ADINI YAŞANMIŞ BİR VAKADAN ALAN “KISMETSİZ AHMET HİKÂYESİ” ÜZERİNE BİR TAHLİL DENEMESİ

Year 2021, Volume: 14 Issue: 36, 1247 - 1264, 17.12.2021

Bedri Özçelik

https://doi.org/10.12981/mahder.999695

Abstract

Türk milletinin kültürünü oluşturan unsurlardan biri de halk edebiyatı anlatma esasına bağlı metin türlerinden olan halk hikâyeleridir. Anadolu sahasında asırlardan beri anlatılan ve ilgiyle dinlenen bu tür metinler insan topluluklarını milletleştiren somut olmayan kültür miraslarındandır. Sınırlı bir mekân içinde hayatını sürdüren Anadolu insanı halk hikâyelerinde insanlığa mal olmuş aşklarla tanışmış, mutluluk ve acı veren vakalarla karşılaşmış, bu duygularla hayallerini zenginleştirmiştir. Bu çalışmada konusunu “muayyen bir mekânda geçen yürekler acısı gerçek bir vakadan alınmış yani yaşanmış bir vakanın hikâye şeklinde tasnif edilmesi sonucu meydana gelmiş halk hikâyelerinden” olan Kısmetsiz Ahmet hikâyesi üzerine bir tahlil denemesi yapılmıştır. Çalışma; “giriş, halk hikâyesinin tanımı-tasnifi, anlatma esasına bağlı edebî metinlerin tahlil yöntemleri ilgili görüşler, Kısmetsiz Ahmet hikâyesinin incelenmesi ve sonuç” olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Kaynakçadan sonra söz konusu hikâyenin tam metnine yer verilmiştir. Çalışmada literatür tarama ve anlatma esasına bağlı metinleri inceleme yöntemi kullanılmıştır. Türk halk edebiyatı ve halk bilimi alanlarında çalışma yapan birçok bilim insanının halk hikâyesinin tanımı ve tasnifi hakkındaki görüşlerine yer verilmiş ve ele alınan hikâyenin bu tasnifler içindeki konumu tespit edilmiştir. Anlatma esasına bağlı metinlerin tahlil yöntemleri hakkında yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verilmiştir. Kısmetsiz Ahmet hikâyesinin konusu Âşık Kul Nuri’nin memleketi olan Gümüşhane ilinin, Kelkit ilçesinde geçen gerçek bir olaydan meydana gelmiştir. Hikâyeyi Âşık Kul Nuri düzenlemiştir. Söz konusu hikâye tahlil edilirken “1. Zihniyet/2. Yapı (A. Vaka ve Vaka Örgüsü/B. Kişiler/C. Zaman/D. Mekân)/3. Tema/4. Dil ve Anlatım” gibi metin unsurları esas alınmıştır. Bu unsurların yaşanmış hayattan alınan halk hikâyelerinde de önem arz ettiği görülmüştür.

Keywords

Halk Hikâyesi, Kısmetsiz Ahmet, Vaka, Mekân, Gerçeklik

AN ESSAY OF ANALYSIS ON “THE STORY OF KISMETSİZ AHMET” THAT TAKING NAME FROM A TRUE CASE

Abstract

One of the elements that make up the culture of the Turkish nation is folktales, which is one of the text types based on the principle of narration folktale literature. In the Anatolian field, such texts which have been told and listened with interest for centuries, are among the intangible cultural heritages that nationalize human communities. The Anatolian people living in a limited space, met the loves that cost humanity in folktales, encountered happiness and painful occurrences, and enriched their dreams with these feelings. In this study, an analysis attempt was made on the story of Kısmetsiz Ahmet, whose subject is from “a heartbreaking real case in a certain place, that is, from folktales that occurred as a result of the classification of a lived case as a story”. The study consists of five sections as “introduction, the definition-classification of folktale, the opinions on the analysis methods of literary texts based on the principle of narration, the analysis of the story of Kısmetsiz Ahmet and conclusion”. After the references, the full text of the story in question was given. In the study, the methods of literature review and examining texts based on narration was used. The views of many of the scientists working in the fields of Turkish folk literature and folklore about the definition and classification of the folktale are given and the place of the discussed story in these classifications has been determined. The information was given about the studies on the analysis methods of the texts that based on narrative principle. The subject of the story of Kısmetsiz Ahmet was consist of a real case that took place in Kelkit district of Gümüşhane province, the hometown of Âşık Kul Nuri. The story was edited by Âşık Kul Nuri. While analyzing the aforementioned story, text elements such as “1. Mentality / 2. Structure (A. Case and Case Structure / B. Characters / C. Time / D. Space) / 3. Theme / 4. Language and Expression” were taken as basis. It has been seen that these elements are also important in folktales taken from lived life.

Keywords

folktale, Kısmetsiz Ahmet, case, space, reality

References

• Aktaş, Ş. (1991). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş. Ankara: Akçağ.
• Aktaş, Ş. (2013). Anlatma esasına bağlı edebi metinlerin tahlili (Teori ve uygulama). Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Alptekin, A. B. (1997). Halk hikayelerinin motif yapısı. Ankara: Akçağ.
• Aytaç, P. (1997). Asuman İle Zeycan hikâyesi üzerinde mukayeseli bir araştırma. Ankara: Yayımlanmamış Doçentlik Takdim Tezi.
• Banarlı, N. S. (1935). Türk halk hikâyelerinin doğuşa ve Ferhat, ile Şerife Hanım Hikâyesi. Altıok Dergisi, (22-23), 19-22.
• Boratav, P. N. (1990). Halk hikâyeleri ve halk hikâyeciliği. İstanbul: Adam.
• Ceylan, H. (2013). Gül ile Ali Şir Hikâyesi üzerine bir tahlil denemesi. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, Şubat, 51-63.
• Çetin, İ. (2020). Türk halk hikâyeciliği Türkiye sahası . Ankara: Nobel.
• Elçin, Ş. (1949). Kerem ile Aslı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Elçin, Ş. (1993). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ.
• Ercilasun, B. (2006). Servet-i Fünûn edebiyatında tenkit. Servet-i Fünûn Edebiyatı, (Haz. İsmail Parlatır vd.), 489-582, Ankara: Akçağ.
• Ercilasun, B. (1981). Servet-i Fünun'da edebi tenkid . Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Fischer, H. A. (1929). Shah İsmail und Gülizar ein Türkischer volkroman. Leipzig: Mayer & Müller.
• Günay, U. (1993). Türkiyede âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Ankara: Akçağ.
• Güney, E. C. (1951). Halk hikayeleri. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, S. 25, 385.
• Güney, E. C. (1971). Folklor ve halk edebiyatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• İlaydın, H. (1936). Behram-ı Gur menkabeleri. Türkiyat Mecmuası, V, 273-276.
• Kaplan, M. (1992). Hikâye tahlilleri. İstanbul: Dergâh.
• Karabulut, R. (2013). Şerif Aktaş'ın Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili adlı eserinin tanıtımı, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 34, 281-284.
• Köprülü, M. F. (1930). Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikayesi. İstanbul: Türkiyat Enstitüsü Neşriyatı.
• Moran, B. (1988). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: Cem.
• Moran, B. (1991a). Türk romanına eleştirel bir bakış I. İstanbul: İletişim.
• Moran, B. (1991b). Türk romanına eleştirel bir bakış II. İstanbul: İletişim.
• Oğuz, M. Ö. (2008). Halk hikâyeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Önal, M. (1996). Tahkiyeli eserleri tahil planı hakkında bir deneme. Bilig, 39-45.
• Özön, M. N. (1985). Türkçede roman. İstanbul : İletişim.
• Saussey, E. (1952). Türk halk edebiyatı. (Çev.: İ. Başgöz), Ankara: Emek Basımevi.
• Sevük, İ. H. (1943). Edebiyat bilgileri. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Spies, O. (1941). Türkische volksbücher (Türk halk kitapları). (Çev.: B. Gönül), İstanbul: Rıza Koşgun Matbaası.
• Szılagyı, S. (2007). Ignaz Kunos-Türk folklor araştırmalarında bir öncü. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Şimşek, E. (1987). Arzu ile Kamber hikâyesi üzerinde mukayeseli bir araştırma. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi .
• Taşlıova, M. M. (2006). Kars'ta sözel hikâyecilik ve hikâyeler. Ankara: Hacattepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlamamış Doktora Tezi.
• Tural, S. (1982). Zamanın elinden tutmak: Edebiyat nazariyatı, edebi tenkid Örnekleri. İstanbul: Ötüken.
• Türkmen, F. (1983). Tahir ile Zühre Hikâyesi. Ankara: Kültür Bakanlığı.