“EN GÜZEL DOKTOR FIKRALARI”NIN UYUMSUZLUK KURAMI BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Year 2021, Volume: 14 Issue: 34, 587 - 595, 10.06.2021

Ferhat Özmen

https://doi.org/10.12981/mahder.901394

Abstract

Türk halk anlatıları içinde geniş bir yer tutan fıkralar, birer kültürel bellek mekânı olarak toplumsal hayatta önemli bir boşluğu doldururlar. Yaşanmışlıkların eseri olan bu anlatılar, bazen bir meslek (doktor, polis, asker vb.) ya da karakter (deli, ahmak, hırsız vb.) ile ilgili olur ve fıkralarda gülme “beklenen ile gerçekleşen arasındaki tutarsızlık/aykırılık” sonrasında gerçekleşir. Tutarsızlıkları/aykırılıkları gülmeyle ilişkilendiren Uyumsuzluk kuramına göre gülme eylemi, kalıplaşmış algıları yıkmak ve alışılmışın dışında bir sonuç ile karşılaşmak üzerinden gerçekleşir. Doktorluk mesleği ile ilgili fıkralarda da gülmeye durum ve sunuş uyumsuzlukları/aykırılıkları neden olabilir. Bu çalışmanın amacı temel gülme kuramlarından biri olan Uyumsuzluk kuramını “doktor” konulu fıkralara uygulamaktır. Bu amaçla Deniz Dağıtım’ın hazırladığı En Güzel Doktor Fıkraları adlı eser kaynak olarak kullanılmış ve 207 fıkra metni incelenmiştir. Doktor konulu fıkra metinlerindeki gülmeye sebep olan temel nokta, beklenen ve gerçekleşen arasındaki uyumsuzluktur. Anamnez sırasında doktorun mesajını yanlış anlayan ve bağlama uygun dönüt vermeyen hastalar, acemi doktorlar ve birbirinden farklı doktor ve hasta tipleri uyumsuz durumların ortaya çıkmasana neden olmuştur. Uyumsuzluğun görüldüğü fıkralar dinleyicide ya da okuyucuda kalıplaşmış algıları yıktığı, çatışma yarattığı ve beklenenlere aykırı olduğu için “uyumsuzluk kuramı”nın aykırılık, zıtlık, beklenmezlik gibi ilkelerine sahiptir.

Keywords

Doktor, fıkra, uyumsuzluk kuramı, gülme

“THE MOST BEAUTIFUL DOCTOR JOKES” OF ANALYSIS IN THE CONTEXT OF DISSONANCE THEORY

Abstract

Jokes, which occupy a wide place in Turkish folk narratives, fill an important gap in the social life as the place of cultural memory. These narratives, which are the result of experiences, are sometimes related to a profession (doctor, police, soldier) or a certain character (mad, idiot, thief) and laughter comes after “dissonance/contradiction between the expected and realized” in jokes. According to dissonance theory which associates dissonance/contradiction, laughter comes after through breking down stereotypes and encountering an unusual result. In doctor-related jokes the situation and presentation dissonances/contradictions may cause laughter too. The purpose of the present study was to apply the dissonance theory which is one of the basic laughter theories to doctor-related jokes. For this purpose, the book “The Most Beautiful Doctor Jokes”, which was prepared by Deniz Distribution were used as a source; and 207 joke texts were examined. The essential point causing humor in doctor-related jokes is the incongruity between the expected and encountered situation. Patients who misunderstand the doctor’s massage during the anamnesis and do not provide contextual feedback, inexperienced doktor and different types of doctors and patients have caused to arise encountered situationes. These texts, which were selected in line with the subject matter of the study, have the principles of “dissonance”, “contrast”, and “unexpected” of the “the Dissonance Theory” because they break down the stereotyped perceptions in the listener or the reader, create conflicts, and are contrary to the expectations.

Keywords

Doctor, joke, the dissonance theory, laughter

References

• Bergson, H. (2014). Gülme. (Çev.: Devrim Çetinkasap), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Boratav, P. N. (1969). Az gittik uz gittik. Ankara: Bilgi.
• En güzel doktor fıkraları (1984), İstanbul: Deniz Kitaplar.
• Kebele, S. (2005). Doktor fıkraları. Millî Folklor, S. 67, 98-101.
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak. (Çev. Kubilay Aysevener, Şenay Soyer), İstanbul: İris.
• Sağlam, M. (2013). Bektaşi fıkralarının uyumsuzluk kuramı bağlamında incelenmesi. Milli Folklor, S. 98, 100-108.
• Sakaoğlu, S. (1992). Türk fıkraları ve Nasreddin Hoca. Ankara: Selçuk Üniversitesi Basımevi.
• Sheridan Aksoy, R. A. (2007). Temel fıkralarında ötekileştirme boyutu. Millî Folklor, S. 75, 95-103.
• Şenocak, E. (2005). Nasreddin hoca fıkralarında gizli diller. I. Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Sempozyumu Bildirileri-Akşehir, 145-156.
• Şentürk, R. (2010). Gülme teorileri. İstanbul: Rasyo.
• Topuz, H. (1986). İletişimde karikatür ve toplum. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Tufan, Y. (2007). Uyumsuzluk kuramı bağlamında sanal ortamda temel fıkraları. Millî Folklor, S. 75, 108-112.
• Tuğrul, M. (1969). Mahmutgazi Köyünde halk edebiyatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Türkmen, F. (1996). Modern mizah teorilerine göre Nasreddin Hoca fıkralarının yorumu. Uluslararası Nasreddin Hoca Bilgi Şöleni (Sempozyum) Bildirileri 24-26 Aralık, İzmir, (Hzl.: Alev Kâhya Birgül), 47-52, AKM.
• Türkmen, F. (2021). Modern mizah teorilerinden uyumsuzluk teorisi ve Nasreddin Hoca fıkraları. Doğan Kaya Armağanı Cilt 2, 1411-1418, Sivas: Vilayet Kitapevi.
• Usta, Ç. (2009). Mizah dilinin gizemi. Ankara: Akçağ.
• Ünalan, Ş. (2005). Dil ve kültür. Ankara: Nobel.
• Yıldırım, D. (1999). Türk edebiyatında Bektaşi fıkraları. Ankara: Akçağ.
• URL-1: http://www.fikralarim.com/maske.html, (Erişim: 06.04.2021)