RÛDEKÎ’NİN MÂDER-İ MEY KASİDESİNİN AÇIKLAMASI

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 1, 229 - 258, 29.01.2018

Elham Nikoosokhan Sedghi

https://doi.org/10.20322/littera.357037

Öz

İran şiirinin babası olarak
nitelendirilen Rûdekî, kendinden sonra gelen şairleri etkileyip onlara yol
göstermiştir. Bu yüzden de dünya kültüründe çok önemli bir yere sahiptir. Rudekî’nin
şiirdeki tarzı, kendisinden sonraki İran şairlerinkinden farklıdır. Kendisinden
sonra gelen büyük şairler onun İran şiirine büyük katkıları olduğunu söylerler.
Divânı ile çok sayıda şiiri günümüze kadar gelememiş ve kaybolmuştur; elimizdeki
şiirleri bin beyti aşmaz. Rûdekî, şiirlerinin ana temaları daha çok dünyanın
geçiciliği, vefasızlığı, zamanın değerliliği, sevgi ve arkadaşlık konularıdır.
Aynı zamanda bağların ve şarabın yapılışına da şiirlerinde çok yer vermiştir. Edebiyatın
doğuşundan beri şiirin temel konusu sevgili ve şaraptır. Sâmânî döneminde
şarabı anlatan ilk önemli şiir ise Rûdekî’nin Mâder-i Mey kasidesidir. Bu
kaside, Rûdekî’nin elimizde olan en uzun kasidesidir ve ölümünden 7 sene önce
yazılmıştır. Aynı zamanda Derî Farsçasının kaside biçimindeki en eski
örneklerindendir.

Mâder-i
Mey Kasidesi’nden
ilk kez Sistân Tarihi’nde bahsedilmiştir. İran edebiyatının en uzun
kasidelerinden sayılan bu şiir bazı nüshalarda 94 bazılarında ise 97 beyittir.
Rûdekî bu kasidede Emir Ebu Cafer’i gerçeğe dayanarak hayallerle süslü bir
şekilde övmüştür. Divan edebiyatında Farsçaya ve İran edebiyatına önem
verilmesi o dönemin şairlerinin İran edebiyatıyla ilişki içinde olmalarını
sağlamıştır. Edebiyat tarihinde önemli bir yere sahip olan bu kasidenin
açıklaması bu konuda çalışacak günümüz edebiyat araştırmacılarına kolaylık
sağlayacaktır. Bu yüzden bu makalede Mâder-i Mey Kasidesi’ni günümüz
Türkçesine aktarıp açıklamaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Rûdekî, İran Edebiyatı, Mâder-i Mey

Kaynakça

• Dehhuda, http://www.parsi.wiki/. Develioğlu, F. (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 26. b., Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara. Ganjoor, http://ganjoor.net/roodaki/. Husrevî, H. (2010). “Sebk-i Şiir-i Rûdekî”, Azâd-i İslamî Üniversitesinin Fars Dili ve Edebiyatı Dergisi, s. 1, Şehr-i Kürd. Kâmjû, B. “Câygâh-ı Cihânî-i Rûdekî-i Büzürg”, http://sarzaminearyan.com/wp-content/uploads/2016/02/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C.pdf. Golâmrezâyî, M. “Bahsî der-Bâb-ı Kaside-i Mâder-i Mey”, http://rasekhoon.net/article/show/744827/%D8%A8%D8%AD%D8%AB%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%82%D8%B5%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C/. Onay, A. T. (2013). Divan Şiiri Sözlüğü-Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Kurgan Edebiyat Yayınları, Ankara. Pala, İ. (2004). Ansiklopedk Divân Şiiri Sözlüğü, 18. b., Kapı Yayınları, İstanbul. Ritter, H. (2011). Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi, Ayrıntı yayınları, İstanbıl. Safâ, Z. (2012). Tarih-i Edebiyat-ı İran, 11. b., C. I, Firdevs Yay., Tahran. Sami, Ş. (1978). Kâmûs-i Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul. Şiâr, C. (2014). Divân-ı Şiir-i Rûdekî, 6. b., Katre Yayınları. Tahran. Şiâr, C. ve Enverî, H. (2003). Güzîde-i Eşâr-ı Rûdekî, Neşr-i İlm, Tahran. Tulum, M. (2013). Osmanlı Türkçesi Büyük El Sözlüğü, Kapı Yıyınları, İstanbul. Yıldırım, N. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.