CELÂL-ZÂDE SÂLİH ÇELEBİ VE “KISSA-İ FÎRÛZ ŞÂH” TERCÜMESİ’NİN İLK CİLDİ ÜZERİNE

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 4 - PROF. DR. İ. ÇETİN DERDİYOK ARMAĞAN SAYISI, 1476 - 1494, 31.10.2021

Neslihan Polat Aktaş , Ali Emre Özyıldırım

https://doi.org/10.20322/littera.975243

Öz

Klasik Türk edebiyatı mensur hikâyeler açısından oldukça zengin bir edebiyattır. Bu sahada telif ve tercüme olmak üzere pek çok mensur eser yazılmış, bu eserler arasında yer alan hikâye metinleri hem yüksek zümre hem halk tarafından ilgiyle takip edilmiş ve geniş kitlelere ulaşmıştır. Aslı Farsça olup Bîgâmî (ö. 15 yy.) tarafından Dârâb-nâme adıyla yazılan ve 1536’da Celâl-zâde Sâlih Çelebi (ö. 1567) tarafından Kıssa-i Fîrûz Şâh adıyla Türkçeye tercüme edilen eser de bu örneklerden biridir. Eserin mütercimi, Kânûnî Sultân Süleymân (salt. 1520-1566) zamanında yaşayan, dönemin ünlü âlimlerinden ve tanınmış şahsiyetlerinden biridir. Ayrıca muhtelif konularda manzum ve mensur olmak üzere 20’ye yakın eser kaleme almış, “Sâlih” ya da “Salâhî” mahlasıyla şiirler yazmış divan sahibi bir şairdir. Bu çalışmamızda Celâl-zâde Sâlih Çelebi hakkında kısaca bilgi verildikten sonra bahsimize konu olan eseri Kıssa-i Fîrûz Şâh tercümesi tanıtılarak bu metin üzerine genel bir değerlendirme yapılacaktır. Ayrıca eserin ilk cildinin muhtevası özetlenerek hikâye dökümü eklenecektir. Bu vesileyle daha önce ayrıntılı olarak tanıtılmamış olan bu eserin işlediği hikâyelerin seyri hakkında bilgi verilmeye gayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Celâl-zâde Sâlih Çelebi, Bîgâmî, Fîrûz Şâh, tercüme, hikâye.

Kaynakça

• Balcı, Rüştü (hzl.) (2002). Kâtip Çelebi Keşfü’z-zünûn. C. 3, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bülbül, Tuncay (2017). Celâl-zâde Salih Çelebi’nin Cevâmi’ü’l-hikâyât ve Levâmi’ü’r-rivâyât Tercümesi: İnceleme-Metin. Kayseri: TEZMER.
• Canım, Rıdvan (hzl.) (2018). Latîfi Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: KTB Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/60327,latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzamapdf.pdf?0 [erişim tarihi: 02.06.2021].
• DİA (1993). “Celâl-zâde Sâlih Çelebi”. İslam Ansiklopedisi. C. 7, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 262-624.
• Elçi, Fatih (2019). Celâl-zâde Salih Çelebi’nin Münşeâtı: Çeviri yazı-dil içi çeviri-inceleme-tıpkıbasım. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları.
• Fîrûznâme. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi. Hacı Mahmud Efendi Bölümü. No. 6269. 69 yk.
• Gökbilgin, M. Tayyip (1998). “Celâl-zâdeler”. İslâm Ansiklopedisi. C. 3, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. 63-64.
• Gündoğdu, Ebubekir (1997). Divan-ı Salih Çelebi ve Dürer-i Nesayih (Tenkidli Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Hannaway, William L. (1999). “Fîrûzsâh-nâma”. https://www.iranicaonline.org/articles/Fîrûzsah-nama, [erişim tarihi: 01.06.2021].
• İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Gelibolulu Mustafa Âlî Kunhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yayınları.
• Kavruk Hasan, Fatih Elçi (2018). Celâl-zâde Sâlih Çelebi’nin Cevâmiʽü’l-hikâyât ve Levâmiʽü’r-rivâyât’ı. C.1. Ankara.
• Kavruk, Hasan (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensur Hikâye. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Kaytaz, Fatma (2016). Tarih-i Sefer-i Zafer-Rehber-i Alaman: Kanuni Sultan Süleyman'ın Alaman Seferi 1532. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
• Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi Meşâirü’ş-şuʽarâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Köksal, M. Fatih (2007). “Sâlih”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: AKM Yayınları. 468-470.
• Köksal, M. Fatih (2013). “Sâlih Çelebi, Celâl-zâde”. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/salih-celebi-celalzade, [erişim tarihi: 01.06.2021].
• Kütük, Rıfat (1995). Celalzâde Salih Çelebi, Mecnûn u Leylâ, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Özyıldırım, Ali Emre (2017). Mâşi-zâde Fikrî Çelebi ve Ebkâr-ı Efkâr’ı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Saraç, M. A. Yekta (hzl.) (2016). Bursalı Mehmed Tahir Osmanlı Müellifleri. C. 2, Ankara: TÜBA Yayınları.
• Sezer, Elif (2015). The oral and the written in Ottoman literature: The reader notes on the story of Fîrûzşah. İstanbul: Libra Yayınları.
• Sungurhan, Aysun (hzl.) (2017). Kınalı-zâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-şuʽarâ. Ankara: KTB Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 01.06.2021].
• Terceme-i Fîrûz-nâme. Millî Kütüphane. No: 06 HK 3786. 345 yk.
• Topal, Seyid Ali (2008). Celalzâde Salih Çelebi’nin Târih-i Süleyman Adlı Eseri. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Toska, Zehra (2007). Sâlih Çelebi and Mecnûn u Leylâ Mesnevisi (Kıssa-i Pür-Gussa). Harvard: Published at the Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University.
• Türk Ansiklopedisi (1946). “Celâlzade Salih Çelebi”. C.10, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. 121-122.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1958). “Onaltıncı Asır Ortalarında Yaşamış Olan İki Büyük Şahsiyet Tosyalı Celâlzâde Mustafa ve Salih Çelebiler”. Belleten. C. XXII, S. 87: s. 391- 441.
• Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.