TEVFİK FİKRET ŞİİRİNDE AYDINLANMANIN VOKABÜLERİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 103 - 121, 31.01.2023

Ekrem Güzel

https://doi.org/10.20322/littera.1214994

Öz

Türk edebiyatında, Tanzimat dönemiyle birlikte Batılılaşma, modernleşme ve Aydınlanmanın açık etkileri görülmeye başlar. Aralarında yazar ve şairlerin de bulunduğu aydınların bir kısmı Batılı değerleri ve modernleşme biçimini temel ilke olarak benimserler. Bu ilkeleri de metinlerinde bir konu olarak işlerler. Bunlardan biri olan Tevfik Fikret, bir şair olmanın yanında bir aydın olarak tanınmıştır. Modern Türkiye’de Batıcılığı ve modernleşmeyi savunanların sıklıkla referansta bulundukları bir şair olan Fikret, özellikle son dönem şiirlerinde aydınlanma düşüncesini benimseyen bir tutum sergilemiştir.
Bu makalede Tevfik Fikret’in şiirlerinde görülen Aydınlanma düşüncesi üzerinde durulmuştur. Onun son dönem şiirlerinde Aydınlanmanın temel ilkelerini benimseyen ve anlatan bir tutum içerisinde olduğu ileri sürülmüştür. Aydınlanmanın temel unsurları ve ilkeleri olan akla ve bilime inanma, ilerleme fikri, hümanizm, evrensellik, özgürlük, vicdan ve sekülerlik gibi kavramların Fikret’in şiirinde nasıl göründüğü ortaya konulmuştur. Şairin geleceği esas alarak gençlere hitap ettiğine; yine bu bağlamda tarihi, dini ve geleneği ne şekilde eleştirdiğine değinilmiştir. Böylece Aydınlanma ve modernleşmenin Türk edebiyatındaki önemli bir şairin metinlerine yansımaları ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tevfik Fikre, aydın, Aydınlanma, Batılılaşma, modernleşme

Kaynakça

• Akarsu, B. (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akay, H. (1998). Tanzimat Sonrası Türk Edebiyatında Yeni Fikirler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Akay, H. (2007). Yeni Türk Şiirinin Kurucularından Tevfik Fikret. İstanbul: 3 F Yayınları.
• Arslan, A. (2011). Felsefeye Giriş. Ankara: Adres Yayınları .
• Bozkurt, N. (2013). Eleştiri ve Aydınlanma. Ankara: Sentez Yayınları.
• Bölükbaşı, R. T. (2005). Tevfik Fikret. (A. Uçman, Dü.) İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Cassier, E. (1951). The Philosophy of Enlightenment. (T. b.-J. Pettegrove, Çev.) New Jersey: Princeton University Press.
• Çiğdem, A. (2017). Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: Dedalus Yayınları.
• Durak, N. S. (1994). Tevfik Fikret: A MOdel of Literati in the Ottoman Modernization. Ankara: Middle East Technical University.
• Erbay, E. (2001). Tevfik Fikret. T. B.-M. Gültekingil (Dü.) içinde, Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce-1 Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi (s. 226-233). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fikret, T. (2017). Bütün Şiirleri II. (İ. T.-S. Atay, Dü.) Ankara: Akçağ Yayınları.
• Fikret, T. (2019). Rübâb-ı Şikeste. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Kant, I. (2009). An Answer to the Question: 'What is Enlightment'. (H. B. Nisbet, Çev.) London: Penguin Books. Kaplan, M. (1998). Tevfik Fİkret Devir-Şahsiyet-Eser. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2003). Şiir Tahlilleri-I Tanzimat'tan Cumhuriyet'e. İstanbu: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2006). Mustafa Reşid Paşa ve Yeni Aydın Tipi. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (s. 317-324). içinde Ankara: Phenix Yayınları.
• Lange, F. A. (1990). Materyalizmin Tarihi ve Günümüzdeki Anlamının Eleştirisi-I. (A. Arslan, Çev.) Ankara: Gündaoğan Yayınları.
• Mardin, Ş. (2018). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları .
• NIINILUOTO, I. (2011). Progress by Enlightenment: Fact or Fiction? The Finnish Society for the Study of Religion, 1(47), 97-110.
• Özkan, H. B. (2020). Kant'ın Şemsiyesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2006). Sessiz Ev. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pickering, M. (1993). Auguste Comte-An Intellectual Biography, Volume 1 . Mary Pickering : Cambridge University Press.
• Sertel, S. (1969). İlericilik ve Gericilik Kavgasında Tevfik Fikret. İstanbul: Hür Yayınevi.
• Şinasi. (2005). Şinasi Bütün Eserleri. (İ. P.-N. Çetin, Çev.) Ankara: Ekin Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1997). 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Todorov, T. (2019). Aydınllanma Zİhniyeti. (A. N. Bingöl, Çev.) İstanbul: Bgst Yayınları.
• Wenyu, X. (2009, June). The Enlightenment: Conscience and Authority in Judgment. Frontiers of Philosophy in China, 2(4), 264-281.