses, Hafsa (2008). Nuh b. Mustafa ve el-Kelimetü’ş-şerîfe fî Tenzîhi Ebî Hanîfe İsimli Eserinin Tahlil ve Tahkîki. Yüksek Lisans tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türker, Ömer (2007). Nuh b. Mustafa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (s. 230-231) içinde. İstanbul: TDV.
• Uzun, Mustafa (2003). Mecmûa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 29, s. 265-268) içinde.
• Yılmaz, Hayati (2003). Nuh b. Mustafa’nın er-Risâle fi’l-fark beyne’l-hadisi’l-hadisi’lkudsî ve’l-kur’ân ve’l-hadisi’n-Nebevî adlı Risalesi. Hadis Tetkikleri Dergisi, I/1, İstanbul.