KLASİK ÜSLUP TEMSİLCİSİ BİR 17. YÜZYIL ŞAİRİ: İFFETÎ VE DÎVÂN’I

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 398 - 441, 31.07.2025

Yunus Kaplan

https://doi.org/10.20322/littera.1711021

Öz

Yaklaşık altı asırlık bir döneme hitap eden klasik Türk edebiyatı geleneğinde yazmış olduğu eserlerle ismini ölümsüzleştiren sayısız şair yetişmiştir. Bunlardan biri de 17. yüzyılda klasik üslup temsilcilerinden biri olan İffetî’dir. Edirne’de doğan şairin asıl adı, Ahmed’dir. Eğitimini tamamladıktan sonra Edirne’deki çeşitli medreselerde müderrislik görevlerini müteakip sırasıyla Kütahya, Lefkoşa ve Belgrat kadılıklarında bulunmuş ve 1712 yılında da vefat etmiştir. Biyografik kaynaklarda bir hayli makbul bir şair, zarif ve marifet ehli biri olarak tanıtılan İffetî’nin eldeki tek eseri, Dîvân’ıdır. Şimdilik bilinen tek nüshası Milli Kütüphanede “06 Hk 1293” arşiv numarasıyla kayıtlı olan mürettep hâldeki bu Dîvân, dokuz farklı nazım şekliyle yazılmış toplam 495 adet manzumeyi ihtiva etmektedir. Büyük çoğunluğu gazel formunda olan ve hepsi aruz vezniyle tanzim edilen bu manzumelerde daha çok âşıkane ve rindane duygular terennüm edilmiştir. Klasik edebiyatın künhüne vakıf bir şairin kaleminden sadır olan ve teknik yönden sağlamlıklarıyla dikkatleri çeken söz konusu manzumelerin en bariz ortak özelliği samimi bir edayla, külfetten uzak ve sade bir dille kaleme alınmış olmalarıdır.

Bu çalışmada önce temsil ettiği edebî geleneğin başarılı bir temsilcisi olan İffetî’nin hayatı hakkında biyografik kaynaklarda verilen bilgiler derli toplu bir hâle getirilmiştir. Ardından bilinen tek eseri olan Dîvân’ının şekil ve muhteva özellikleri hakkında birtakım değerlendirmelerde bulunulduktan sonra manzumelerinden bazı örneklere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı , 17. yüzyıl , klasik üslup , İffetî , dîvân

Kaynakça

• Akbayar, N. (1996). Mehmed Süreyya sicill-i Osmânî. C. I. Tarih Vakfı Yayınları.
• Alıcı, L. (2002). Klasik Türk edebiyatında müraca’a şiirler. İlmi Araştırmalar, 14, 1-15.
• Bilkan, A. F. (2004). Orta klâsik dönem: Nazım. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi C. 5. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Çapan, P. (2005). Mustafa Safayî Efendi, tezkire-i Safâyî. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. (1982). Helâkî divanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Demirel, Ş. (2009).XVII. yüzyıl klâsik Türk şiirinin anlam boyutunda meydana gelen üslûp hareketleri: Klâsik üslûp -Sebk-i Hindî-hikemî tarz-mahallîleşme. Turkish Studies, 4(2), 279-305.
• Devellioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Aydın Kitabevi Yayınları.
• Ekinci, R. (2018). Şeyhî Mehmet Efendi, vekâyiu’l-fuzalâ. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Erkal, A. (2009). 17. yüzyıl divan şiiri poetikası. [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• İffetî (t.y.). Dîvân. Milli Kütüphane “06 Hk 1293”.
• İnce, A. (2005). Tezkîretü’ş-şu’arâ, Sâlim Efendi. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• İpşirli, M. (1993). Çatalcalı Ali Efendi. İslâm Ansiklopedisi, C. 8. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 234-235.
• İpşirli, M. (2007). Paşmakçızâde Ali Efendi. İslâm Ansiklopedisi, C. 34. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 185-186.
• Kaplan, Y. (2019). Belîğî ve dîvânçesi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 22, 359-448.
• Köksal, M. F. (2009). Metin neşrinde vezinle ilgili problemler, bazı tespit ve teklifler. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 9, 63-86.
• Kurnaz, C. & Tatcı, M. (2001). Mehmet Nail Tuman, tuhfe-i Nâilî. C. II. Bizim Büro Yayınları.
• Küçük, S. (1994). Bâkî dîvânı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Macit, M. (2016). Divan şiirinde ahenk unsurları. Kapı Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2011). Eski Türk edebiyatına giriş: Biçim ve ölçü. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2021). Kemâl Paşazâde dîvân ve diğer şiirler. Ankara: TDK Yayınları.
• Uludağ, E. (2024). Şeyhülislâm Azizzâde Mehmed Bahâyî dîvânı (inceleme-karşılaştırmalı metin). Grafiker Yayınları.