TÜRKLERDE GÜNEŞE SAYGI: ÇİLE GECESİ

Year 2023, Volume: 16 Issue: 44, 1599 - 1605, 20.12.2023

Aynur Gazanfargizi

https://doi.org/10.12981/mahder.1307056

Abstract

Çile gecesi Azerbaycan Türklerinin yaşadıkları İran’da, Türkiye’de ve Azerbaycan’da kutlnmaktadır. Dünyanın Kuzey kısmında yılın en uzun gecesi Çile gecesidir. Bu gece Şemsi yılının, Dey ayının başlangıç gecesi, Azer ayının sonuncu gecesidir.
Çile'yi soğukluk derecesine göre iki kısma bölerler: Büyük Çile, Küçük Çile. Büyük Çile 40 gün devam eder. 21 Aralık’ta başlar ve 31 Ocak’a kadar devam eder. Küçük Çile 20 gün sürer. 1 Şubat itibarile başlar ve 20 Şubat’ta biter. Çile” sözüne Divani Lügat it-Türk eserinde de rastalamaktadır. Sözün anlamı sözlükte yeşermek, başlangıc olarak verilmişdir.
Çile gecesinde nışanlı kızlara hediyeler verilir, bereket getirmesi için kalabalık sofralar kurulur. Küçük kız çocuğu kışı temsil edecek şekilde bembeyaz giydirir. Ayaz ata gelir ve hediyeler dağıtır. Çile gecesi özellikle Orta Asya’da Narduğan bayramı olarak kutlanmakdadır. Narduğan güneş doğan” demekdir.
Makalemizde bu konu arama-tarama ve kıyaslama metodları ile derinlemesine işlenecekdir. Özellikle Çile gecesi ve Narduğan bayramlarının aynı bayram olması, Türklerde ağaç kültüne saygı ve ağaçsüsleme geleneğinden de bahsedilerek eski Türk inancının izleri bayramlarda aranacaktır.

Keywords

Çile, Narduğan, Ayaz ata, Kar kızı, Ay ile Güneş’in savaşı

RESPECT TO SUN İN ANCİENT TURKS: CHILA NIGHT

Abstract

Çile gecesi (Chila night) is celebrated at the places of Iran. Turkey, Azerbaijan, where live Azerbaijan Turks. The longest night of the year is Chila night on the on the South part of Earth. This night id the beginning of Shams year, Dei month and the last night of Azer night.
Chila is divided into two parts according its degree of coldness: Long Chila, Short Chila. Long Chila is lasted for forty day, from 21st December untill 31st January. Short Chila is lasted for twenty days. Begins from 1st Feburary and ends on 20th Feburary. The meaning of the word of “chila’ explained on Mahmud Kashgary’s dictionary of Divanu Lugat it-Turk as “sprouting”, “beginning”.
The engaged girls are given gift, and family tables are set for the bringing of blessing. Little girl is dressed in white to represent the winter. Ayaz ata (Santa Claus) comes and bestow the gift. Chila night especially celebrated as Nardugan holiday in Middle Asia. The meaning of Nardugan is sunrise.
The topic will be seek with the methods of searching scanning and comparison.Especially, The traces of the old Turkish belief will be sought during the holidays by mentioning the respect for the tree cult and the tradition of tree decoration in the Turks.

Keywords

Chila, Nardugan, Ayaz Ata, Qar qizi, the fight of Moon with Sun.

References

• Acalov, A. (2005). Əsatirlər, əfsanə və rəvayətlər. Bakı: ŞərqQərb.
• Atalay, B. (1985). Kaşgarlı Mahmud. Divanü Lügat-it-Türk tercümesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aryol, H. (2022). İslamiyet öncesi Türk gelenekleri: Nardugan Bayramı örneği. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 20, 64-69.
• Eliade, M. (1991). Kutsal ve dindışı. Ankara: Gece Yayınları.
• Ergin, M. (1958). Dede Korkut kitabı, I. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ergun, P. (2017). Türk kültüründe ağaç kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları
• Karakurt, D. (2011). Türk Söylence Sözlüğü. Online. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/TurkSoylenceSozlugu.pdf
• Kıyak, A. (2010). İslamiyet’ten önce Türklerde güneş ve ay ile ilgili inanışlar. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 06, 133-143.
• Ögel, B. (1995) Türk mitolojisi (kaynakları ve açıklamaları ile destanlar), C. 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Razi, H. (2001). Xronoloji. Gadim İranın bayramları. Tehran: Behcət.
• Tekin, H. (2017). Domuztepe’de hayat ağacı bezekli kaplar. Aktüel Arkeoloji, 60, 47-49.
• Zeynalov, F., Alizade S. (1988). Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı: Yazıçı.