BAĞDATLI ZİHNİ’NİN “YÛSUF U ZÜLEYH” MESNEVİSİNDE OĞLUNA NASİHATLERİ

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 4, 28 - 41, 27.10.2017

Ahmet Doğan

https://doi.org/10.20322/littera.343290

Öz

Öğüt ve tavsiye anlamlarına gelen
nasihat, genel olarak insanları iyi ve doğru olana yöneltmek, kötü ve yanlış
olandan ise men etmek (uzak tutmak) amacıyla sarf edilen sözlerdir. Özelde
nasihat edenin, genelde ise tüm insanlığın geçmiş tecrübelerini içerisinde
barındıran nasihatler, kendisine nasihat edilen yahut bir vesileyle bunları
dinleyen/okuyan bireylerin geleceklerini sağlam temeller üzerine inşa
etmelerine imkân tanır.

Tüm kültür ve medeniyetlerin ortak
bir değeri olan nasihatin Türk edebiyatındaki örneklerine, ilk yazılı
metinlerimiz olan Orhun Kitabeleri’nden itibaren pek çok eserde rastlamak
mümkündür. Türklerin İslam medeniyetine dâhil olmalarıyla birlikte, “din
nasihattir” hadisinin de etkisiyle edebiyatımızda nasihat içerikli eser
yazıcılığı büyük bir ivme kazanmış ve pek çok şair/yazar tarafından kaleme
alınmış hatırı sayılır bir nasihatname (pendname) külliyatı vücuda
getirilmiştir. Farklı şairler/yazarlar tarafından kaleme alınmış olan bu
müstakil nasihatname (pendname)’lerin yanı sıra divanlar, mesneviler gibi
manzum yahut mensur başka eserlerin içerisinde de nasihat içerikli uzun bölümlerin
varlığına şahit olmak mümkündür. İçerisindeki dikkat çekici öğüt bölümleriyle
nasihat literatürüne katkı sağlayan bu eserlerden biri de Bağdatlı Zihnî’nin
“Yûsuf u Züleyhâ” mesnevisidir. Kıssaların en güzeli olarak şöhret bulmuş olan
bu aşk mesnevisinin ‘bitiş bölümü’nde Bağdatlı Zihnî, “semere-i nihâl-i fuâd”
olarak seslendiği oğluna, önemli nasihatlerde bulunur. Zihnî’nin oğluna yapmış
olduğu nasihatleri, bugün asırların imbiğinden süzülmüş hâliyle, tevarüs eden
herkesin istifade edeceği önemli bir metin olarak zikretmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Bağdatlı Zihnî, Yûsuf u Züleyhâ, Nasihat.

Kaynakça

• Akkuş, Metin (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası. Erzurum: Fenomen Yayınları. Cebecioğlu, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Yayınları. Çağrıcı, Mustafa (2006). “Nasihat”. İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 408-409. Doğan, Ahmet (hzl.) (2014). Bağdatlı Zihnî Yûsuf u Züleyhâ. İstanbul: Kesit Yayınları. Doğan, Yusuf (2004). “Hz. Peygamber ve Mizah”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. VIII (2): 191-203. Genç, İlhan (2000). Esrar Dede, Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevlevîyye. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Işıtan, İbrahim (2016). “Sûfî Yaşamın Gençliğin Ahlaki Değer Yargılarının Gelişimine Katkısı”. Sinop Üniversitesi Uluslararası Gençlik ve Ahlak Sempozyumu Bildiriler Kitabı (6,7.8 Ekim 2016). 579-589. Kaplan, Mahmut (2008). Hayriye-i Nâbî, İnceleme-Metin. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Kaplan, Mehmet (1995). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Dergâh Yayınları. Koyuncu, Fatih (2015). “Ahlaki Eğitim Rehberi Olarak Azmî Pir Mehmed’in Enîsü’l-Ârifîn’i”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C. 8. S. 41: 241-254. Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali (2009). (hzl. Hayrettin Karaman vd.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Pala, İskender (2006). “Nasihatnâme”. İslam Ansiklopedisi C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 348 349. Schimmel, Annemarie (2004). Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri. İstanbul: Kabalcı Yayınları. Şener, Hasan (2013). “Hayriyye-i Nâbî’de Aktarılan Değerler”. Turkish Studies. 8(1): 2501-2524. http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1350129327_117_%C5%9EenerHasan-edb.pdf [erişim tarihi: 30.01.2017] Şener, Hasan (2015). “Harputlu Rahmî'nin Gazellerinde Hikmet İçerikli Beyitler”.Tarihten Günümüze Elazığ Uluslararası Kongresi Bildiri Kitabı (17-19 Kasım 2014). Elazığ: 761-776. Uysal, Enver (2003). “Değerler Üzerine Bazı Düşünceler ve Bir Erdem Tasnifi Denemesi: İnsanî Erdemler-İslâmî Erdemler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 12. S.1: 51-69