OİDİPUS KOLONOS’TA: YUNAN YAZINI, TRAGEDYA VE MİT İLİŞKİSİ

Year 2025, Volume: 18 Issue: 51, 1487 - 1509, 28.09.2025

Azem Sevindik

https://doi.org/10.12981/mahder.1601909

Abstract

Modern yapılarının yanında mitlere yaptıkları göndermelerle tragedyalar, ilkel inanç ve kabullerin bir yansıması, arkaik inançların dramatik temsilleridir. Bunun en iyi örneklerinden birinin de Oidipus Kolonos’ta tragedyası olduğu anlaşılmaktadır. Günümüze ulaşan Antik Yunan edebiyatına mal edilen çok az tragedyada bu eser kadar mitik tanrı ve onlarla şekillenen inanç biçimlerine atıfta bulunulmuştur. Mitik inancın tragedyalar yoluyla böylece oyunla/sahneyle yeniden ele alındığı, kutsandığı, toplumsal belleğe farklı bir formla kodlandığı söylenebilir. Yunan tragedyalarında daha pek çok mesele tanrı-insan-izleyici düzleminde açıkça tartışmaya açılır. Demokratikleşmenin, ilerlemenin, yetkinin, yönetimin, bilgeliğin, erdemli olmanın tartışıldığı tiyatro sahnesine korobaşı ve koronun tesadüfen yerleştirildiği düşünülemez. Pek çok özelliklerinin yanı sıra aynı zamanda mitik hafızanın da koruyucusu koro ve korobaşı şahit, müdahale edici, uyarıcı, gözlemci, hatta bazen yol göstericidir. Araştırmada, Sophokles’in tragedya üçlemesinden ikincisi olan Oidipus Kolonos’ta üzerinden bazı çözümlemeler gerçekleştirilecek; daha özelinde bu tragedyaya kaynaklık eden veya tragedyalar içerisinde atıf yapılan, hatırlatılan, işaret edilen mitik unsurlar ve semboller ayrıntılı bir biçimde söz konusu metinden de alıntılamalar yapılarak irdelenecektir. Sonuçta ele alınan tragedya metninde bilinçli olarak sıkça başvurulan, atıfta bulunulan mitik tortuların, özellikle halkı ve süperegoyu temsil eden korobaşı ve koro tarafından hatırlatıldığı; tragedyanın sözlü kültürde yaşatılan mitik algı, kabul ve anlayışın bir devamı olarak inşa edilen temsillerden biri olduğu anlaşılmıştır.

Keywords

Mit , Tragedya , Kültür , Hikâye , Ozan

OEDIPUS AT COLONUS: THE RELATIONSHIP OF GREEK WRİTTEN, TRAGEDIA AND MYTH

Abstract

In addition to modern structures, tragedies are a reflection of primitive beliefs and acceptances and dramatic representations of archaic beliefs with their references to myths. It is understood that one of the best examples of this is the tragedy of Oedipus at Colonus. Few Ancient Greek tragedies refer to mythical gods and the forms of belief shaped by them as much as this work. It can be said that mythical belief is reconsidered, sanctified and coded into social memory in a different form through tragedies. In Greek tragedies, many other issues are openly discussed at the level of god-human-audience. It cannot be assumed that the head of the choir and the choir were placed on the theater stage where democratization, progress, authority, management, wisdom and virtue were discussed by chance. The choir and the head of the choir, who are the protectors of the mythical memory as well as many of their features, are witnesses, intruders, warnings, observers and sometimes even guides. In the research, some analyzes will be made on Oedipus at Colonus, the second of Sophocles’ tragedy trilogy; more specifically, the mythical elements and symbols that are the source of this tragedy or that are referred to, reminded and pointed out in the tragedies will be examined in detail by quoting from the text in question. As a result, it will be understood that the mythical residues that are frequently used in the tragic texts are reminded especially by the head of the choir and the choir, who represent the people and the superego, and that the tragedies of Sophocles are representations constructed as a continuation of the residues of oral cultural creations.

Keywords

Myth , Tragedy , Culture , Story , Poet

References

• Akgül, T. Y. (2014). Bir ideoloji taşıyıcısı olarak mit ve tragedya. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 11, 1-16.
• Aksoy, B. (2023). Etimoloji ışığında kelimelerin dünyasında gezintiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arendt, H. (2000). İnsanlık durumu. (çev.: B. S. Şener), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aristoteles (2017). Poetika şiir sanatı üzerine. (çev.: A. Çokana – Ö. Aygün), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Bayat, F. (2007). Mitolojiye giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bly, R. (2024). Demir John erkekler üzerine bir kitap. (çev.: D. T. Sarıkaya), İstanbul: Kolektif Kitap.
• Bonnard, A. (2011). Antik Yunan uygarlığı-I İlyada’dan Porthenon’a. (çev.: K. Kurtgözü), İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Bonnard, A. (2012). Antik Yunan uygarlığı-II Antigone’den Sokrates’e. (çev.: K. Kurtgözü), İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Bonnard, A. (2013). Antik Yunan uygarlığı-III Euripides’ten İskenderiye’ye. (çev.: K. Kurtgözü), İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Eagleton, T. (2021). Trajedi. (çev.: C. Alpan), İstanbul: Tellekt Yayınları.
• Ergener, R. (2022). Anadolu’nun kültürel kökleri. İstanbul: Maya Kitap.
• Erdemli, A. (2017). Mitostan felsefeye. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Friedell, E. (2011). Antik Yunan’ın kültür tarihi. (çev.: N. Aça), İstanbul: Dost Kitabevi.
• Girard, R. (2024). Günah keçisi. (çev.: Işık Ergüden), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Hamilton, E. (2016). Mitologia. (çev.: Ü. Tamer), İstanbul: Varlık Yayınları.
• Hesiodos (2019). Theogonia işler ve günler. (çev.: A. Erhat-S. Eyüboğlu), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Malinowski, B. (2002). Büyü bilim ve din. (çev.: S. Özkal), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• March, J. (2018). Klasik mitler. (çev.: S. Lim), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nutku, Ö. (2011). Dünya tiyatrosu tarihi-I. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Paglia, C. (2004). Cinsel kimlikler Nefertiti’den Emily Dickinson’a sanat ve çöküş. (çev.: A. Hazaryan- F. Demirci), İstanbul: Epos Yayınları.
• Popper, K. R. (2017). Açık toplum ve düşmanları. (çev.: M. Tuncay), İstanbul: Liberte Yayınları.
• Rosenberg, D. (2017). Dünya mitolojisi büyük destan ve söylenceler antolojisi. (çev.: K. Akten vd.), İstanbul: İmge Kitabevi.
• Solomon, R. C. - Higgins, K. M. (2022). Felsefenin kısa tarihi. (çev.: M. Topal), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sophokles (2018). Oidipus Kolonos’ta. (çev.: A. Çokona), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Suzman, J. (2022). Çalışma taş devrinden robot çağına zamanımızı nasıl harcadığımızın tarihi. (çev.: S. Uzun), İstanbul: Kolektif Kitap.
• Şener, S. (2011). İnsanı geçitlerde sınayan sanat dram sanatı. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Vernant, J. P. - Pierre, V. N (2012). Eski Yunan’da mit ve trajedi. (çev.: S. Tomgüç), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Wilson, E. (2019). Cultural history of tragedy, in antiquity. V. I, Bloomsbury: Bloomsbury.