TÜRKÇEDE “BÖYLE, ŞÖYLE, ÖYLE” KELİMELERİNİN İŞLEVİNE DAİR

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 4, 151 - 161, 27.11.2016

Muzaffer Uzun

https://doi.org/10.20322/littera.271940

Öz

Dildeki anlamlı en küçük birim olarak kelime, dil bilgisi içinde görev, anlam ve işlev bakımından farklı kategorilerde farklı görünüm ve adlandırmalarla karşımıza çıkar. Aristo’dan başlayarak kelimelerin tasnifinde genel yaklaşım, önce onları anlamlı ve görevli birimler olarak tanımlamak şeklinde olagelmiştir. Varlığı ve hareketini gösteren kelimeler anlamlı, anlamlı kelimeler arasındaki ilişkileri kuran kelimeler de görevli kelimeler olarak tasnif edilmiştir. Bundan sonra kelimelerin kullanımı sırasında cümle içindeki işlevlerine göre tekrar adlandırıldıkları görülür. Kelimelerin anlam yükü ve görevlerinin tespiti, metin içerisinde ilişkili oldukları kelime ya da kelime grupları yanında metnin sunduğu bağlam bilgilerinin de bilinmesini zorunlu kılmaktadır. Dil bilgisinde görev adlarının tespiti, kullanım sırasında üstlendikleri işleve göre belirlenirken kategorik bir yaklaşım benimsenir. Bu yaklaşım genel olarak kabul edilebilir olmakla beraber Türkçe gibi kelimelerin işlevselliği, söz diziminin kıvraklığı gibi sebeplerle sınırlılıkları da beraberinde getirir. Kelimelerin işlevlerine göre değerlendirilmesi, Türkçedeki kullanım çeşitliliğini göstermesi bakımından manidar sonuçlar verebilir. Bu çalışmada  “böyle, şöyle, öyle” sözcüklerinin kullanımdaki fonksiyonları metin dil biliminin imkânlarıyla yeniden ele alınmış, kullanım sıklığı ve çeşitliliği araştırılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Metin dil bilimi, gönderim, görev adı

A STUDY RELATED TO THE FUNCTION OF THE WORDS OF “BÖYLE, ŞÖYLE, ÖYLE” IN TURKISH

Öz

Word, which is the smallest meaningful unit in a language, appears in different appearance and classifications in different categories in terms of function, meaning and task in grammar. Since Aristo, the general approach in the classification of the words has been to define them as meaningful and functional. The words showing the entity and its motion are classified as meaningful and the words making relations among the meaningful words are classified as functional ones. It is seen that the words are again named according to their functions in a sentence during their use. The determination of the functions and meaning attribution of the words require to know the context information in a text along with the related words or word groups. The determination of the names of tasks in grammar is determined in accordance with the function during their use and a categorical approach is followed. While this approach is generally acceptable, it also brings some limitations because of the functionality of Turkish words and the fluency of syntax. The evaluation of the words according to their functions may give meaningful results to show the variety of use in Turkish. In this study, the functions of “böyle, şöyle, öyle” words in use were reevaluated with the facilities of textual linguistics and the frequency and variety of use were searched.

Anahtar Kelimeler

Textual linguistics, reference, name of task

Kaynakça

• AKÇATAŞ, Ahmet (2010). “Türkiye Türkçesinde Zamirlerin Anlam Yükü”, Turkish Studies, C:5/4, 1-14.
• ATABAY, Neşe; ÖZEL, Sevgi; KUTLUK, İbrahim (2003). Sözcük Türleri, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• BANGUOĞLU, Tahsin (1990). Türkçenin Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• BEKİROĞLU, Nazan (2013). Nar Ağacı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• BİLGEGİL, M. Kaya (2009). Türkçe Dilbilgisi, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• BİLGİN, Muhittin (2002). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• DEMİR, Tufan (2006). Türkçe Dilbilgisi, Ankara: Kurmay Yayın Dağıtım.
• DEMİRCİ, Kerim (2014). Zamirler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ERDEM, Mevlüt (2005). “Zamirler Anlamlı Kelimeler midir, Görevli Kelimeler midir?”, Türk Dili, S: 641, 444-449.
• EDİSKUN, Haydar (2010). Türk Dilbilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ERGİN, Muharrem (1998). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları.
• GENCAN, T. Nejat (2007). Dilbilgisi, Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık.
• GÜNAY, Doğan (2013). Söylem Çözümlemesi, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• GÖKSEL, Aslı & KERSLAKE, Celia. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar, London: Routledge.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1992). Türk Dilinde Edatlar, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İMER, Kamile; KOCAMAN, Ahmet; ÖZSOY, A. Sumru (2011). Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• KORKMAZ, Zeynep (2007). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖZÇELİK, Saadettin (2001). “Türkiye Türkçesinde Belirsizlik ve Soru Zamirlerinin Yapılışları ve Kullanılışları”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 2001/I (594), 659-667.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük, 10. Baskı, Ankara: TDK Yayınları.
• TARCAN, Ahmet (2012). “Okul Öncesi (4-6 Yaş) Oyun Gruplarında Eklenti Soruların İşlevleri Üzerine Bir İnceleme” Turkish Studies, 7 (3): 2409-2422.
• UÇAR, Aygül; KURTOĞLU, Özlem. Kurtoğlu; YILDIZ, İpek (2011). “Sözcük Türlerindeki Belirsizlikler Üzerine Derlem Temelli Bağlam İçi Gözlemler”, 25. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildiri Kitabı, 227-236.
• ZÜLFİKÂR, Hamza (2007). “Dünden Bugüne Türkçe”, Türk Dili, 93 (665): 434-442.