Ekolojik sürdürülebilirlik: Biyoloji öğretmenleri ve öğrenci görüşleri

Year 2025, Issue: 76, 168 - 187, 31.10.2025

Esra Çakırlar Altuntaş , Levent Turan

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1375504

Abstract

Bu araştırmada biyoloji öğretmenlerinin ve öğrencilerinin ekolojik sürdürülebilirlik ve eğitimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni benimsenmiştir. 38 biyoloji öğretmeni ile 47 ortaöğretim öğrencisi olmak üzere iki farklı çalışma grubu bulunmaktadır. Veri toplama aşamasında aynı sorular üzerinden biyoloji öğretmenleri ve öğrencileri ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizine tabii tutulmuş ve sonuçlar tablolar halinde karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Araştırma sonuçlarında hem biyoloji öğretmenlerinin ve hem de öğrencilerinin ekolojik sürdürülebilirliğin gelecek için önemine odaklandıkları görülmektedir. Her iki grubun ekolojik sürdürülebilirliğin sağlanabilirliğine yönelik görüşleri eğitim ve politika temaları altında toplanmakla birlikte, eğitim teması altında yoğunlaşmıştır. Ekolojik sürdürülebilirlik için biyoloji öğretmenlerinin öncelikli olarak dışsal motivasyonu, öğrencilerinin ise içsel motivasyonu benimsediği tespit edilmiştir. Biyoloji öğretmenleri ekolojik sürdürülebilirlik eğitimi için sınıf içi etkinlikleri; öğrenciler ise sınıf dışı etkinlikleri önemsemektedir. Ayrıca öğrenciler sınıf içi etkinliklerde teknoloji destekli uygulamaları talep etmektedir. Öğretmenlerin ve öğrencilerin ekolojik sürdürülebilirliğe yönelik görüşlerinin ortaya konması konunun öğretiminin iyileştirilebilmesi açısından önemlidir.

Keywords

Biyoloji öğretmeni , ekolojik sürdürülebilirlik , ortaöğretim öğrencisi , sürdürülebilir kalkınma

Ecological sustainability: Opinions of biology teachers and students

Abstract

This study aimed to determine the opinions of biology teachers and students on ecological sustainability and its education. A case study design, one of the qualitative research methods, was adopted in the study. Two different study groups, 38 biology teachers and 47 secondary school students, were included. Semi-structured interviews were conducted with biology teachers and students on the same questions during the data collection phase. The data obtained were subjected to content analysis and the results were presented comparatively in tables. The results of the study showed that both biology teachers and students focused on the importance of ecological sustainability for the future. The views of both groups on the feasibility of ecological sustainability were gathered under the themes of education and policy, but concentrated under the theme of education. It was determined that biology teachers primarily adopted extrinsic motivation for ecological sustainability, while their students adopted intrinsic motivation. Biology teachers gave importance to in-class activities for ecological sustainability education; Students attached importance to out-of-class activities. In addition, students demanded technology supported applications in in-class activities. Revealing the views of teachers and students on ecological sustainability is important in terms of improving the teaching of the subject.

Keywords

Biology teacher , ecological sustainability , secondary education student , sustainable development

References

• Arendt, F., & Matthes, J. (2016). Nature documentaries, connectedness to nature, and pro-environmental behavior. Environmental Communication, 10(4), 453-472. https://doi.org/10.1080/17524032.2014.993415
• Aslan, M., & Doğan, S. (2020). Dışsal motivasyon, içsel motivasyon ve performans etkileşimine kuramsal bir bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 291-301. https://doi.org/10.21076/vizyoner.638479
• Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-14.
• Barrett, M.J., Hart, P., Nolan, K., & Sammel, A. (2005). Challenges in implementing action oriented sustainability education. In Filho, W.L. (Ed.), Handbook of sustainability research (pp. 505– 34). Peter Lang.
• Bayrakçeken, S., Oktay, Ö., Samanci, O., Canpolat, N. (2021). Motivasyon kuramları çerçevesinde öğrencilerin öğrenme motivasyonlarının arttırılması: Bir derleme çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 677-698.
• Brockhaus, S., Fawcett, S. E., Knemeyer, A. M., & Fawcett, A. M. (2017). Motivations for environmental and social consciousness: Reevaluating the sustainability-based view. Journal of Cleaner Production, 143, 933-947.
• Buchanan, J. (2012). Sustainability education and teacher education: Finding a natural habitat?. Australian Journal of Environmental Education, 28(2), 108-124. https://doi.org/10.1017/aee.2013.4
• Calp, Ş. & Bacanlı, H. (2016). Algılanan akademik yeterlik ve özerklik desteğinin özerk akademik motivasyon ve akademik başarıyla ilişkisi [The relationship between perceived autonomy support and academic competence with autonomous academic motivation and academic]. Mehmet Akif Ersoy University Journal of Education Faculty, 40, 300-317. https://doi.org/10.21764/efd.47706.
• Caner, Ö. (2019). Öğretmen adaylarının okul dışı öğrenme ortamlarında sürdürülebilir çevre eğitimine yönelik tutumları [Teacher candidates’ attidues towords the sustainable environmental education in out-of-school learning environments].Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Cebrián, G., Junyent, M., & Mulà, I. (2020). Competencies in education for sustainable development: Emerging teaching and research developments. Sustainability, 12(2), 579.
• Celep, C. (2002). Sınıf yönetimi ve disiplini [Classroom management and discipline]. Anı Yayıncılık. Cheong, I. A. (2005). Educating pre-service teachers for a sustainable environment. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 33(1), 97-110. https://doi.org/10.1080/1359866052000341151
• Creswell, J. W. (2012). Educational research planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. Pearson Publishing.
• Csobanka, Z. E. (2016). The z generation. Acta Technologica Dubnicae, 6(2), 63-76. DOI: 10.1515/atd-2016-0012 Demir, Y., & Atasoy, E. (2021). Ortaokul öğrencilerinin sürdürülebilir kalkınmaya yönelik algılarının incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(3), 1688-1702.
• Dilekmen, M. & Ada, Ş. (2010). Öğrenmede güdülenme [Motivation in learning]. Journal of Kazım Karabekir Education Faculty,11, 113-123.
• Dioba, A., Kroker, V., Dewitte, S., & Lange, F. (2024). Barriers to pro-environmental behavior change: A review of qualitative research. Sustainability, 16(20), 8776.
• Dodds, R., Holmes, M. & Novotny, M. (2022). Because I believe in it: Examining intrinsic and extrinsic motivations for sustainability in festivals through self-determination theory. Tourism Recreation Research, 47(2), 111-129.
• Duong, C. D., Nguyen, B. N., Doan, X. H., Nguyen, V. H., & Vu, A. T. (2023). “I do believe in karma”: understanding consumers' pro-environmental consumption with an integrated framework of theory of planned behavior, norm activation model and self-determination theory. Management of Environmental Quality: An International Journal, 35(2), 270-298.
• Fawcett, S. E., Fawcett, A. M., Watson, B. J., & Magnan, G. M. (2012). Peeking inside the black box: toward an understanding of supply chain collaboration dynamics. Journal of supply chain management, 48(1), 44-72.
• Freman, C. & Soete, L., (2003). Yenilik iktisadı (Trans. Ergun Türkcan) [Innovation economics]. Tübitak Yayınları, Kalkan Matbacılık, Ankara
• Goller, A., & Markert, J. (2024). Teacher educators’ subjective theories on education for sustainable development in higher education. Environmental Education Research, 1–21. https://doi.org/10.1080/13504622.2024.2437148
• Goodland, R. (1995). The concept of environmental sustainability. Annual review of ecology and systematics, 1-24.
• Gökmen, A. , Solak, K. & Ekici, G. (2017). Sürdürülebilir kalkınma için eğitim: öğretmen adaylarinin tutumları ile ilişkili olan faktörler. Kesit Akademi Dergisi, (12), 462-480.
• Graves, L. M., & Sarkis, J. (2018). The role of employees' leadership perceptions, values, and motivation in employees' pro-environmental behaviors. Journal of cleaner production, 196, 576-587.
• Grimwood, B. S. R., Gordon, M., & Stevens, Z. (2018). Cultivating nature connection: Instructor narratives of urban outdoor education. Journal of Experiential Education, 41(2), 204–219. https://doi.org/10.1177/10538259177382
• Güler, T. (2009). Ekoloji temelli bir çevre eğitiminin öğretmenlerin çevre eğitimine karşı görüşlerine etkileri. Eğitim ve Bilim, 34(151), 30–43.
• Güner, U. (2020). Çevresel sürdürülebilirlik. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=g9rNDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT6&dq=Ekolojik+s%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilirlik&ots=eO3aEuvXQD&sig=DTqmHkbUiKkK4Ko4Qs2QKeE1XAU&redir_esc=y#v=onepage&q=Ekolojik%20s%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilirlik&f=false
• Güner Yıldız, N. (2017). Relationship between teachers’ knowledge levels in teaching social skills and students’ social skills. İlköğretim Online, 16(3), 1275-1286. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330257
• Gürsoy, G. (2018). Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları. Electronic Turkish Studies, 13(11), 623-649. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.
• Handtke, K., Richter-Beuschel, L., & Bögeholz, S. (2022). Self-efficacy beliefs of teaching ESD: A theory-driven instrument and the effectiveness of ESD in German teacher education. Sustainability, 14(11), 6477.
• Juma-Michilena, I. J., Ruiz-Molina, M. E., Gil-Saura, I., & Belda-Miquel, S. (2023). An analysis of the factors influencing pro-environmental behavioural intentions on climate change in the university community. Economic research-Ekonomska istraživanja, 36(3).
• Karadoğan, A. (2019). Z kuşağı ve öğretmenlik mesleği. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 9-41. https://doi.org/10.31463/aicusbed.597636
• Lee, K. (2010). The green purchase behavior of Hong Kong young consumers: The role of peer influence, local environmental involvement, and concrete environmental knowledge. Journal of İnternational Consumer Marketing, 23(1), 21-44.
• Liobikienė, G., & Poškus, M. S. (2019). The importance of environmental knowledge for private and public sphere pro-environmental behavior: modifying the value-belief-norm theory. Sustainability, 11(12), 3324. https://doi.org/10.3390/su11123324
• Liu, T. C., Lin, Y. C., Tsai, M. J. & Paas, F. (2012). Split-attention and redundancy effects on mobile learning in physical environments. Computers & Education, 58(1), 172-180. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2011.08.007
• Lumber, R., Richardson, M., & Sheffield, D. (2017). Beyond knowing nature: Contact, emotion, compassion, meaning, and beauty are pathways to nature connection. PLoS ONE, 12(5), 1–25. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0177186
• Meb (2024). Ortaöğretim biyoloji dersi öğretim programi (9,10,11 ve 12. sınıflar). Türkiye Yüzyili Maarif Modeli. chromeextension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://tymm.meb.gov.tr/upload/program/2024programbiy9101112Onayli.pdf
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: A source book of new methods. Sage Publications.
• Mobley, C., Vagias, W. M., & DeWard, S. L. (2010). Exploring additional determinants of environmentally responsible behavior: The influence of environmental literature and environmental attitudes. Environment and Behavior, 42(4), 420-447. https://doi.org/10.1177/0013916508325
• Mohammadyari, S. & Singh, H. (2015). Understanding the effect of e-learning on individual performance: The role of digital literacy. Computers & Education, 82, 11-25. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2014.10.025
• Monroe, M. C., Plate, R. R., Oxarart, A., Bowers, A., & Chaves, W. A. (2017). Identifying effective climate change education strategies: A systematic review of the research. Environmental Education Research, 25(6), 791–812. https://doi.org/10.1080/13504622.2017.1360842
• Mula, I., & Tilbury, D. (2025). Teacher education for sustainable development: catalysing change across the professional landscapes in Europe. Environmental Education Research, 1–28. https://doi.org/10.1080/13504622.2025.2475143
• Muma, M., Martin, R., Shelley, M., & Holmes Jr, L. (2010). Sustainable agriculture: Teacher beliefs and topics taught. Journal of Sustainable Agriculture, 34(4), 439-459. https://doi.org/10.1080/10440041003680312
• Munasinghe, M. (2009). Sustainable development in practice: Sustainomics methodology and applications. Cambridge University Press.
• Mümünoğlu, H., & Bağçeli Kahraman, P. (2025). Okul öncesi öğretmenlerinin sürdürülebilir çevre eğitimi bilinci ile çocukların sürdürülebilirlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 8(1), 248-280. https://doi.org/10.33400/kuje.1607071
• Otto, S. & Kaiser, F. G. (2014). Ecological behavior across the lifespan: Why environmentalism increases as people grow older. Journal of Environmental Psychology, 40, 331-338. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2014.08.004
• Pala, A. (2005). Sınıfta istenmeyen öğrenci davranışlarını önlemeye dönük disiplin modelleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 171-179.
• Palich, N., & Edmonds, A. (2013). Social sustainability: Creating places and participatory processes that perform well for people. Environment Design Guide, 1-13.
• Perrings, C. (1991). Ecological sustainability and environmental control. Structural Change and Economic Dynamics, 2(2), 275-295.
• Prabawa-Sear, K., & Dow, V. (2018). Education for sustainability in Western Australian secondary schools: Are we doing it? Australian Journal of Environmental Education, 34(3), 244-261. doi:10.1017/aee.2018.47
• Reynolds, R. (2009). Teaching studies of society and environment in the primary school. Oxford University Press
• Rieckmann, M. (2011). Schlüsselkompetenzen für eine nachhaltige Entwick lung der Weltgesellschaft: Ergebnisse einer europäisch-lateinamerikanischen Delphi-Studie. GAIA: Ecological Perspectives for Science & Society, 20(1), 48-56.
• Sposab, K., & Rieckmann, M. (2024). Development of Sustainability Competencies in Secondary School Education: A Scoping Literature Review. Sustainability, 16(23), 10228. https://doi.org/10.3390/su162310228
• Şahin, T. (2021). Eski Mısır toplumunda yeme ve beslenme kültürü [Foof and nutrition culture in ancient Egyptian society]. International Journal of Ancient History, 3(1), 127-148.
• Taylor, G., Jungert, T., Mageau, G. A., Schattke, K., Dedic, H., Rosenfield, S., & Koestner, R. (2014). A self-determination theory approach to predicting school achievement over time: The unique role of intrinsic motivation. Contemporary educational psychology, 39(4), 342-358.
• Tilbury, D. (1995). Environmental education for sustainability: Defining the new focus of environmental education in the 1990s. Environmental Education Research, 1(2), 195– 212. https://doi.org/10.1080/1350462950010206
• Tufaner, İ., Tufaner, Ç. & Dere, T., (2020). Yüksek öğretimde çevre eğitiminin yeri ve önemi [The place and priority of environmental education in higher education]. Climate Change and Environment, 5, (1) 13–17.
• Uludağ, G., Karademir, A. H., & Cingi, M. A. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye ilişkin davranış düzeylerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(41), 120-136.
• Unesco, (2014). Roadmap for implementing the global action programme on education for sustainable development. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/1674unescoroadmap.pdf
• Unesco, (2015). Unesco’ contribution to the 2030 agenda for sustainable development. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000244834
• Unesco. (2020). Education for sustainable development: A roadmap. Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development A/RES/70/1, available online at.
• United Nations, (1987). Report of the world commission on environment and development our common future.
• United Nations, (2015). Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development. https://sdgs.un.org/2030agenda
• United Nations, (2017). The sustainable development goals report. https://unstats.un.org/sdgs/files/report/2017/thesustainabledevelopmentgoalsreport2017.pdf
• Ünüvar, Ş. & Temizel, G. (2022). Turizm eğitimi almakta olan öğrencilerin çevreye karşı motivasyonları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(Özel Sayı), 593-607. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1142638
• Wals, A. E. J. (2011). Learning our way to sustainability. Journal of Education for Sustainable Development, 5(2), 177-186. https://doi.org/10.1177/097340821100500208
• Yıldız, Ş. (2011). Öğretmenlerin, öğretmen adaylarının ve öğrencilerin sürdürülebilir çevre ile ilgili kavramsal anlamaları ve tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yin, R. K. (2014). Case study research: Designs and methods (5th edition). Sage.
• Young, P. T. (1961). Motivation and emotion: A survey of the determinants of human and animal activity. Wiley.