KLASİK TÜRK NESRİNDE ATIF VÂVININ YAZIMI ÜZERİNE ÖNERİLER

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 399 - 421, 31.07.2019

Volkan Karagözlü

https://doi.org/10.20322/littera.565404

Öz

Klasik Türk nesri eserlerinde, ister estetik
nesir olsun isterse belâgat kitaplarının sade ve orta üslup olarak kaydettiği
eserlerde olsun atıf vâvı (vâv-ı atfî) ile kurulan Farsça atıf tamlamalarının
(terkîb-i atfî) kullanıldığı görülmektedir. Bunların Arap imlâsına göre meftûh
(ve) olarak mı yoksa Fars üslubuna göre zammeli (u, ü, vü) biçiminde okunması
ile ilgili araştırmacıların değişik tasarrufları bulunmaktadır. Hatta aynı kelimelerle kurulan ve aynı görevdeki tamlamaların
bulunduğu bir eserde tamlamanın birisi atıf vâvı ile okunmuşken diğeri rabıt vâvı
(vâv-ı rabtî) ile okunmuştur. Bu yüzden klasik Türk edebiyatı düzyazı
eserlerinde, Farsça kurala göre okunan atıf tamlamaları ile Arapça kurallara
göre okunan ve Türkçede bağlama grubu oluşturan “ve”nin kullanımının herhangi
bir kurala bağlanmadığı görülmektedir. Atıf vâvının eserlerdeki farklı
şekillerinin belirlenmesi ve kullanımının nasıl olması gerektiğinin çözülmesi, eserlerdeki
karmaşayı ortadan kaldıracağı gibi yazım ve kural birliğine uyulmasını da
sağlayacaktır. Klasik Türk nesrinde tespit ettiğimiz ikili kullanımlar bazı belâgat
ve dilbilgisi kitaplarının verdiği bilgilere göre değerlendirilmeye
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

atıf tamlaması (terkîb-i atfî), vâv-ı atfî, vâv-ı rabtî

Kaynakça

• Baranoğlu, Şahin (1999) Abdurrahman Süreyyâ Mizânü’l-belâga. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Başkal, Zekeriya (2011). Sefîne-i Belâgat, Sözün Gemisi (İnceleme-Metin). Ankara: Taşhan Yayınları.
• El-hacc İbrâhim Efendi (1305). Edebiyyât-ı Osmâniyye. İstanbul: Mahmûd Beğ Matbaası.
• Hacı Ali Efendi. Tuhfetü’l-mücâhidîn ve Behçetü’z-zâkirîn. Nûr-ı Osmâniye Kütüphanesi. No. 2293. v. 61-a.
• Karaçelebi-zâde Abdülâziz Efendi. Süleymân-nâme. Râşid Efendi Kütüphanesi. No. 914. v. 1-b, 2-a.
• Mehmet Rifat (1311). Hâce-i Lisân-ı Osmânî. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Ünver, İsmail (1993). “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Türkoloji Dergisi. C.IX. Ankara: AÜ Basımevi. s.51-91.