THE BINDING ORNAMENTS OF THE MANUSCRIPT, ENTITLED "SITTE-I ATTAR," HOUSED IN THE LIBRARY OF AHMED III LOCATED WITHIN THE TOPKAPI PALACE MUSEUM

Year 2025, Volume: 18 Issue: 51, 1772 - 1787, 28.09.2025

Şener Küçüktepe

https://doi.org/10.12981/mahder.1584932

Abstract

The Topkapi Palace Museum Library is a specialized library with a collection of manuscripts of very high artistic value. The Library of Ahmed III is also a part of this collection. The manuscript, titled "Sitte-i Attar" and registered under inventory number A.3059 in the Ahmed III Library, features ornamentation that is exceptionally rare in the art of bookbinding. The objective of this study is to examine and introduce the bookbinding techniques employed in the work titled "Sitte-i Attar" through an examination of binding materials, color palettes, fabrication methods, and decorative elements via a descriptive research method. The analysis of decoration, which is of significant importance in the art of bookbinding, plays a pivotal role in addressing the deficiencies in existing studies and documenting the characteristics of the respective period. The upper and lower outer cover ornaments of the "Sitte-i Attar" differ from each other, and the binding is executed using a fully textured cold binding technique employing the cold stamping method. The upper cover and the miklep feature an array of figurative elements, while the lower cover predominantly exhibits rumi motifs. The interior ornament of the upper and lower covers decorated with müsebbek rosette ornament is also different from each other. The binder in question, with all these features, bears the characteristics of the 15th century.

Keywords

Topkapı Palace , Ahmed III , Art , Binding , Ornament

TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ III. AHMED KİTAPLIĞINA AİT “SİTTE-İ ATTAR” ADLI YAZMA ESERİN CİLT TEZYİNATI

Abstract

Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi sanat değeri çok yüksek yazma koleksiyonuna sahip bir ihtisas kütüphanesidir. III. Ahmed Kitaplığı da bu koleksiyonun bir parçasıdır. Kitabın yapraklarını dağılmaktan koruyan bir yapı olan cilt, genellikle mukavva üzerine kaplanan deri ile oluşturulmuştur. Kitabın kabı kullanılan malzemeye göre sınıflandırılır ve süsleme tekniklerine göre incelenirler. III. Ahmed Kitaplığında yer alan A.3059 envanter numarası ile kayıtlı bulunan “Sitte-i Attar” isimli eserin cildi, cilt sanatında az rastlanan tezyinata sahiptir. Bu araştırmada, “Sitte-i Attar” isimli eserin cildinin, cilt malzemesi, kullanılan renkler, yapım teknikleri, bezeme özellikleri bakımından betimsel araştırma yöntemi kullanılarak incelenmesi ve tanıtılması amaçlanmıştır. Cilt sanatında önemli bir yer edinen bezemelerin incelenmesi, yapılan çalışmalardaki eksiklikleri gidermek, dönem özelliklerini belgelemek açısından oldukça önemlidir. “Sitte-i Attar” isimli eserin cildinin alt-üst dış kap tezyinatı birbirinden farklı, soğuk baskı tekniğinde yapılmış tam zeminli soğuk cilttir. Üst kap ve miklep farklı türden figürlerin tasviri ile oluşturulurken, alt kap çoğunlukta rumi motifi ile oluşturulmuştur. Müşebbek şemse olan üst-alt kapların iç tezyinatı da birbirinden farklıdır. Üst kabın içi ve miklep içi tezyinatta da farklı türden figürler yer alırken alt kapta rumi motifler görülür. Bütün bu özellikleriyle bu araştırma kapsamında incelenen cilt 15. yüzyıl özellikleri taşımaktadır.

Keywords

Topkapı Sarayı , III. Ahmed , Cilt , Sanat , Tezyinat

References

• Açıkgözoğlu, S.-Yurdakul E. (2022). III. Ahmed kütüphanesi’nde kâğıt oyma tezyinatlı Fener, Millî Saraylar, 2, 64-79.
• Arıtan, A.S. (2008). Türk kitap medeniyeti. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Aslanapa, O. (1995). Orta Asya’da cild sanatı. Erdem, 20, 505-517.
• Aslanapa, O. (2004). Osmanlı devri mimarisi. İstanbul: İnkılap.
• Binark, İ. (1981). Topkapı sarayı müzesi kütüphanesi ve kütüphane koleksiyonları ile İstanbul kütüphaneleri hakkında yerli yabancı kaynaklar bibliyografyası, Vakıflar Dergisi, 13, 714-743.
• Çoruhlu, Y. (2013). Erken devir Türk sanatı İç Asya’da Türk sanatının doğuşu ve gelişimi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Erünsal, İ.E. (2020). Osmanlılarda kütüphaneler ve kütüphanecilik. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Eyice, S. (1989). Ahmed III. kütüphanesi. İslâm Ansiklopedisi, C. 2, 40-41, İstanbul: TDV Yayınları.
• Kara, H. (2015). Konya Mevlâna müzesi müzelik eserler bölümünde bulunan Osmanlı dönemi ciltler. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kara, H. (2018). Konya Mevlâna müzesi’nde bulunan figürlü ciltler. Tarihin Peşinde, 20, 177-210.
• Kuban, D. (2017). Çağlar boyunca Türkiye sanatının anahatları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Mahir, F.B. (2005). Minyatür. İslam Ansiklopedisi, C. 30, 118-123, İstanbul: TDV Yayınları.
• Mülayim, S. (2015). Türk sanatında ikonografik dönüşümler değişimin tanıkları. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Özbek, Y. (2005). Kayseri Raşit Efendi kütüphanesindeki kitap kapakları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayını.
• Özen, M. E. (2017). Türk cilt sanatı. Ankara: İşaret Yayınları.
• Özkeçeci İ. - Özkeçeci Ş.B. (2014). Türk sanatında tezhip. İstanbul: Yazı Gen Yayıncılık.
• Türkmen, E. (2020). Topkapı sarayı müzesi hazine koleksiyonundaki Süleymanname eserinin cildi ve yeni uygulamalar. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Uluç, L. (2010). On altıncı yüzyılda Osmanlı-Safevi kültürel ilişkileri çerçevesinde nakkaşhanenin önemi. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 54, 23-60.