NECÂTÎ BEY VE MİHRÎ HATUN’UN “NEMED” GAZELLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 344 - 355, 31.08.2020

Kamile Çetin

https://doi.org/10.20322/littera.714801

Cited By: 3

Öz

Klâsik Türk Edebiyatı’na mensup şairler, diğer başka ögelerle birlikte, yaşadıkları toplumun geçmişine ve içinde bulundukları zamana dair birçok unsura eserlerinde yer vermişlerdir. Bu bağlamda, Türklerin toplum hayatında dünden bugüne büyük önemi bulunan birçok malzeme Klâsik Türk Edebiyatı’nda, elbette bir kurgu dâhilinde olmak üzere, kendine yer bulmuştur. Bahsi geçen unsurlar, söz konusu edebiyat geleneğinde, bir redife konu olmuşsa bir şiir içinde baştan sona farklı tedailer ve tasavvurlarla ele alınmıştır. Bu bağlamda, Türklerde giyim kuşamdan barınmaya gündelik hayat içinde geniş ve önemli bir kullanım alanına sahip olan keçe de, Klâsik Türk Şiiri’nde hem beyit düzeyinde hem de redif olarak zikredilen malzemelerden biri durumundadır.
Makalede, her ikisi de XVI. asır Klâsik Türk Edebiyatı şairlerinden olan Necâtî Bey ve Mihrî Hatun’a ait “nemed” redifiyle ve Türk aruzu olarak bilinen “Fâ’ilâtün Fâ’ilâtün Fâ’ilâtün Fâ’ilün” kalıbıyla kaleme alınmış iki gazel karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir. Böylelikle, “keçe” ve “bazı tarikat dervişlerinin giydikleri ve sadelik anlamı taşıyan kaba keçe” manasına gelen ve esasen tasavvufî bir unsur olan “nemed”in iki Klâsik Türk şairinde bulduğu karşılıklar dikkatlere sunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk Şiiri, nemed, Necâtî Bey

Kaynakça

• Acar, Sedef (2010). Yünlü Giysi Tasarımında Bölgesel Keçeleştirme Yöntem ve Uygulamaları. Sanatta Yeterlik Tezi. İzmir: T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı.
• Alptekin, Leyla (2014). “Der-Hikâyet-i Elif Abdâl”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. (3/49): 95-108.
• Arslan, Mehmet (2007). Mihrî Hâtun Divânı. T.C. Amasya Valiliği Yayın No: 24. Ankara: Uyum Ajans.
• Ayverdi, İlhan (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Başer, Hacı Bayram (2015). Sünni Tasavvufun Teşekkül Sürecinde Şeriat-Hakikat İlişkisi Sorunu (Hicrî III. ve IV. Yüzyıllar). Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı.
• Begiç, Hacer Nurgül (2016). “Giyim-Kuşam Kültüründe Keçe Sanatına Tarihsel Bir Bakış”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD). (40): 287-297. Çeliker, Deniz (2011). “Geçmişten Günümüze Türklerde Keçecilik ve Keçe Yapımında Yeni Teknikler”. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E. (8): 1-22.
• Çetin, Kamile (2016). “Mektep Sahibi Bir Şair Olarak Necâtî Bey”. HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Prof. Dr. Mine MENGİ Özel Sayısı. Yıl 2. (5): 245-262.
• Erol, Teymur (2009/2). “Klâsik Türk Şiirinde Derviş Tipi”. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl: 10. (7): 349-374.
• Erünsal, İsmail E. (2005). “Mihrî Hatun”. DİA. c. 30. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 37-38.
• Hacıgökmen, Mehmet Ali (2013). “Türklerde Yas Âdeti Temelleri ve Sonuçları”. Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür Prof. Dr. Nejat Göyünç Armağanı. Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. 393-422.
• Hakverdioğlu, Metin (2016). Mihrî Hatun’u Anlamak Tahlil. Ankara: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kaya, Bayram Ali (2006). “Necâtî Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). c. 32. İstanbul: TDV Yayınları. 477-478.
• Kayaokay, İlyas (2018). “Divan Şiirinde Elbise Terimleriyle Yazılmış Manzumeler”. Bir Devr-i Kadîm Efendisi Prof. Dr. Tahir Üzgör’e Armağan. (Editörler: Üzeyir Aslan-Hakan Taş-Ömer Zülfe). Ankara: İlahiyat Yayınları. 509-539.
• Koçu, Reşat Ekrem (1969). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Sümerbank Kültür Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1992). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ovacık, Mine-Gümüşer, Tülay (2016). “Geçmişten Günümüze Keçe: Ayfer Güleç İş Modeli Üzerine Bir Analiz”. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi. (15). 155-171.
• Özhekim Atiş, Didem. (2009). “Keçenin Hikayesi ve Sanatsal Üretimler”, ZfWT (Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks). Vol 1. (1): 123-133.
• Öztoprak, Nihat. (2010). “Divan Şiirinde Giyim Kuşam Üzerine Bir Deneme”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. (4): 103-154.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c. 2, M.E.B. Devlet Kitapları: Millî Eğitim Basımevi.
• Sevinç, Betül (2015). Keçe Üzerine, Farklı Yüzey Düzenleme Teknikleri İle Giyilebilir Sanat Ürünleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Isparta: T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı.
• Şahin, Esma (2014). “Bâkî Dîvânı’nda Tasavvufî ve Batınî Kültür”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 7. (33): 261-273. http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt7/sayi33_pdf/1dil_edebiyat/sahin_esma.pdf [erişim tarihi: 04.4.2020]
• Tarlan, Ali Nihat (hzl.) (1992). Necatî Beg Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (1995). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Gözden Geçirilmiş İkinci Baskı. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Üstüner, Kaplan (hzl.) (2007). Divan Şiirinde Tasavvuf, Ankara: Birleşik Yayınları.
• Yılmaz, Ozan (hzl.) (2015). Necâtî Bey Dîvanı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.