CUMHURİYET DÖNEMİNDE SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜMÜN GÖSTERGESİ OLARAK TİYATRO

Year 2020, Volume: 6 Issue: 3, 418 - 430, 31.08.2020

Hanife Genç

https://doi.org/10.20322/littera.729529

Cited By: 1

Abstract

Türk Tiyatrosu Tanzimat Tiyatrosu, Meşrutiyet Tiyatrosu ve Cumhuriyet Tiyatrosu olarak üç bölümde değerlendirilebilir. Bu dönemlerin ilki 1839-1908 tarihleri arasını, ikincisi 1908-1923, sonuncusu da 1923’den günümüze kadarki süreci imler. Toplumun düşünce yapısı ve yaşam biçimi, kültürü, batılılaşma anlayışı, sanat ve sanatsal türlere getirilen sansür ve denetim, özgürlükçü ortam, millileşme gibi kavramlar bu dönemlerin belirleyici etkenleri olmuş ve ait oldukları dönemin toplumsal, siyasal, yönetsel, sanatsal ve kültürel anlayışını yansıtmışlardır. Bu dönemler içinde Cumhuriyet Tiyatrosu, Atatürk ve onun ortaya koyduğu ilke ve uygulamalar ışığında gelişmiş ve yeni bir boyut kazanmıştır. Yalnızca bir devlet adamı değil, aynı zamanda gerçek bir sanat adamı olan Atatürk’ün sanat, sanatçı ve tiyatroya olan yaklaşımı ve desteği ile Türk Tiyatrosunun karşı karşıya olduğu engeller ortadan kaldırılmış ve tiyatronun bir kamu hizmeti olduğu bilinci oluşturularak çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmada önemli bir ölçüt olduğu ortaya konulmuştur. Atatürk’ün tiyatroya kazandırdığı önemli yeniliklerden birisi de Türk kadının sahnede yer alması ve sesini duyurabilmesine olanak sağlamasıdır. Türkiye’nin ilk dramaturgu olarak kabul edilen Atatürk’ün tiyatro anlayışı üç temel esasa dayanır. İlki halkı eğitmek, ikincisi kültür düzeyini yükseltmek, sonuncusu ise milli tiyatronun gelişimini sağlamaktır. Atatürk döneminde tiyatronun öncelikli amacı eğitimdir. Tiyatronun bir memleketin kültür seviyesinin aynası olduğuna inanan Atatürk bu sanat dalını devlet eliyle destekleyerek kamu hizmeti kapsamında ele alınmasını sağlamıştır. Bu kapsamda Atatürk döneminde belediyelerin tiyatro binası yaptırma ve topluluk bulundurması, Türk Güzel Sanatlar Birliği’nin kurulması, halkevlerinin tiyatro kollarının çalışmaları, tiyatro meslek okulunun açılması, yeni kurumlar ve tiyatro topluluklarının kurulmasına ek olarak devlet tiyatrosu ve konservatuarının etkinlikleriyle Türk Tiyatrosu gelişmiş ve Atatürk’ün önderliğinde günümüzdeki konumunun temelleri atılmıştır.

Keywords

Atatürk, Atatürk Dönemi, tiyatro

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

References

• Akengin, Çağatay. (2014). Sanat İdeoloji Politika İlişkileri, Ulakbilge, 2(4), 143-150.
• Akı Niyazi. (1968). Çağdaş Türk Tiyatrosuna Toplu Bakış, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 32-42.
• And, Metin. (1971). Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923), Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• And, Metin. (1972). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908), Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• And, Metin. (1983a). Türk Tiyatrosunun Evreleri, Ankara: Turhan Kitabevi.
• And, Metin, (1983b). “Cumhuriyet Tiyatrosu”, Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, C. IX.
• Ay, Lütfi. (1962). “Türkiye’de Konservatuar Açılması Teşebbüsleri”, Devlet Tiyatrosu Dergisi, S. 18, Aralık.
• Bayındır Uluskan, Seda. (2010). Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları. Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Bonnefoy, Claude. (1996). Entre La Vie et Le Rêve (Entretiens), Paris: Gallimard.
• Dağlı, Şemsettin Ziya. (2015). “Atatürk’ün Kültürel Bağlamda Sanata Bakışı ve Modern Türkiye’de Sanatın Olgunlaşması”. Ulakbilge 3.6, 179-201.
• Erkal, Mustafa E. “1938-1980 Dönemi Türkiye’de Sosyal Yapı ve Dinamikleri” Sosyoloji Konferansları No: 53 (2016-1) / 157-185.
• Ertuğrul, Muhsin. (1963). “Bir Dönüm Gecesi (11 Nisan 1930)”, Cumhuriyet, 14 Nisan, 2-7.
• ErtuğruL, Muhsin. (1975). İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim, İstanbul: Yankı Yayınları.
• Esslin, Martin. (1996). Dram Sanatının Alanı (Dram Sanatının Göstergeleri Sahne, Perde ve Ekrandaki Anlamları Nasıl Yaratılır), Çev: Özdemir Nutku, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Evcin, Erol. (2011). “Atatürk’ün Güzel Sanatlara ve Sanatçılara Bakışı” Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi S 47, Bahar, 521-555.
• Karadağ, Nurhan. (1998). Halkevleri Tiyatro Çalışmaları (1932-1951), Ankara: .Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karal, Ziya Enver. (1980). Atatürk ve Devrim (Konferans ve Makaleleri), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kili, Suna. (2000). Atatürk Devrimi, Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Marlalı, Haldun. (1993). Mimik-Rol Alıştırmaları ve Temel Tiyatro Bilgisi, (2. Baskı), İzmir: Sergi Yayınevi.
• Nutku, Özdemir. (1972). Dünya Tiyatrosu Tarihi cilt I, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Nutku, Özdemir. (1989). Sahne Bilgisi, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Öz, Hasan Fehmi. (2003). Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Tiyatro (1908-1923), İstanbul: .Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Süslü, Azmi. (1995). “Cumhuriyet Döneminin Türk Kültürüne Bakışı ve Kültür Politikaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XI, S.31, Mart.
• Yener, Göksun; Nacar, Tamer. (2018). “Cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk ve Güzel Sanatlar”, Cappadocıa Journal of History and Social Sciences, cilt: 10 sayı: 10, 94-102.
• Yıldırım, Ali ; Şimşek, Hasan. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (5. Baskı). Ankara: Seçkin Matbaası.
• Zobu V. R., (1958). “Türk Tiyatrosu’ndan ‘Darülbedayi’e’ İlk Turne İzmir’e”, Türk Tiyatrosu Dergisi, S. 311, 6-7.