THE REPRODUCTION OF UPPER CLASS: A TRY OF CLASS CRITIQUE TO 'ÇOĞUNLUK' FILM

Year 2025, Volume: 18 Issue: 50, 1042 - 1067, 28.06.2025

Yıldırım Uysal

https://doi.org/10.12981/mahder.1570343

Abstract

The line of social realism in Turkish cinema is a trend that can be observed in examples from the early 1960s to the late 1980s. This genre of cinema, which places social issues at the center of its language and facilitates their discussion in the minds of viewers, lost its momentum toward the end of the 1980s. However, by the late 2000s, examples of this trend began to re-emerge in Turkish cinema. One of the most significant aspects of the film Çoğunluk (Majority), which we consider part of Turkish cinema's social realism tradition, is its effort to analyze Turkish society from a class-based perspective alongside its simple and calm cinematic language. While narrating the story of an upper-class Turkish family and their son, the film aims to deeply portray the inner dynamics of the conservative Turkish upper class and their relationships with individuals outside their social class. Our study seeks to explore the class-based structure of the film through sociological analyse of the characters and events presented throughout the narrative. The film contributes to the sociological analysis of Turkish society from a social sciences perspective and offers a lens on Turkish youth through the character of Mertkan, the family’s son. Positioned at the intersection of cinema and sociology, the film necessitates an analysis that incorporates elements from both disciplines.

Keywords

Class, Turkish Society, Çoğunluk, Turkish Cinema, Social Realism

ÜST SINIFIN YENİDEN ÜRETİMİ: ‘ÇOĞUNLUK’ FİLMİNE SINIFSAL BİR ELEŞTİRİ DENEMESİ

Abstract

Türk sinemasında toplumsal gerçekçilik çizgisi 1960’ların başından 1980’lerin sonuna kadar örneklerini gözlemleyebildiğimiz bir çizgidir. Toplumsal sorunları kendi sinema dilinin merkezine yerleştiren ve sorunların seyircinin zihninde tartışılmasına aracılık eden bu sinema türü, 80’lerin sonunda gücünü yitirmiş ancak 2000’li yılların sonunda örnekleri Türk Sineması’nda tekrardan karşımıza çıkmaya başlamıştır. Türk sinemasının toplumsal gerçekçilik çizgisine dahil olduğunu düşündüğümüz Çoğunluk filminin en önemli noktası, sade ve dingin sinema dilinin yanı sıra, Türk toplumunu sınıfsal bir perspektiften analiz etme çabasıdır. Çoğunluk filmi bize bir Türk üst sınıf ailenin ve ailenin oğlunun hikâyesini anlatırken, muhafazakâr Türk üst sınıfının iç dinamikleri ile aynı üst sınıfın üst sınıftan olmayan kişilerle kurduğu ilişkileri de derinlemesine resmetmeyi amaçlamaktadır. Makalemiz, senaryo boyunca karşımıza çıkan kişi ve olayları sosyolojik analiz yardımıyla inceleyerek, filmin 'sınıf' kavramına dayalı yapısını irdelemeyi amaçlayacaktır. Film, hem sosyal bilim literatürü açısından Türk toplumunun sınıfsal analizine katkıda bulunmakta, hem de ailenin oğlu Mertkan karakteri üzerinden Türk toplumunun gençlerine bir bakış sunmaktadır. Filmin sinema ve sosyoloji disiplinlerinin kesişim noktasında durması, filmin analizinin her iki disiplinin unsurlarıyla gerçekleştirilmesini elzem kılar.

Keywords

Sınıf, Türk Toplumu, Çoğunluk, Türk Sineması, Toplumsal Gerçekçilik

References

• Adorno, T. W. (1951). Freudian theory and the pattern of fascist propaganda. Psychoanalysis and the Social Sciences, (ed.: G. Roheim), Vol. 3, New York: International Universities Press.
• Açıkel, F. (2023). Kutsal mazlumluktan makyavelist despotizm'e - Akp otoriterliğinin psikopatolojisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ahıska, M. (2020). İktidar ve taşlaşma, Çoğunluk filminin düşündürdükleri. Bir Kapıdan Gireceksin, Türkiye Sineması Üzerine Denemeler, (ed.: U.T. Arslan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Aydoğan, D. (2020). Hegemonik erkeklik krizi ve yeni Türk sineması’nda erkeklik halleri. Erciyes İletişim Dergisi, 7(1), 1-24.
• Batur, A. L. (2011). Son dönem Türkiye sinemasında gerçekçilik ve sinemada masalın kullanılması. International Golden Boll Congress on Cinema, 83, 171-174.
• Batuş, E. (2019). Türk sinemasında üniversiteli olgusunun değişimi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bourdieu, P. (2013). Outline of a theory of practice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Dağ, M. (2021). Sabri F. Ülgener’in “iktisadi çözülmenin ahlak ve zihniyet dünyası” eseri hakkında bir inceleme. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 117-128.
• Deleuze, G. – Guattari, F. (1993). Kapitalizm ve şizofreni 2, kapma aygıtı. İstanbul: Bağlam Yayınları. Deniz, K. – Akmeşe, Z. (2015). Sinemada toplumsal eşitsizliklerin temsili: “Çoğunluk” filmi örneği. Erciyes İletişim Dergisi “Akademia”, 4(1), 86-96.
• Erbalaban Gürbüz, Ö. (2015). Yeni (bağımsız) Türk sinemasında kitle iletişim aracı olarak televizyonun temsili. Selçuk İletişim, 8 (4), 266-280.
• Eren, İ. - Aktan, E. Ö. A. (2024). Beyond the Silver Screen: Exploring Future Public Life Through Sociological Film Analysis. Sage Open, 14(4), 1-21.
• Freud S. (1949). Group psychology and the analysis of the ego. London: The Hogarth Press and The Institute Of Psycho-Analysis.
• Göle, N. (2000). İslam'ın yeni kamusal yüzleri: İslam ve kamusal alan üzerine bir atölye çalışması. (ed.: Nilüfer Göle), İstanbul: Metis Yayınları.
• Göncü, S. – Sim, Ş. (2018). Demokrasi bağlamında son dönem Türk sinemasına bir bakış: Tepenin Ardı ve Çoğunluk film örnekleri. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 30, 75-92.
• Jung, C.G. (1999). Keşfedilmemiş benlik. İstanbul: İlhan Yayınevi & Danışmanlık. Kaplan, M. - Yardımcıoğlu, M. (2020). Alan, habitus ve sermaye kavramlarıyla Pierre Bourdieu. HABITUS Toplumbilim Dergisi, 1, 23 – 37.
• Karakaşlı, K. (2020). Çoğunluk olarak az. Bir Kapıdan Gireceksin, Türkiye Sineması Üzerine Denemeler, (ed.: U.T. Arslan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Kutluer, İ. (1992). Niyazi Berkes. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 5, 507-509, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Mardin, Ş. (2020). Türkiye’de toplum ve siyaset, makaleler 1. (ed.: Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nas, İ. (2013). Yakın dönem Türk sinemasında varoluşçuluk ve yabancılaşma. İstanbul: T.C. Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sümer, M. (2022). Pierre Bourdieu’nün modern toplumlarda hiyerarşi görüşü üzerine bir inceleme. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Thwaites, E. Ç. (2020). Çoğunluk’taki hayalet. Bir Kapıdan Gireceksin, Türkiye Sineması Üzerine Denemeler, (ed.: U.T. Arslan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Torun, A. (2017). Sinema – kent ilişkisinde İstanbul: İlk yıllarından bugüne Türk sineması’nda İstanbul’un görünümü. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2017(I), 147-166.
• Tunalı, D. (2011). Klostrofobik çoğunluk: Ters yüz edilmiş bir politik açılımdan gündelik yaşam pratiklerindeki açmazlara dair, Çoğunluk filmi üzerinden bir okuma denemesi. International Golden Boll Congress on Cinema, 83, 178-189.
• Türk, H. B. (2010). Seren Yüce’nin filmi vesilesiyle çoğunluk ve orta sınıf halleri üzerine, Bir ruh hali olarak çoğunluk. Birikim, 260, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Yüksel, E. (2013). Babalar ve oğullar: 2000‘ler Türkiye sinemasında erkeklik krizi. Sinecine, 4(2), 41—67.