COVID-19 PANDEMİ SÜRECİNDE ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE MENTAL İYİ OLUŞUN YORDAYICILARI

Year 2023, Issue: 65, 288 - 313, 31.01.2023

Hülya Şahin Baltacı , Işıl Özkılıç , Deniz Küçüker , Turnel Altan

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1015334

Cited By: 3

Abstract

Bu araştırmada COVID-19 sürecinde Türkiye’deki önleyici politikaların yeterli olduğunu düşünme, yaşam etkililiği, minnettarlık, sosyal destek ve psikolojik sağlamlığın üniversite öğrencilerinin mental iyi oluş düzeylerinin anlamlı yordayıcısı olup olmadığının incelenmesi amaçlanmıştır. Değişkenler arasındaki ilişki ilişkisel tarama modeli ile araştırılmıştır. Bir devlet üniversitesinde öğrenim gören lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinden oluşan çalışma grubundan internet tabanlı anket (Google Forms) ile veriler toplanmıştır. 1154 öğrenciden oluşan çalışma grubunun yaş ortalaması 22.39’dur. Araştırmada veriler araştırmacıların oluşturduğu Kişisel Bilgi Formu, Keldal’ın (2015) uyarladığı Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği, Eker, Arkar ve Yaldız’ın (2001) uyarladığı Çok Boyutlu Sosyal Destek Ölçeği, Yüksel ve Oğuz-Duran’ın (2012) uyarladığı Minnettarlık Ölçeği, Doğan’ın (2015) uyarladığı Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği ve Ekşi, Kaya ve Sancar (2008)’ın uyarladığı Yaşam Etkililiği Ölçeği ile elde edilmiştir. Elde edilen veriler SPSS 20 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda değişkenlerin arasındaki ilişkinin belirlenebilmesi için pearson korelasyon katsayısı ile aşamalı regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular psikolojik sağlamlık, minnettarlık, sosyal destek ve yaşam etkililiği değişkenine ait etkin inisiyatif, zaman yönetimi, özgüven ve sosyal yetkinlik alt boyutlarında yordayıcı değişkenlerinin mental iyi oluşu anlamlı bir şekilde yordadığını; yaşam etkililiğine ait başarı motivasyonu, zihinsel esneklik, iş/görev liderliği, duygu kontrolü değişkenlerinin anlamlı yordayıcı olmadığını göstermektedir.

Keywords

Covid-19, üniversite öğrencileri, psikolojik etkiler, mental iyi oluş

References

• Ateş, B. (2016). Perceived social support and assertiveness as a predictor of candidates psychological counselors‟ psychological well-being. International Education Studies, 9(5), 28-39.
• Ateş, B., ve Çelik, O. (2018). Öğretmen adaylarında psikolojik iyi oluşun yordayıcısı olarak algılanan sosyal yetkinlik ve güvengenlik. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 444-460.
• Aydın, A., Kahraman, N. ve Hiçdurmaz, D. (2017). Hemşirelik öğrencilerinin algılanan sosyal destek ve psikolojik iyi olma düzeylerinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 8(1), 40-47.
• Azar, M. F. G. ve Bermas, H. (2015). Comparison of neurosis, loneliness and resilience between individuals with diabetes and normal people. International Journal of Humanities and Cultural Studies. Special Issue, December: 1157- 1167. ISSN 2356- 5926.
• Belser, P. (2020). COVID-19 cruelly highlights inequalities and threatens to deepen them. Access: https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/WCMS_740101/lang--en/index.htm.
• Betancourt, T. S., ve Khan, K. T. (2008). The mental health of children affected by armed conflict: Protective processes and pathways to resilience. International Review of Psychiatry, 20(3), 317–328. doi:10.1080/09540260802090363.
• Bilge, Y., ve Bilge, Y. (2020). Koronavirüs salgını ve sosyal izolasyonun psikolojik semptomlar üzerindeki etkilerinin psikolojik sağlamlık ve stresle baş etme tarzları açısından incelenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23.
• Bostan, S., Erdem, R., Öztürk, Y. E., Kılıç, T. ve Yılmaz, A. (2020). The effect of covıd-19 pandemic on the Turkish society. Electron J Gen Med. 17 (6):237
• Browning, M. H., Larson, L. R., Sharaievska, I., Rigolon, A., McAnirlin, O., Mullenbach, L., ... & Alvarez, H. O. (2021). Psychological impacts from COVID-19 among university students: Risk factors across seven states in the United States. PloS one, 16(1), e0245327.
• Butler, J. ve Kern, M. L. (2015). The PERMA-Profiler: A brief multidimensional measure of flourishing. Unpublished manuscript. http://www.peggykern.org/questionnaires.html adresinden ulaşılabilir.
• Büyüköztürk, S. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: istatistik, araştırma deseni, spss uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Carleton, N. (2016). Fear of the unknown: One fear to rule them all? Journal of Anxiety Disorders, 41, 5–21
• Çakır Y, Palabıyıkoğlu R. (1997). Gençlerde sosyal destek-çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması. Kriz Dergisi; 5,15-24.
• Cenkseven, F. ve Akbaş, T. (2007). Üniversite öğrenclerinde öznel ve psikolojik iyi olmanın yordayıcılarının incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 111(27), 43-65.
• Çetin, C., ve Anuk, Ö. (2020). COVID-19 pandemi sürecinde yalnızlık ve psikolojik dayanıklılık: bir kamu üniversitesi öğrencileri örneklemi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 170-189.
• Çorbacı-Oğuz, A. (2008). 6 yaş çocuklarında sosyal yeterliliğin, akran ilişkilerinin ve sosyal bilgi işleme sürecinin değerlendirilmesi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Dekel, S., Hankin, I. T., Pratt, J. A., Hackler, D. R., ve Lanman, O. N. (2016). Posttraumatic growth in trauma recollections of 9/11 survivors: A narrative approach. Journal of Loss and Trauma, 21(4), 315-324.
• Demirtaş, A. S. (2019). Secure attachment and mental well-being: Gratitude, hope and ego-resiliency as mediators. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 937-964.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Doğan, T., ve Sapmaz, F. (2012). Kişiler arası ilişki tarzları ve öznel iyi oluş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 585-602.
• Duman, N. (2019). Mentalizasyon ve mentalizasyonun psikopatoloji, duygudurum düzenleme, saldırganlık ve şiddet ilişkisi üzerine bir derleme. Pesa International Journal of Social Studies, 5(2), 200-208.
• Duman, N. (2020). Üniversite öğrencilerinde covıd-19 korkusu ve belirsizliğe tahammülsüzlük. The Journal of Social Science,4 (8), 426-437. DOI: 10.30520/tjsosci.748404
• Diener, E. ve Seligman, M. E. P. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13, 81-84.
• Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12 (1), 17-25.
• Ekşi, H., Kaya, Ç. ve Sancar, D. (2018). A convenient measure for psychoeducational effectiveness studies: the Psychometric properties of life effectiveness questionnaire. Paper presented at 8th International Conference on Research in Education- ICRE, May, 9-11, Manisa, Turkey (pp. 488-491).
• Emmons, R. A., ve McCullough, M. E. (2003). Counting blessings versus burdens: an experimental investigation of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal Of Personality and Social Psychology, 84(2), 377-389.
• Ergül B, Altın Yavuz A, Gündoğan Aşık E, Kalay B. (2020). Statistical evaluation of the COVID-19 outbreak data as of April around the World and in Turkey. Anatol Clin.;25 (Special Issue on COVID 19):130-41
• Ergül-Topçu, A., Yasak, Y., Kalafat, T., & Altınoğlu-Dikmeer, İ. (2021). COVID-19 Sürecinde Demografik, Sosyal, Akademik ve Hastalıkla İlgili Faktörlerin Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik İyi Oluşları ile İlişkisi. Journal of Theory & Practice in Education (JTPE), 17(1).
• Eastwood, K., Durrheim, D., Francis, J. L., d’Espaignet, E. T., Duncan, S., Islam, F. ve Speare, R. (2009). Knowledge about pandemic infl uenza and compliance with containment measures among Australians, Bulletin of the World Health Organization, 87, 588-594.
• Fiorillo, A., & Gorwood, P. (2020). The consequences of the COVID-19 pandemic on mental health and implications for clinical practice. European Psychiatry, 63(1).
• Fredrickson BL, Tugade MM, Waugh CE, & Larkin GR (2003). What good are positive emotions in crises? A prospective study of resilience and emotions following the terrorist attacks on the United States on September 11th, 2001. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 365–376.
• Fried, E. I., Papanikolaou, F., ve Epskamp, S. (2020). Mental health and social contact during the COVID-19 Pandemic: An ecological momentary assessment study. Clinical Psychological Science,1-15, doi: 21677026211017839.
• Fujitani, T., Ohara, K., Kouda, K., Mase, T., Miyawaki, C., Momoi, K., ... ve Nakamura, H. (2017). Gratitude Predicts Well-being Mediated by Social Support and Sense of Coherence in Women. Health Behavior and Policy Review, 4(6), 562-569.
• Göcen, G. (2012). Şükür ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Alan Araştırması. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güçlü, D. (2001). Zaman Yönetimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25 (25), 87-106. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10371/126932
• Güngörmüş, K., Okanlı, A ve Kocabeyoğlu, T (2015). Hemşirelik öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 6(1), 9-14.
• Hamburg, B. A. (1990). Life skills training: Preventing interventions for young adolescents. Report of the Life Skills Training Working Group, Carniege Council on Adoloescent Development. Washington, DC.
• Hu, T., Zhang, D., & Wang, J. (2015). A meta-analysis of the trait resilience and mental health. Personality and Individual Differences, 76, 18–27. https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.11.039
• Janoff-Bulman, R., Berg, M., & Harvey, J. H. (1998). Disillusionment and the creation of value: From traumatic losses to existential gains. Perspectives on loss: A sourcebook, 35-47.
• İzci, F., Kulacaoğlu, F., ve Beştepe, E. (2021). COVID-19 Pandemisinde Toplum ve Sağlık Çalışanlarının Ruh Sağlığı ve Koruyucu Önlemler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13(1), 126-134.
• Jin, J., Tang, Y.-Y., Ma, Y., Lv, S., Bai, Y., & Zhang, H. (2009). A structural equation model of depression and the defense system factors: A survey among Chinese college students. Psychiatry Research, 165, 288−296.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Uygulamaları. Ankara: Asil Yayınevi.
• Karasar, N. (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi. Kardas, F., Zekeriya, C. A. M., Eskisu, M., & Gelibolu, S. (2019). Gratitude, hope, optimism and life satisfaction as predictors of psychological well-being. Eurasian Journal of Educational Research, 19(82), 81-100.
• Kaya, B. (2020). Pandeminin ruh sağlığına etkileri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23(2), 123-124. https://doi.org/10.5505/kpd.2020.64325
• Kc., A., Gan, C.C.R., Dwirahmadi, F. (2019) Breaking through barriers and building disaster mental resilience: A case study in the aftermath of the 2015 Nepal Earthquakes. Int J Environ Res Public Health, 16:2964, 1-18.
• Keldal, G. (2015). Warwick-Edinburgh mental iyi oluş ölçeği’nin Türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 103-115.
• Keyes, C. L., Dhingra, S. S., & Simoes, E. J. (2010). Change in level of positive mental health as a predictor of future risk of mental illness. American journal of public health, 100(12), 2366-2371.
• Keyes, C. L., Shmotkin, D., & Ryff, C. D. (2002). Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 1007-1022.
• Khawaja, N. G., Ibrahim, O., & Schweitzer, R. D. (2017). Mental wellbeing of students from refugee and migrant backgrounds: The mediating role of resilience. School Mental Health, 9(3), 284-293.
• Kluge, H. P. (2020). Statement – physical and mental health key to resilience during COVID-19 pandemic. World Health Organization. https://www.euro.who.int/en/mediacentre/sections/statements/2020/statement-physical-and-mental-health-key-to-resilienceduring-covid-19-pandemic
• Koçak, O., Koçak, Ö. E., & Younis, M. Z. (2021). The psychological consequences of COVID-19 fear and the moderator effects of individuals’ underlying illness and witnessing infected friends and family. International journal of environmental research and public health, 18(4), 1836.
• Lai, S. T., & O'Carroll, R. E. (2017). ‘The Three Good Things’-the effects of gratitude practice on wellbeing: a randomised controlled trial. Health Psychology Update, 26(1), 11.
• Lambert, N. M., Fincham, F. D., Stillman, T. F. (2012). Gratitude and depressive symptoms: The role of positive reframing and positive emotion. Cognition and Emotion, 26, 615–633. doi:10.1080/02699931.2011.595393
• Lau, J. T. F., Yang, X., Tsui, H. ve Kim, J. H. (2003). Monitoring community responses to the SARS epidemic in Hong Kong: from day 10 to day 62. Journal of Epidemiology and Community Health, 57, 864-870.
• Layous K, Chancellor J, & Lyubomirsky S (2014). Positive activities as protective factors against mental health conditions. Journal of Abnormal Psychology, 123(1), 3–12. doi:10.1037/a0034709
• Lyubomirsky, S., King, L., & Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological Bulletin, 131, 803-855.
• Lyubomirsky S (2008) The how of happiness: A scientific approach to getting life you want. New York, Penguin Press.
• Maddi, S. R. (2004). Hardiness. An operationalizetion of existantial courage. Journal of Humanistic Pschology, 44, 279-298.
• Maddi S. R., ve Khoshaba, D. M. (1994). Hardiness and mental health. Journal of Personality Assessment, 63, 265-274.
• Malkoç, A. ve Yalçın, İ. (2015). Üniversite öğrencilerinde psikolojik dayanıklılık, sosyal destek, başa çıkma ve iyi-oluş arasındaki ilişkiler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(43), 35-43.
• McHugh, J. E., & Lawlor, B. A. (2012). Exercise and social support are associated with psychological distress outcomes in a population of community-dwelling older adults. Journal of health psychology, 17(6), 833-844.
• Norris, F.H. (2005). Range, magnitude and duration of the effects of disasters on mental health: Review update. Research Education Disaster Mental Health. Disaster Effects, 1-23.
• Neill, J. T. (2008). Enhancing life effectiveness: The impacts of outdoor education programs. Doctoral dissertetion, University of Western Sydney, Australia.
• Neill, J. T., Marsh, H. W., & Richards, G. E. (2003). The Life Effectiveness Questionnaire: Development and psychometrics. Unpublished manuscript, University of Western Sydney, Sydney, NSW, Australia.
• Nguyen, T. M. & Le, G. N. H. (2021). The influence of COVID-19 stress on psychological well-being among Vietnamese adults: The role of self-compassion and gratitude. Traumatology., 27(1), 86-97.
• Özmen, T. (2019). Proaktif kişiliğin sporcuların psikolojik iyi oluş düzeyine etkisi, Master's thesis, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Polizzi, C., Lynn, S. J., & Perry, A. (2020). Stress and coping in the time of COVID- 19: pathways to resilience and recovery. Clinical Neuropsychiatry, 17(2), 59-62.
• Rodríguez-Artalejo, F., Guallar-Castillón, P., Herrera, M. C., Otero, C. M., Chiva, M. O., Ochoa, C. C., ... & Pascual, C. R. (2006). Social network as a predictor of hospital readmission and mortality among older patients with heart failure. Journal of Cardiac Failure, 12(8), 621-627.
• Rutter, M. (2012). Resilience as a dynamic concept. Development and Psychopathology, 24(2), 335–344. doi:10.1017/S0954579412000028
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081.
• Sarmento, M. (2015). A “mental health profile” of higher education students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 191, 12-20.
• Smith, M. M., Saklofske, D. H., Keefer, K. V., & Tremblay, P. F. (2016). Coping strategies and psychological outcomes: The moderating effects of personal resiliency. The Journal of Psychology, 150(3), 318-332.
• Şahin Baltacı, H., Özkılıç, I., Küçüker, D., Altan, T. (2020). COVID-19 pandemisinin üniversite öğrencileri üzerindeki etkileri. VII. EJER International Eurasian Educational Research Congress, Sözlü Bildiri, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir
• Sheek-Hussein, M., Abu-Zidan, F. M., & Stip, E. (2021). Disaster management of the psychological impact of the COVID-19 pandemic. International journal of emergency medicine, 14(1), 1-10.
• Torales, J., O’Higgins, M., Castaldelli-Maia, J. M., & Ventriglio, A. (2020). The outbreak of COVID-19 coronavirus and its impact on global mental health. International Journal of Social Psychiatry, 66(4), 317-320.
• Toussaint, L.&Friedman, P. (2008). Forgiveness, gratitude, and well-being: the mediating role of affect and beliefs. J Happiness Stud.10:635–654.
• Qiu, J., Shen, B., Zhao, M., Wang, Z., Xie, B., & Xu, Y. (2020). A nationwide survey of psychological distress among Chinese people in the COVID-19 epidemic: implications and policy recommendations. General Psychiatry, 33(2), 1-2.
• Wang, C., Pan, R., Wan, X., Tan, Y., Xu, L., Ho, C. S.,Ho, R. C. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1729.
• World Health Organisation. (2004). Promoting Mental Health; Concepts Emerging Evidence and Practice (Summary report). Geneva.
• Wood, A. M., Maltby, J., Gillett, R., Linley, P. A., Joseph, S. (2008). The role of gratitude in the development of social support, stress, and depression: Two longitudinal studies. Journal of Research in Personality, 42, 854–871. doi:10.1016/j.jrp.2007.11.003
• Wood, A.M., Froh, J.J., & Geraghty, A.W. (2010). Gratitude and well-being: A review and theoretical integration. Clinical Psychology Review. 30(7), 890-905.
• Yıldırım İ (2006). Anne baba desteği ve başarı: Anne babalar çocuklarına nasıl destek olabilirler?. Ankara, Anı Yayıncılık.
• Yirci, R., ve Özdemir, T. Y. (2021). COVID-19 Pandemisinin Sosyoekonomik ve psikolojik göstergeleri ile Türk eğitim sistemi üzerindeki etkileri1. Journal of History School , 53, 2440-2466.
• Yüksel, A. ve Oğuz Duran N. (2012). Turkish adaptation of gratitude questionnaire. Eurasian Journal of Educational Research, 46,199-216.
• Zheng, Y., Fan F., Yu, C. ve Luo, T., (2011). Relationship between gratitude and symptoms of post-traumatic stress disorder among adolescents: Mediation of social support and resilience. Psychological Development and Education, 05.