Yugoslavya Döneminde Kosova Türklerinin Siyasi ve Hukuki Durumları Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 127 - 136, 30.10.2025

Melike Baymak , Bülent Yıldırım

https://doi.org/10.53425/madergisi.1667519

Abstract

Bu makale, 1974 Anayasası bağlamında Yugoslavya’daki Türk toplumunun hukuki, siyasi ve sosyoekonomik durumunu analiz etmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasının ardından, Yugoslavya Türkleri merkeziyetçi bir yönetim altında azınlık statüsüne düşmüş ve mülkiyet, dil ve eğitim gibi temel haklarda ciddi kısıtlamalarla karşı karşıya kalmıştır. Özellikle kamulaştırma politikalarıyla başlayan ekonomik zayıflama, Türk toplumunun sosyal ve kültürel yapısında büyük kayıplara neden olmuştur. Yerel ve merkezî yönetimlerde sınırlı temsiliyet hakkına sahip olan Türkler, Sırp milliyetçiliği ve Arnavut nüfusun baskısı altında kimliklerini koruma ve toplumsal dayanışmayı sürdürme mücadelesi vermiştir. Eğitim ve dil hakları üzerindeki kısıtlamalar, kültürel sürekliliği zorlaştırmış ve bu durum topluluğun geleceği açısından ciddi bir sorun hâline gelmiştir. 1950’li yıllara kadar süren göç dalgaları, Türk nüfusunun azalmasına ve sosyoekonomik yapının daha da zayıflamasına yol açmıştır. Ancak 1974 Anayasası ile birlikte Türk toplumu dil, kültür ve kimliğini korumada önemli kazanımlar elde etmiş ve güçlü bir direnç göstermiştir. Bu süreç hem bir kimlik mücadelesi hem de sosyoekonomik varlığın korunması olarak şekillenmiştir.

Keywords

Kosova , Makedonya , Yugoslavya , Azınlık , Anayasa

An Evaluation on The Political and Legal Status of Kosovo Turks Under Yugoslavia

Abstract

This article analyzes the legal, political, and socioeconomic status of the Turkish community in Yugoslavia within the framework of the 1974 Constitution. After the dissolution of the Ottoman Empire, the Turks in Yugoslavia were relegated to minority status under a centralized administration and faced significant restrictions in property, language, and education rights. Particularly, the economic decline triggered by policies of nationalization led to substantial losses in the social and cultural structure of the Turkish community. With limited representation in both local and central governments, the Turks struggled to preserve their identity and sustain social solidarity amidst the rise of Serbian nationalism and pressure from the Albanian population. Restrictions on education and language rights hindered cultural continuity and posed a serious challenge for the future of the community. Migration waves continuing into the 1950s contributed to a decline in the Turkish population and further weakened their socioeconomic position. However, with the adoption of the 1974 Constitution, the Turks achieved significant gains in protecting their language, culture, and identity, demonstrating strong resilience. This process evolved as both a struggle for identity and an effort to sustain socioeconomic existence.

Keywords

Kosovo , Macedonia , Yugoslavia , Minority , Constitution

References

• Abdula, S. (2017). Makedonya’da Yerel Seçimler ve Siyasal Değişim. Seta Perspektif, (183), ss. 1-5.
• Baki, E. (1983). Türk Halkı Her Alanda Gelişme Kaydetti. Tan Gazetesi, s. 3.
• Baklacıoğlu, N. (2011). Dış Politika ve Göç Yugoslavya’dan Türkiye’ye Göçlerde Arnavut-lar (1920-1990). Derin Yayınları.
• Blakut, R. (1994). Srbija İnstitucionalno Radi na Kolonizaciji Kosova. Vojna Stamparija.
• Bajrami, H. (2001). Marrëveshja Xhentëlmene Tito-Kypërli më 1953. Dardania.
• Bandžović, S. (1998). Iseljavanje muslimanskog stanovništva iz Srbije i CrneGore tokom XIX. Stoljeća. El-Kalem.
• Boban, V. (1983). Jastrebov u Prizrenu. Priština Državna Štamparijia.
• Bozkurt, G. S. (2010). Tito Sonrası Dönemde Eski Yugoslavya Bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, X (2), ss. 51-95.
• Cvrtila, V. (2004). Politička Geografija I Geopoltika. Svibanj.
• Çelik, B. (2013). Dağılan Yugoslavya Sonrası Kosova ve Makedonya Türkleri. Gürer Yayınları.
• Demir, H. (2017). II. Dünya Savaşı’nda Yugoslavya (1939-1945): Hırvat Ustaşalar, Sırp Çetnikler ve Komünist Partizanlar. Karadeniz Araştırmaları, XIV (55), ss. 147-168.
• Drulovic, M. (1976). Özyönetim. Bilgi Yayınevi.
• Emin, N. (2014). Makedonya Siyasetini Anlama Kılavuzu. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Engüllü, S. (1996). Balkan Savaşlarından Sonra Makedonya’da Türkler. Asam Yayınevi.
• Gangloff, S. (2004). Turkish policy towards the conflict in Kosovo: the preminence of national political interests. Balkanologie. Revue d'études pluridisciplinaires, (8), p.1.
• Hamza, Y. (1991). Atatürk ve Makedonya’da Yaşayan Türkler ve Azınlıklar. Çevren Dergisi, XVIII, ss. 85-86.
• İlievski, B. (2017). Turci U Kraljevini SHS / Jugoslaviji Demografska Analiza Na Osnovu Popisa Stanovništva 1921. I 1931. Faculty of Philosophy, University “Sv. Kirilo i Metodije” Kopirnica.
• Jović, D. (2014). Yugoslavism and the Soviet Union: Tito's Yugoslavia in the Early Cold War. Central European University Press.
• Kalić, J. (1994). Srbi u Poznom Srednjem Veku. Prosveta.
• Kamil, İ. (1987). Yugoslavya Komünistler Birliği’nin Birinci Konferansından Sonra. Çevren Dergisi, (60), ss. 18-19.
• Karčić, F. (2001). Muslimani Balkana: “Istočno pitanje” u XX vijeku. Behram-begova medresa.
• Krizman, B. (1981). Jugoslavenske vlade u izbjeglištvu 1941-1943. Dokumenti, Arhiv Jugoslavije – Globus, Štamparija Ognjen Prica.
• Lukač, D. (1987). Treći Rajh i Zemlje Jugoistočne Evrope, sv. 1, 2 i 3. Vojnoizdavački Zavod. Beograd Državna Štamparijia.
• Mandacı, N. & Erdoğan, B. (2001). Balkanlarda Azınlık Sorunu: Yunanistan, Arnavutluk, Makedonya ve Bulgaristan’daki Azınlıklara Bir Bakış. SAEMK Yayınları.
• Mesić, M. (2003). Međunarodne Migracije Tokovi i Teorije. Societas.
• Nakičević, Ö. (1969). Revolt i Protesni Marš Stanovnika Kosova 1822. Priština Državna Štamparijia.
• Oran, B. (1993). Balkan Türkleri Üzerine İncelemeler. A.Ü. Siyasal Bilgiler Dergisi, 48 (1-4), ss. 121-147.
• Oruç, Z. (2011). Balkanlarda Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk Çerçevesinde Kosova-Makedonya Türklerinin Kimlik Sorunları [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Özgün, M. (2002). Osmanlı’dan Günümüze Kosova Türkleri. Balkan Yayınları.
• Petranović, B. (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. Beograd Državna Štamparija.
• Popis vo Makedonija. (22.08.2024). http://www.novamakedonija.com.mk.
• Recepoğlu, A. S. (2005). Kosova Türk Toplumunun ve Üyelerinin Hakları. Özel Yayın.
• Sancaktar, C. (2009). Dayton Barış Anlaşması’nın 10. Yılında Bosna Hersek Karnesi. http://www.tasam.org/index.php?altid=1316
• Sasa, Č. & Davorin, R. (2009). Jugoslavija: Unitarna Država ili Federacije Povijesne Težnje Srpskoga i Hrvatskog Naroda- Jedan od Uzroka Raspada Jugoslavije. GRAF FORM.
• Serafim, N. (1998). Prizren od Srednjeg Veka do Savremenog Doba. Prizren Državna Štamparija.
• Sipahioğlu, B. (2009). Tarihi ve Siyasi Yönüyle Kosova. Bay Yayınları.
• Tokmak, E. (2010). Yugoslavya'nın Dağılma Sürecinde Kosova Sorunu ve Kosova Basını. [Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Vukadinović, R. (1998). Međunarodni Politički Odnosi. Barbat.
• Zeyniloviç, S. (2005). Makedonya Demokratik Süreçlerinde Türkler. Birlik Media Yayınları.